565 hafa lát­ist, þar af 73 í gær. Yfir 28 þús­und manns hafa smit­ast síðan í des­em­ber, þar af er ástand 3.800 alvar­legt. Hin nýja kór­óna­veira, sem fyrst var greind í kín­versku borg­inni Wuhan, á margt sam­eig­in­legt með hinni skæðu SAR­S-veiru sem dró 774 af þeim rúm­lega átta þús­und sem smit­uð­ust til dauða á árunum 2002-2003. Þó að mun fleiri hafi smit­ast af nýju veirunni er hún þó ekki talin eins lífs­hættu­leg.

Nýja veiru­sýk­ingin hefur þegar greinst í að minnsta kosti 25 lönd­um. Lang­flest dauðs­föll­in hafa verið í Kína, aðeins tvö utan þess; annað í Hong Kong og hitt á Fil­ipps­eyj­um.

SAR­S-far­ald­ur­inn, ­kall­aður HABL á íslensku, hefur verið kall­aður fyrsti heims­far­aldur 21. ald­ar­inn­ar enda breidd­ist hann út til 29 landa. SAR­S-veiran greind­ist fyrst í Guang­dong í Kína og er líkt og sú nýja rakin til mark­aðar þar sem seld voru lif­andi og dauð ­dýr. Á átta mán­uðum veikt­ust 8.098 af völdum hennar og af þeim lét­ust 774. Nýja kór­óna­veiran sýkti jafn marga á aðeins einum mán­uði og á þeim tíma tíma höfð­u fleiri lát­ist í Kína en í SAR­S-far­aldr­in­um.

„Kjarn­inn er sá að þetta er til­brigði af SARS sem dreif­ist auð­veldar en veldur minni skaða,“ var haft eftir Ian Jones, veiru­fræð­ingi við Háskól­ann í Rea­d­ing á Bret­landseyj­um, í nýrri sam­an­burð­ar­rann­sókn á veir­unum tveimur og áhrif­um þeirra.

Veikj­ast seinna eftir smit

Veir­urn­ar haga sér sem sagt ekki með sam­bæri­legum hætti. Til að mynda getur fólk smitast af nýju veirunni og ekki fundið nokkur ein­kenni fyrr en að tveimur vik­um liðn­um. Þeir sem sýkt­ust af SARS fóru að finna ein­kenni á innan við viku.

Fyrst­u ­rann­sóknir á alvar­leika nýju veirunnar benda til að dán­ar­tíðni þeirra sem veikj­ast sé um 2%. Það hlut­fall var mun hærra í SAR­S-far­aldr­inum fyrir sautján ár­um. Af þeim sem sýkt­ust þá lét­ust 9,6%. Þetta kann að vera van­mat á nýju veirunni. Ný rann­sókn sem birt­ist í lækna­blað­inu Lancet, þar sem könnuð vor­u af­drif 99 sjúk­linga, sýndi að 11% þeirra lét­ust.

Er S­AR­S-far­ald­ur­inn hafði geisað í mánuð höfðu fimm manns lát­ist. Á þeim mán­uð­i ­sem leið frá því að nýja kór­óna­veiran upp­götv­að­ist lét­ust hins vegar að minnsta ­kosti 213 þeirra sem höfðu sýkst.

Ung­barn sýkt

Alþjóða heil­brigð­is­mála­stofn­unin segir að 50% þeirra sem sýkt­ust af SAR­S-veirunni hafi verið 65 ára eða eldri. Rann­sóknir nú benda til að með­al­aldur þeirra sem látast af völdum nýju veirunnar sé enn hærri.

Á því eru þó und­an­tekn­ing­ar.Í dag var sagt frá því að ung­barn, aðeins 30 klukku­stunda ­gam­alt, hefði greinst með veiruna. Barnið var fætt á sjúkra­húsi í Wuh­an. ­Móð­irin hafði áður en barnið fædd­ist smit­ast af veirunni. Ekki er enn ljóst hvort að barnið smit­að­ist í móð­ur­kviði eða eftir fæð­ingu.

Vís­inda­menn hafa reynt að leggja mat á hversu smit­andi nýja veiran er. Ein rann­sókn sem ­gerð var af kín­verskum vís­inda­mönnum leiddi í ljós að hver sá sem sýk­ist get­i smitað 3-5 til við­bót­ar. Alþjóða heil­brigð­is­mála­stofn­unin telur að það sé ofmat, ­stuð­ull­inn sé 1,4-2,5.

Ein ástæða þess að SAR­S-veiran breidd­ist út til svo margra landa á sínum tíma var sú að kín­versk yfir­völd héldu upp­lýs­ingum um far­ald­ur­inn vís­vit­andi frá Alþjóða heil­brigð­is­mála­stofn­un­inni. Stofn­unin fékk ekki veður af mál­inu fyrr en 88 ­dögum eftir að fyrsta til­fellið greind­ist í Kína. Heil­brigð­is­yf­ir­völd voru ekki þau einu sem vissu ekki hvað var í gangi, almenn­ingur fékk heldur eng­ar ­upp­lýs­ing­ar.

