Stríðið í Úkra­ínu var ofar­lega í huga þing­manna þegar þeir héldu ræður sínar undir liðnum störf þings­ins í dag. Her­lið Rússa rést inn í Úkra­ínu á fimmtu­dag­inn í síð­ustu viku og hafa tæp­lega 900.000 manns nú þegar flúið land­ið. Þór­­dís Kol­brún Reyk­­fjörð Gylfa­dótt­ir ut­an­­rík­­is­ráð­herra sagði á Twitter þegar inn­rásin hófst að hún for­dæmdi þessa „til­efn­is­lausu árás Rúss­lands á Úkra­ín­u“. Hún væri skýrt brot á alþjóða­lög­um. Hún sagði jafn­framt á fundi með Olgu Dibrova, sendi­herra Úkra­ínu gagn­vart Íslandi, í gær að íslensk stjórn­völd gerðu allt sem í þeirra valdi stæði til að styðja úkra­ínsku þjóð­ina á þessum erf­iðum tím­um.

Hvatti sveit­ar­fé­lög til að taka á móti fólki á flótta

Jóhann Frið­rik Frið­riks­son þing­maður Fram­sókn­ar­flokks­ins var einn þeirra þing­manna sem gerði stríðið að umtals­efni og sagði að hann hefði ekki nokkra trú á því að rúss­neskur almenn­ingur væri sam­mála stríðs­rekstri stjórn­valda í Úkra­ínu.

„Hér á landi búa íbúar sem koma frá Rúss­landi og Úkra­ínu, suma þekki ég per­sónu­lega og staðan er þannig að ástandið er mjög íþyngj­andi. Það er eðli­legt að þetta fólk finni fyrir kvíða. For­dæm­ing mín á inn­rás stjórn­valda í Rúss­landi bein­ist fyrst og fremst að stjórn­völdum þar í landi, enda skil ég ekki með nokkru móti hvernig hags­munir almenn­ings í Rúss­landi geta farið saman með þeim hörm­ungum sem nú dynja á úkra­ínskum sak­lausum borg­ur­um. Við Íslend­ingar höfum átt sam­starf við Rúss­land á ýmsum sviðum í gegnum tíð­ina. Sú breytta mynd sem nú blasir við er lík­leg til að hafa nei­kvæð áhrif á slíkt sam­starf, jafn­vel um árarað­ir. Ekk­ert kall­aði á inn­rás í Úkra­ínu nema þrá þeirrar þjóðar eftir lýð­ræði, frelsi og mann­rétt­ind­um. Fjöldi þeirra íbúa í Úkra­ínu sem velja nú að flýja land eykst með hverjum deg­inum sem líð­ur. Við­kvæm staða þeirra blasir við,“ sagði hann.

Nefndi hann heimabæ sinn, Reykja­nes­bær, og sagði að hann hefði unnið lengi með stjórn­völdum að mál­efnum fólks á flótta og vildi Jóhann Frið­rik ein­dregið hvetja önnur sveit­ar­fé­lög á land­inu til að lýsa yfir vilja sínum til að taka við fólki í neyð. Sveit­ar­fé­lögin í land­inu væru sterk og héldu þétt utan um íbúa sína og veittu öfl­uga þjón­ustu í nærum­hverf­inu.

„Ég skora á alla kjörna full­trúa í sveit­ar­stjórnum um land allt: Opnum faðminn, veitum skjól, því nú er kom­inn tími til þess að öll sveit­ar­fé­lög á land­inu stígi upp og komi til vernd­ar.“

Ógn við heims­mynd­ina

Bryn­dís Har­alds­dóttir þing­maður Sjálf­stæð­is­flokks­ins sagði að alls­herj­ar­hern­að­ar­árás Pútíns og hans fylgj­enda í Úkra­ínu væri ógn við frið og stöð­ug­leika í Evr­ópu allri.

„Að ráð­ast inn í frjálst og full­valda ríki er ógn við heims­mynd okkar og skýrt brot á alþjóða­lög­um. Hugur okkar er hjá úkra­ínsku þjóð­inni sem má þola hrylli­legar og grimmi­legar sprengju­árásir frá her­sveitum Rússa. Þessar til­hæfu­lausu árásir Pútíns, sem hafa í för með sér mann­fall og tjón meðal almennra borg­ara og reka gríð­ar­legan fjölda fólks á flótta, sýna að stjórn­völd í Rúss­landi bera enga virð­ingu fyrir manns­lífum og rétti fólks til frelsis og lýð­ræð­is.

