Sem fyrr, þegar hallar að jólum og ára­mót­um, er litið til baka yfir árið sem er að líða. Spurn­ingin sem leitar á mann; hef­ur ­maður gengið göt­una til góðs; hefur eitt­hvað mjakast fram á við frá því í fyrra? Þegar stjórn­málin eru ann­ars veg­ar, sér hver málin út frá sín­u ­sjón­ar­horni, sem von­legt er. Nið­ur­staðan er yfir­leitt sú sama, sumt hefur geng­ið fram, annað ekki; eng­inn fær allt, en von­andi allir eitt­hvað. Það væri hægt að tína til ýmsar töl­fræði­legar stað­reyndir úr hag­fræð­inni sem stað­festa að ár­ang­ur­inn á ýmsum sviðum er æði góð­ur. En við­gangs­efni stjórn­mála­manna ganga aldrei til þurð­ar. Stjórn­mál ein­kenn­ast á köflum af við­brögðum við hinu óvænta. Þótt ýmsum verk­efnum sé nú lok­ið, taka alltaf ný við. Sum eru kannski ­fyr­ir­sjá­an­leg, sum alls ekki. Tveir mála­flokkar heyra undir mig og því rétt að fara í stuttu máli yfir þá.

Sjáv­ar­út­vegur

Sjáv­ar­út­veg­ur­inn á Íslandi er sá eini innan OECD ­sem ekki þiggur stuðn­ing frá rík­inu. Það sem meira er; hann skilar þjóð­ar­bú­in­u gríð­ar­legum tekj­um. Útflutn­ings­tekjur af sjáv­ar­út­vegi eru um 40% af heild­ar­ vöru­út­flutn­ings­tekjum þjóð­ar­inn­ar. Sjáv­ar­út­veg­ur­inn á í óvæg­inni erlendri ­sam­keppni og því mik­il­vægt að hann hafi tæki­færi til að stand­ast hana. Við ­leggjum mikla áherslu á sjálf­bærar veiðar og upp­bygg­ingu fiski­stofna í okk­ar lög­sögu. Um það hefur ríkt mikil sam­staða milli stjórn­valda og at­vinnu­grein­ar­innar sjálfr­ar. Fyrir þá stefnu og hvernig við höfum staðið að okkar mál­um, tengdum sjáv­ar­út­vegi, höfum við hlotið virð­ingu og við­ur­kenn­ingu á al­þjóða­vett­vangi. Þar er mik­il­vægt að sjáv­ar­út­veg­ur­inn rísi undir þeim vænt­ingum sem til hans eru gerð­ar. Frá mínum bæj­ar­dyrum séð, gerir hann það.

Á dög­unum komu þær upp­lýs­ingar frá Haf­rann­sókn­ar­stofn­un að vísi­tala þorsks í stofn­mæl­ingu að hausti í ár, sé sú hæsta síðan mæl­ing­ar hófust fyrir tæpum tveimur ára­tug­um. Það sama gildir um nokkrar aðrar teg­und­ir­. Í mínum huga er þetta afar skýr vís­bend­ing um að vel hefur verið haldið á mál­u­m og nýt­ing verið skyn­sam­leg á und­an­förnum árum. Með sama áfram­haldi er þess von­and­i ­skammt að bíða að þorsk­veiði verði komin yfir 300 þús­und tonn á ári. Það er ­mikil breyt­ing frá því að hún var ein­göngu um 130 þús­und tonn. Við þetta bæt­ist að mun meira er nú nýtt af hverjum fiski en áður. Ekki síst á vett­vang­i líf­tækni. Fisk­veiði­stjórn­un­ar­kerfið á sinn þátt í þessu, en ekki síst vís­ind­in. Á þau hefur verið hlustað og ég hef í störfum mínum farið eftir veiði­ráð­gjöf Haf­rann­sókn­ar­stofn­unar og hyggst gera það áfram.  

Íslenskur sjáv­ar­út­vegur berst á alþjóð­leg­um ­mark­aði; oft á tíðum við rík­is­styrktan sjáv­ar­út­veg. Þeim mun merki­legri er ­góður árangur íslenskra sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tækja. En hann er ekki sjálf­gef­inn. ­Mik­il­vægt er að hlúa að sjáv­ar­út­veg­inum svo hann geti áfram verið sú stoð í ís­lensku efna­hags­lífi sem hann hefur verið um langt skeið.

Land­bún­aður

Nú standa yfir við­ræður við bændur um svo kall­að­an ­bú­vöru­samn­ing. Í þeim er tek­ist á um hver aðkoma rík­is­ins á að vera að mat­væla­fram­leiðslu sem er í þeirra hönd­um. Rætt hefur verið um að gera nokkrar breyt­ingar á ríkj­andi fyr­ir­komu­lagi á starfs­um­hverfi bænda. Það hefur löng­um verið þyrnir í augum margra, að bændur hafa þurft að kaupa stuðn­ings­greiðsl­ur frá rík­inu; svo kallað greiðslu­mark. Í nýjum samn­ingum verður reynt að vinda ofan af þessu fyr­ir­komu­lagi í stuttum skref­um. Í núver­andi kerfi fer all­nokk­ur ­stór hluti af tekjum margra bænda í að greiða fyrir kaup á greiðslu­marki. ­Stuðn­ings­greiðsl­urnar koma þeim bændum ekki að fullu til góða; þær enda í höndum þeirra sem fjár­magna kaup­in, það er bönkum og fjár­mála­stofn­un­um.  

Mér hefur lengi fund­ist að brjót­ast þurfi út úr þessu kerfi, þó án þess að þeir sem fjár­fest hafa í greiðslu­marki verð­i ­fyrir áföll­um. Stefnt er að því að stuðn­ing­ur­inn greið­ist út aðra þætti en greiðslu­mark, eins og til dæmis gripi. Með því móti eykst einnig frelsi bænda til að fram­leiða það sem þeir telja arð­bært og þar með yrðu þeir ekki leng­ur bundnir við að fram­leiða það sem þeir hefðu greiðslu­mark fyr­ir. Nýtt ­fyr­ir­komu­lag ætti einnig að gera nýjum bændum auð­veld­ara að hefja búskap, því þeir þyrftu ekki að byrja á því að kaupa sér rík­is­stuðn­ing. Þótt ein­staka mann­i kunni að finn­ast best að sitja sem fast­ast á núver­andi kerfi, þá tel ég litla fram­tíð í því fyrir bænd­ur. Mat­væla­fram­leiðsla sem mið­ast ein­göngu við inn­an­lands­markað mun  aldrei verða til­ þess að hleypa auknu lífi í sveitir lands­ins og mat­væla­fram­leiðslu. Að ­sjálf­sögðu tel ég mögu­leika fyrir hendi á erlendum mörk­uð­um. Krafa fólks um heil­næm og hrein mat­væli verður sífellt hávær­ari og það væri glapræði fyr­ir­ Ís­lend­inga að reyna ekki að nýta þau tæki­færi sem kunna að fel­ast í því. Og ég heyri ekki betur en fram­varða­sveit bænda sé að mestu sam­mála mér um að stefna beri á útflutn­ing, ekki síst á grund­velli ímynd­ar.

Að lokum óska ég les­endum Kjarn­ans og lands­mönnum öll­u­m ­góðra jóla og far­sældar á nýju ári.   

Höf­undur er vara­for­maður Fram­sókn­ar­flokks­ins.