Kín­versk ­yf­ir­völd segj­ast hafa brugð­ist strax við í þetta skipt­ið. Þau vildu ekki verða ­upp­vís að ban­vænum felu­leik í þetta skipt­ið. Það er ekki síst vís­inda­mönnum í Kína að þakka. Þeir dreifðu upp­lýs­ingum um sýk­ing­una strax til kollega sinna um allan heim.

Borg í sótt­kví

Til að hefta út­breiðslu veirunnar var gripið til ýmissa ráð­staf­anna í borg­inni Wuh­an. Mið­bænum var lokað fyrir allri umferð og ferða­lög til og frá henni voru mjög ­tak­mörk­uð. Borgin hefur í raun verið í ein­angrun í rúm­lega tvær vik­ur. Aðr­ar kín­verskar borgir hafa brugð­ist við með sama hætti.

Margir læknar telja að fleiri hafi sýkst en gefið hefur verið upp. Þeir segja öng­þveitið á sjúkra­húsum í Wuhan og víðar í sama hér­aði það mikið að ómögu­leg­t sé að leggja nákvæmt mat á stöð­una. Fjöl­mörg dæmi eru um að fólk leiti ekki til­ ­sjúkra­húsa, þeim sé vísað frá vegna álags.

Bráða­brigða­búð­ir ­fyrir fólk með mild ein­kenni veiru­sýk­ing­ar­innar hafa verið settar upp um allt, m.a. á íþrótta­leik­vöng­um, sýn­ing­ar­sölum og víð­ar.

Nú stend­ur til, að því er fram kemur í frétta­skýr­ingu New York Times, að safna sýkt­u­m ­saman í ein­angr­un­ar­búðir þar sem hægt verði að veita þeim aðstoð og koma í veg ­fyrir enn frekara smit.

Wuhan er eins og drauga­bær. Þar sjást flæk­ings­hundar hlaupa um götur sem áður vor­u ­troð­fullar af bílum og fólki. Heyra má fugla­söng á fjöl­förnum stöðum sem áður­ drukkn­aði í skvaldri og umferð­arn­ið.

Í glugg­um ­apó­teka stendur stórum stöfum að and­lits­grím­ur, hita­mælar og fleira sé upp­selt.

Frá dýrum í menn

Talið er lík­leg­ast á þess­ari stundu að veiran hafi borist í menn úr leð­ur­blök­um. Það er ­sam­bæri­leg smit­leið og SAR­S-veiran fór árið 2002. Ekki er þó hægt að full­yrða að smitið hafi beint borist á milli leð­ur­blöku og manns. Leð­ur­blökur geta sýkt önnur dýr með munn­vatni og skít og því er mögu­legt að menn hafi smit­ast af öðrum ­dýrum, mögu­lega svín­um.  

Ekk­ert ­bólu­efni er til við nýju kór­óna­veirunni og ólík­legt er að það verði fáan­legt á næst­unni, mögu­lega ekki áður en far­ald­ur­inn  fjarar út.

Sótt­varna­lækn­ir í sam­ráði við stjórn­völd hefur vald til að beita ýmsum harka­legum ráðum til að ­sporna við útbreiðslu far­sótta, sam­kvæmt sótt­varna­lög­um. Á heima­síðu emb­ættis land­læknis um kór­óna­veiruna segir að afar mik­il­vægt sé að sótt­varna­við­brögð séu í sam­ræmi við alvar­leika ógnar og vega þarf áhrif við­bragða á móti áhrif­um far­sótt­ar­inn­ar.

 Við­bragðs­á­ætl­anir sótt­varna­læknis lýsa þessu ­sam­hengi ágæt­lega en þar er mögu­leg lokun eða tak­mörkun sam­gangna tekin fyrir á hættu- og neyð­ar­stig­um. Eins og staðan er núna er unnið á óvissu­stigi og hafa ­sótt­varna­lækn­ir, almanna­varnir og heil­brigð­is­ráð­herra ákveðið að ekki sé ástæða til að loka land­inu nú. Mögu­legt er að smit ber­ist hingað með ferða­mönnum en ­mik­ill meiri­hluti ferða­manna sem hingað kemur hefur ekki verið á sýktum svæð­u­m, ­segir í leið­bein­ing­un­um. 

Ef land­inu er lokað kom­ast Íslend­ingar sem staddir eru er­lendis ekki heim og öll aðföng og útflutn­ingur stöðvast. „Ef tekin væri á­kvörðun um lokun lands­ins núna er úti­lokað að segja til um hversu lengi slík­ar ráð­staf­anir yrðu í gildi. Mögu­leik­inn á þessu úrræði er í stöðugri end­ur­skoð­un í sam­ræmi við áhættu­mat á hverjum tíma.“