Rúss­neski her­inn er við það að yfir­taka Kiev, höf­uð­borg Úkra­ínu. Trú­festa og seigla úkra­ínsku þjóð­ar­innar er aðdá­un­ar­verð, en því miður eru allar líkur á því að innan fárra daga eða klukku­stunda verði borgin blóð­bað eitt. Eina raun­hæfa leiðin til að verja Úkra­ínu er að Pútín ein­angr­ist og að stuðn­ings­menn hans snúi við honum baki. Að her­menn rúss­neska hers­ins átti sig á því að þeir eru að berj­ast við bræður sína og syst­ur, sak­laust fólk sem hefur ekk­ert til þess unnið að þurfa að standa vörð um sjálf­stæði þjóð­ar­innar sinn­ar, og þess vegna leggi her­menn­irnir niður vopn sín. Rödd allra sem aðhyll­ast mann­rétt­indi, frið og að alþjóða­lög séu virt og sam­staða okkar er eina leiðin til að ná því fram. Ég styð Úkra­ín­u,“ sagði hún.

Hvetur alla til að sýna mannúð ekki bara í orði heldur líka á borði

Gísli Rafn Ólafs­son þing­maður Pírata gerði stríðið einnig að umræðu­efni í ræðu sinni.

„Rétt eins og hjá öðrum er hugur minn hjá Úkra­ínu, bæði þeim millj­ónum sem búa við erf­iðar aðstæður innan Úkra­ínu, mörg hver að fela sig í kjöll­ur­um, verj­ast sprengjuregni og jafn­vel að eign­ast börn í neð­an­jarð­ar­lest­ar­göng­um, og einnig þeirri bráðum milljón manns sem þegar hafa flúið land­ið, þeim millj­ónum sem eru að reyna að flýja land­ið. Það að flýja er eitt­hvað sem fá okkar vita hvernig er. Það að geta ekk­ert tekið með sér nema kannski barnið þitt og lyf. Við sem höfum starfað með fólki á flótta erum að upp­lifa for­dæma­lausa neyð. 220 millj­arðar er það sem Sam­ein­uðu þjóð­irnar hafa óskað eftir til stuðn­ings bara til að byrja neyð­ar­starf­ið, 220 millj­arðar íslenskra króna. Það er mik­il­vægt að við Íslend­ingar sem virkir þátt­tak­endur í alþjóða­sam­fé­lag­inu bregð­umst fljótt og mark­visst við,“ sagði hann.

Hann þakk­aði jafn­framt Þór­dísi Kol­brúnu R. Gylfa­dóttur utan­rík­is­ráð­herra fyrir að veita strax 1 milljón evra til þess­ara mála. „Það er góð byrjun en nú er komið að því að við öll, stjórn­völd, almenn­ing­ur, fyr­ir­tæki og félaga­sam­tök, sýnum mannúð í verki, sýnum hana ekki bara í orði heldur líka á borði og sýnum að við styðjum fólkið í Úkra­ínu, eða eins og þau segja sjálf, með leyfi for­seta: Slava Ukra­in­i.“

Stríðið komið á þroskuld okkar

Þór­unn Svein­bjarn­ar­dóttir þing­maður Sam­fylk­ing­ar­innar sagði að stríð væri hryll­ingur sem kippti grund­vell­inum undan til­veru fólks.

„Það deyð­ir, það eyðir og það lim­lest­ir, það hrekur óbreytta borg­ara á flótta, rústar barn­æsk­unni og öllum draumum um frið og vel­sæld. Það á við um stríð, hvort sem það er í Afganistan, Jem­en, Sýr­landi eða Úkra­ínu. En nú er stríðið komið heim. Það er á þrös­k­uldi okkar af því að við búum í Evr­ópu og við skynjum og upp­lifum það svo miklu sterkar en við gerum með stríðin sem eru í öðrum heims­álf­um. Fyrir því er mjög mann­leg og skilj­an­leg ástæða en við skulum samt reyna að skilja að stríð er hrylli­legt hvar sem það fer fram.

Inn­rás Rúss­lands í Úkra­ínu markar þátta­skil í sögu Evr­ópu frá seinni heims­styrj­öld. Það liggur fyr­ir. Sem betur fer hefur nú náðst sam­staða um for­dæma­lausar við­skipta­þving­anir gegn Rúss­landi, gegn ein­stak­lingum í æðstu stöðum og ólígörk­um, því að þeim þarf vissu­lega ná. Við verðum að spyrja okkur hvort þær dugi af því að Pútín er ekki vina­laus. Heims­veldið Kína er á gula takk­an­um, eins og þar stend­ur, þegar kemur að Pútín og þaðan mun hann fá sínar bjargir þegar á reyn­ir,“ sagði hún.

