Niðurstöður rannsókna sýna glöggt fram á að ákveðið fordæmi hefur verið gefið í samfélaginu sem skapar rými fyrir tjáningu neikvæðra viðhorfa gegn minnihlutahópum sem ætlað er að kynda undir hatri og mismunun. Þessi orðræða er notuð til að stilla minnihlutahópum upp sem ógn gegn íslenskri menningu, „hvíta kynstofninum“, konum og öryggi samfélagsins.
Þetta kemur fram í greininni „Grýta þetta pakk“: Haturstjáning í íslensku samhengi eftir Eyrúnu Eyþórsdóttur, lektor á hug- og félagsvísindasviði við Háskólann á Akureyri, og Kristínu Loftsdóttur, prófessor í mannfræði við Háskóla Íslands. Greinin birtist í nýjasta tölublaði tímaritsins Stjórnmál & stjórnsýsla í síðustu viku.
Í greininni kemur fram að hatursorðræða sé talin vaxandi vandi í hinum vestræna heimi í dag. Oft hafi verið vísað til tjáningar Donalds Trumps og stjórnmálamanna sem tengjast Brexit sem samþykktar á tjáningu haturs og, samhliða því, sköpunar jarðvegs til áframhaldandi haturstjáningar.
Einnig deili ákveðnir fjölmiðlar hatursfullum boðskap gegn minnihlutahópum. Innan þessa jarðvegs haturs spretti upp ýmiskonar haturssamtök sem beita sér gegn minnihlutahópum, bæði í orði og með ofbeldi.
Niðurstöðurnar endurspegli það að neikvæð tjáning í garð ólíkra minnihlutahópa sé nokkuð almenn, en jafnframt megi greina fjölgun á rýmum þar sem einstaklingum virðist finnast þeir geta tjáð mjög neikvæð viðhorf.
Orðræðan beinist að mestu gegn múslímum
Í greininni segir að orðræðan hér á landi beinist að mestu leyti gegn múslímum. Einstaklingar sem halda úti orðræðu sem þessari hafi í sumum tilfellum beinan aðgang að fjölmiðlum í gegnum eignarhald og stjórnun miðlanna þar sem falsfréttum sé meðal annars miðlað. Í gegnum þessa miðla hafi þessir einstaklingar möguleika á að setja ákveðin mál á dagskrá eða hafa áhrif á umræðuna.
Einnig sé áhyggjuefni að tilteknir og óþekktir aðilar virðast hafa bolmagn til að fjármagna viðburði þar sem fengnir séu til landsins einstaklingar sem þekktir eru fyrir að miðla hatursáróðri, sem og til að veita fé til þýðingar og útgáfu bóka þar sem meginmarkmiðið virðist vera að sýna að „hvítum Evrópubúum“ standi ógn af múslímum; bóka sem séu til þess fallnar að skapa neikvæðar tilfinningar í garð fjölbreytni í samfélaginu.
Hafa aðgang í gegnum Útvarp Sögu til að dreifa hatursáróðri
„Slíka orðræðu er jafnframt að finna innan stjórnmálanna, en stjórnmálaflokkarnir Íslenska þjóðfylkingin og Frelsisflokkurinn eru meðal annars stofnaðir sérstaklega gegn innflytjendum, múslímum og fólki sem leitar alþjóðlegrar verndar. Jafnvel þótt fylgi þessara flokka hafi ekki náð miklu flugi hingað til hafa þeir góðan aðgang að fjölmiðlinum Útvarpi Sögu til að dreifa hatursáróðri,“ segir í greininni.
Þá kemur fram að þótt aðrir stjórnmálaflokkar hafi þessi stefnumál ekki á sinni dagskrá hafi stjórnmálafólk úr ýmsum öðrum flokkum talað á neikvæðum nótum um þessa hópa með margvíslegum hætti og sérstaklega megi skoða tengingar einstaklinga sem hafa verið kosnir sem fulltrúar Flokks fólksins og Miðflokksins við aðila sem miðla haturstjáningu.
Ekki skuli vanmeta skipulagða haturshópa
Í greininni segir enn fremur að uppgangur skipulagðra haturshópa eins og Norðurvígis og Vakurs hafi sýnt fram á það að grundvöllur sé fyrir slíkri starfsemi hérlendis. „Hér verður sérstaklega að gæta þess að vanmeta ekki slík samtök vegna fámennis heldur hafa í huga að í flestum hryðjuverkum sem hafa verið framin í nafni öfgahægrihyggju hafa verið á ferð svokallaðir „lone wolves“ eða aðilar sem tilheyra ekki skipulögðum hópum öfgamanna heldur eru „ósýnilegir“ fylgjendur slíkra samtaka á netinu.“
Jafnframt kemur fram að margir þeirra sem halda úti því sem er hatursorðræða eða á mörkum þess tali um að tjáningarfrelsið eigi í vök að verjast og réttlæti fordóma og haturstjáningu með vísan til stjórnarskrárinnar en taki þó ekki tillit til þess að lagagreinin tilgreini augljóslega að tjáningu megi skerða. Samtímis sé ósýnilegt hver fjármagni útgáfu og þýðingu á bókum sem eru þekktar alþjóðlega fyrir fordóma, sem og innflutning á fyrirlesurum sem telja fólki trú um að Evrópa sé í stríði við múslíma, og rekstur fjölmiðla sem dreifa þessum fordómum.