Þór­unn telur að efna­hags­legar þving­anir verði að bíta og „við sem hér búum í frjálsum ríkjum Vest­ur­-­Evr­ópu þurfum líka að gera okkur grein fyrir því að við þurfum að greiða fórn­ar­kostnað af efna­hags­að­gerð­unum af því að þær munu hafa bein áhrif á kjör okk­ar; við­skipta­kjör, verð­bólgu og efna­hags­um­hverfi. Það er eins gott að við byrjum strax að huga að því og stöndum í lapp­irnar og verðum ekki stödd þar eftir hálft ár eða svo – von­andi verður stríð­inu löngu lokið þá – að við verðum farin að barma okkur yfir því að þurfa að grípa til þess­ara aðgerða.

Nú þarf að standa í lapp­irn­ar. Nú þarf að standa við stóru orð­in. Við þurfum að búa okkur undir að þetta stríð standi lengi og við þurfum að standa gegn því mjög leng­i,“ sagði þing­mað­ur­inn.

Ofbeldi birt­ist í ýmsum myndum

Guð­mundur Ingi Krist­ins­son þing­maður Flokks fólks­ins fjall­aði um stríðið í Úkra­ínu í sinni ræðu og setti það í sam­hengi við íslenskan veru­leika.

„Eld­flauga­árás rúss­neska hers­ins á minn­is­varða um fjöldamorðin í hel­för­inni er stórfurðu­leg árás því að rúss­neska þjóðin ætti svo sann­ar­lega að halda í og muna hel­för­ina og það sem gerð­ist þar. Við megum ekki láta sög­una end­ur­taka sig og verðum að muna að stríð með til­heyr­andi ofbeldi leysir ekk­ert. Stríð og ofbeldi því tengt bitnar verst á þeim sem síst skyldi, börn­um, fötl­uðum og veiku fólki, og skilur bara eftir sig eymd og eyði­legg­ingu.

En ofbeldi birt­ist í ýmsum mynd­um. Afleið­ingar þess eru oft­ast lík­am­legt og and­legt tjón þeirra sem síst skyldi. Fjár­hags­legt ofbeldi veldur and­legu og lík­am­legu tjóni og þeir sem verða fyrir því geta orðið fyrir óbæt­an­legu tjóni. Hvaða afleið­ingar hefur það fyrir fjöl­skyldu þar sem margir þurfa lífs­nauð­syn­lega á lyfjum að halda ef hún hefur ekki efni á að leysa þau út?“ spurði hann.

„Jú, það getur valdið ein­stak­lingum í fjöl­skyld­unni óbæt­an­legu and­legu og lík­am­legu tjóni og þeir eru jafn­vel settir í þá aðstöðu að verða að velja á milli sín hver er í for­gangi og hver ekki. Hvaða afleið­ingar hefur það ofbeldi að fólk eigi ekki fyrir mat dögum saman í hverri viku eða í hverjum mán­uði eða svo árum skipt­ir? Jú, and­legri og lík­am­legri heilsu þeirra mun hraka og valda þeim og sam­fé­lag­inu óbæt­an­legum skaða. Þetta er svo fámennur hópur sem er í þess­ari aðstöðu, segja stjórn­völd ítrek­að. En hvers vegna gera þau ekk­ert í þessu máli? Ekki á kostn­að­ur­inn að stöðva stjórn­völd í að koma þessu í lag því að þetta eru svo fáir. Eða er það þess vegna sem þau vilja ekk­ert gera? Eða er ástæðan ein­hver önn­ur? Svari því stjórn­ar­lið­ar. Verður and­legt og lík­am­legt tjón þeirra verst settu í þess­ari ömur­legu stöðu áfram óbreytt út kjör­tíma­bil­ið?“ spurði hann að lok­um.

Ræddi við úkra­ínskar konur búsettar hér á landi

Sig­mundur Davíð Gunn­laugs­son for­maður Mið­flokks­ins sagð­ist hafa komið á þingið af fundi sem flokk­ur­inn hefði haldið með tveimur úkra­ínsku konum sem hefðu búið hér um nokk­urt skeið. Önnur þeirra hafði búið hér á landi í 20 ár og verið kenn­ari í Hafn­ar­firði.

„Þetta voru þær Tanya og Valeria sem lýstu ástand­inu í Úkra­ínu og stöðu frænd­fólks síns og vina þar í landi. Auð­vitað er það alltaf sér­stak­lega til­finn­inga­ríkt þegar maður heyrir sög­urnar beint frá fólki sem upp­lifir hlut­ina sjálft eða í gegnum nákomna. Þær upp­lýstu okkur um að Úkra­ínu­menn hér á landi og fólk af úkra­ínskum ættum haldi vel saman og muni núna opna hóp­inn fyrir Íslend­ingum sem hafa áhuga á að taka þátt og aðstoða Úkra­ínu. Það er einnig til hópur sem heitir Ísland fyrir Úkra­ínu og heldur meðal ann­ars úti Face­book-­síðu.

Ég hvet fólk til þess að kynna sér þetta starf og setja sig í sam­band við þetta fólk því að það munar ótrú­lega mikið um að kom­ast í bein sam­skipti við fólk sem er að ganga í gegnum slíka erf­ið­leika, bæði fyrir okkur að kynn­ast því nánar hvað þarna er um að vera, en einnig fyrir fólk til að skynja, maður á mann, per­sónu­legan stuðn­ing. Það eru ýmsar leiðir sem Íslend­ingar geta far­ið, bæði í gegnum hjálp­ar­sam­tök og beint í gegnum þessa hópa til að styðja ein­stak­linga í Úkra­ínu. Ég vildi hvetja hátt­virta þing­menn og aðra sem á hlýða að kynna sér þessa hópa, Ísland fyrir Úkra­ínu og Úkra­ínu­menn á Íslandi, sem hyggj­ast nú opna hóp­inn fyrir Íslend­ingum sem hafa áhuga á að kynna sér málið nánar og veita aðstoð,“ sagði Sig­mund­ur.

Mik­il­væg­asti vett­vangur þjóðar sem telur sig vilja við­halda friði er Evr­ópu­sam­bandið

Dag­björt Hákon­ar­dóttir vara­þing­maður Sam­fylk­ing­ar­innar sagði að í umræðum í þing­inu hefði hún skynjað mik­il­væga og breiða sam­stöðu á meðal kjör­inna full­trúa um ótví­ræðan stuðn­ing við stjórn­völd í Úkra­ínu og algjöra höfnun á þeirri óöld sem rúss­nesk stjórn­völd hafa boðið okkur upp á.

„Á und­an­förnum dögum hefur svið alþjóða­stjórn­mála tekið for­dæma­lausum breyt­ingum á ógn­ar­hraða. Stríðið í Úkra­ínu er ekki borg­ara­styrj­öld. Það er utan­að­kom­andi árás ann­arrar þjóð­ar, þjóðar sem svífst einskis, þjóðar sem á landa­mæri á norð­ur­slóðum sem og að loft- og land­helgi Íslands og hefur gengið svo langt að reyna að gera til­kall til norð­ur­póls­ins. Skýr afstaða Íslands í sam­fé­lagi frjálsra lýð­ræð­is­þjóða hefur aldrei verið mik­il­væg­ari en við hljótum að draga þann lær­dóm að vera Íslands í NATO er og verður lyk­il­þáttur íslenskrar varn­ar­stefnu sem þarf að við­hafa, hvað sem öðru líð­ur, hjá eyríki á norð­ur­slóð­um. Rétt er þó að benda á að mik­il­væg­asti vett­vangur þjóðar sem telur sig vilja við­halda friði umfram allt er Evr­ópu­sam­band­ið. Aldrei hefur sam­starf Evr­ópu­þjóða sannað gildi sitt gagn­vart nágranna sem er ógnað líkt og nú.“

Sagði hún að mál­tækið „megir þú lifa á áhuga­verðum tím­um“ hefði því miður raun­gerst fyrir mann­eskju sem hefur aðeins lifað frið­ar­tíma. „Það er þó ekki nóg fyrir rík­is­stjórn og þing að sam­mæl­ast um mik­il­vægi friðar heldur líka þær leiðir sem við viljum fara til að ná honum og við­halda hon­um. Sem frjáls­lyndur jafn­að­ar­maður tel ég óraun­hæft og óæski­legt að reyna að ná honum með öðrum hætti en innan vébanda evr­ópskra lýð­ræð­is­þjóða innan Evr­ópu­sam­bands­ins en því skal haldið til haga að sitj­andi rík­is­stjórn er að mér vit­andi ekki á sama máli.“

Efna­hags­þving­anir munu hafa afleið­ingar fyrir almenna borg­ara

Hanna Katrín Frið­riks­son þing­flokks­for­maður Við­reisnar hóf ræðu sína á því að segja að valda­sjúkir og veru­leikafirrtir stjórn­mála­leið­togar væru hættu­legir sak­lausu fólki, þeir væru hættu­legir heim­in­um.

„Okkur ber skylda til að bregð­ast við af fullum þunga til að verja borg­ara Úkra­ínu og til að verja vest­ræn gildi um lýð­ræði, mann­rétt­indi og frelsi. Þving­un­ar­að­gerðum er ætlað að snúa við hags­muna­mati þeirra sem telja stríðs­á­tök einu leið­ina til að ná mark­miðum sínum og til þess þurfa þær ein­fald­lega að skila umtals­verðu tjóni á við­skipta­hags­mun­um. Þving­un­ar­að­gerðir af þess­ari stærð­argráðu hafa ekki verið virkj­aðar til þessa vegna skorts á vilja og vegna hræðslu við afleið­ingar heima fyr­ir.

Það er ekki hjá því kom­ist, eigi efna­hags­þving­anir líkt og nú er talað um að gera gagn, eigi þær að stöðva Pútín Rúss­lands­for­seta, að þá muni það hafa afleið­ingar fyrir almenna borg­ara. Og ekki bara í Rúss­landi. Í alþjóða­væddum heimi eru hags­munir þjóða sam­ofn­ir. Frjáls sam­skipti á milli þjóða hafa verið grunnur vel­meg­unar og hag­sæld­ar­þró­unar síð­ustu ára­tugi. Ef við leyfum Pútín að rústa þeirri þróun mun það verða okkur veru­lega dýr­keypt til lengri tíma lit­ið,“ sagði hún.

Spurði hún hver ásætt­an­legur kostn­aður til að við­halda þessu alþjóða­kerfi frjálsra sam­skipta sem hefur verið byggt upp eftir síð­ari heims­styrj­öld væri. „Hvað má það kosta fyr­ir­tæki og heim­ili í hinum vest­ræna heimi og hvað vegur sá skamm­tíma­kostn­aður á móti þeirri áhættu að leyfa Pútín að grafa undan vest­rænum gildum um mann­rétt­indi, frelsi og lýð­ræði? Þetta er lyk­il­at­riði fyrir þjóðir heims­ins en þetta er ekki síst lyk­il­at­riði fyrir Ísland sem á allt sitt undir því að alþjóða­lög séu virt og landa­mæri þjóða séu örugg.“

Pútín má aldrei takast að sundra sam­stöðu Vest­ur­landa

Birgir Þór­ar­ins­son þing­maður Sjálf­stæð­is­flokks­ins var síð­asti ræðu­mað­ur­inn undir liðnum störf þings­ins og sagði hann að stríð vald­hafa í Rúss­landi gegn Úkra­ínu væri stríð gegn Evr­ópu.

„Vald­haf­inn og ein­ræð­is­herr­ann Pútín lýgur að eigin þjóð og alþjóða­sam­fé­lag­inu. Honum má aldrei takast að sundra sam­stöðu Vest­ur­landa. Alþjóð­legar efna­hags­refs­ingar gegn Rússum verða að vera mjög harka­leg­ar. Það duga engin vett­linga­tök. Her­veldi sem ræðst inn í sjálf­stætt og full­valda ríki Evr­ópu og ógnar þar með friði í allri álf­unni, er her­veldi sem eng­inn getur treyst. Næst gæti það verið Pól­land eða Finn­land.

Stríðið í Úkra­ínu sýnir fram á mik­il­vægi NATO og sannar til­gang þess sem varn­ar­banda­lags. Nú sem aldrei fyrr þarf Ísland að standa við skuld­bind­ingar sínar gagn­vart NATO og tryggja að hér sé ávallt til staðar sú aðstaða fyrir varn­ar­við­búnað sem gæti skipt okkur sköpum á örlaga­stundu. Gleymum því ekki að Rússar voru fyrir skömmu með her­æf­ingar undan ströndum Írlands í óþökk Íra.“

Benti hann á að engin leið væri að sjá hvernig atburða­rásin verður næstu daga í Úkra­ínu. „Miklar líkur eru þó á því að örlaga­stund muni brátt renna upp. Upp­hafið að enda­lokum Úkra­ínu sem frjáls og full­valda ríkis gæti verið á næsta leiti. Það má hinn frjálsi vest­ræni heimur aldrei sætta sig við. Atburða­rásin í Úkra­ínu verður ekki stöðvuð með orð­um. Orðum verða að fylgja efnd­ir, að veita Úkra­ínu hrað­ferð inn í Evr­ópu­sam­band­ið. Umsókn­ina á ekki að setja niður í skúffu. Á örlaga­stundu þegar fram­tíð Evr­ópu er í húfi má aldrei hika. Almenn­ingur í Rúss­landi vill ekki stríð. Ég vona svo sann­ar­lega að rúss­neskur almenn­ingur rísi upp gegn stjórn­völdum í Kreml og dagar Pútín-­stjórn­ar­innar heyri brátt sög­unni til.“