Sjaldan eða aldrei hafa ljós­myndir hreyft jafn mikið við mér og ljós­myndir franska ljós­mynd­ar­ans Julien Joly sem kunn­ingi minn birti á Face­book fyrir rúmu ári.

Joly hafði farið á Horn­strandir með hópi fólks til að kanna ástand refs­ins. Í stað þess að halda heim með myndir af heim­skaut­ar­efn­um, eins og til stóð, og ósnort­inni nátt­úru Íslands hélt Joly aftur heim til Frakk­lands með nægt ­myndefni til að setja upp sýn­ingu um rusl á Horn­ströndum í heima­borg sinni Rennes á Bretagneskaga.

„Ég hélt að staðir á borð við Horn­strandir hefðu fengið að vera í friði fyrir eyð­andi hönd manns­ins og plast­meng­un,“ sagði Joly mér þegar ég tók við­tal við hann fyrir frétta­bréf Upp­lýs­inga­skrif­stofu Sam­ein­uðu þjóð­anna þar sem ég starfa. „Það kom ekki síður illa við mig”, bætti hann við, „að sjá plast í maga fugla og sjáv­ar­dýra”.

6 og hálft tonn af plast­rusli

Af þessum sökum gladdi það mig mjög þegar ég frétti að Vest­firð­ingar hefðu tekið höndum saman og gert hreins­unar­á­tak á þessum slóð­um. Í fréttum RÚV fyrir viku sagði að færri hefðu kom­ist að en vildu og hefðu orðið að afþakka vinnu­kraft 60 manna því ekki hafi verið pláss í bátnum sem ferjar hreins­un­ar­hóp­inn á svæð­ið. Afrakst­ur­inn var hálft sjö­unda tonni af plast­rusli.

Tómas Knúts­son for­sprakki sam­tak­anna Bláa hers­ins sem hreinsað hafa strendur lands­ins und­an­farin ár, sagði mér að ljós­myndir Julien Joly gæfu rétta mynd af ástand­inu og hvar­vetna væri að finna í fjörum plast, veið­ar­færi, hjól­barða og fleira. „Mat­ar­um­búðir sem finnast, eru frá mörgum þjóð­löndum ef maður dæmir það út frá prent­uðu máli á umbúð­un­um.”

Tómas segir hins vegar að veið­ar­færin séu að mestu frá íslenskum skip­um. „Sjó­menn henda miklu rusli í hafið þó svo að til séu útgerðir sem banna slíkt alfar­ið.“

Blái her­inn hefur notið stuðn­ings Sam­taka fyr­ir­tækja í sjáv­ar­út­egi (áður LÍÚ) en þau hafa um ára­bil barist fyrir því að upp­ræta mengun frá íslenskum fiski­skip­um, auk þess að hreinsa fjörur kerf­is­bundið og safna veið­ar­færum úr gervi­efn­um. „Okkur er ekki kunn­ugt um að nokkur önnur fisk­veiði­þjóð hafi tekið þessi mál eins föstum tökum og við Íslend­ing­ar,“ sagði Guð­laugur G. Johnsen, tækni­fræð­ingur hjá SFS mér.

Risa­stórar hring­iður úr plasti

Horn­strandir eru þekktar fyrir reka­við sem berst til Íslands, ekki síst frá Síber­íu. Á ljós­myndum Julien Joly sést plast­drasl með kín­verskum áletr­unum og guð má vita hvar Kín­verjarnir voru staddir sem misstu eða fleygðu plast­brúsum í sjó­inn.

Þetta er hins vegar til marks um að þegar hafið er ann­ars vegar mega landa­mæri og lög­sögur sín lít­ils.

Stærð vand­ans sést á því að nú er talað um að ný meg­in­lönd hafi mynd­ast úr ara­grúa örsmárra plast­agna sem safn­ast saman í risa­stórum hring­iðum á úthöf­un­um. Margir halda að þessar plast­hring­iður sjá­ist auð­veld­lega en svo er í raun ekki. Plastið er svo smátt að það sést oft og tíðum ekki með berum augum en er hins vegar skeinu­hætt sem best sést á fjölda dauðs fiskjar, fugla  og sjáv­ar­spen­dýra sem eru hluti af plast­-hring­iðun­um.

70 millj­ónir plast­poka

En hvað getur venju­legt fólk gert til þess að vernda höf­in ? Vand­inn er vissu­lega alþjóð­legur en breyt­ingar byrja heima. Þar er fyrst til að taka að talið er að Íslend­ingar nota 70 millj­ónir einnota plast­poka á ári. Að með­al­tali er hver plast­poki not­aður í 25 mín­útur en það getur tekið 100 til 500 ár fyrir plastið að brotna nið­ur. Stærstur hluti plast­s­ins endar í land­fyll­ingum en eins og allir þekkja fjúka plast­pokar auð­veld­lega út í busk­ann og heim­il­is­fang þessa fræga "buska" er oftar en ekki hafið í kringum land­ið.

En plastið getur auð­veld­lega snúið aftur heim og lent á diskum lands­manna sem örsmáar agnir sem fiskar eða önnur sjáv­ar­dýr hafa gleypt. Og plast getur þannig borist inn í vefi lík­am­ans.

Til­laga til þings­á­lykt­unar um að draga úr notkun plast­poka, sem Mar­grét Gauja Magn­ús­dótt­ir, vara­þing­maður Sam­fylk­ingar bar fyrst fram, dag­aði upp í þing­inu í fyrra og sömu örlög virt­ust bíða hennar þegar þær fréttir bár­ust frá Strass­búrg í Frakk­landi að Evr­ópu­þingið hefði sam­þykkt aðgerðir til höf­uðs þunnum plast­pok­um.

Berg­þóra Njála Guð­munds­dótt­ir, upp­lýs­inga­full­trúi Umhverf­is­ráðu­neyt­is­ins tjáði mér að sam­þykktin myndi hafa áhrif á Íslandi, en mál­inu er þó ekki lokið því aðild­ar­ríkjum Evr­ópu­sam­bands­ins og EES ríkj­unum er i sjálfs­vald sett hvernig útfærslan verð­ur.

Ekki er sopið káli fyrr en í aus­una er komið en þetta eru þó sann­ar­lega góðar frétt­ir. Í dag, 5.júní er haldið upp á Alþjóð­lega umhverf­is­dag­inn og á mánu­dag 8.júní er haldið upp á Alþjóð­legan dag hafs­ins. Af því til­efni hafa Sam­ein­uðu þjóð­irn­ar,­Sam­tök fyr­ir­tækja í sjáv­ar­út­vegi, Evr­ópu­stofa og Félag Sam­ein­uðu þjóð­anna tekið höndum saman um að sýna kvik­mynd­ina Plast strendur (Plastic shor­es) í Bíó Para­dis 8.júní klukkan 8 og verða umræður á eftir sýn­ingu mynd­ar­innar en aðgangur er ókeyp­is.

Hinar vel heppn­uðu aðgerðir á Horn­ströndum benda að vit­und­ar­vakn­ing hafi orðið hér á landi í þessum efnum og von­andi sjá sem flestir sér fært að mæta í Bíó Para­dís til að sýna að hafið skiptir okkur Íslend­inga máli.

Sjá nánar um sýn­ingu heim­ild­ar­mynd­ar­innar Plast­-­strend­ur.

Þings­á­lykt­un­ar­til­laga um að draga úr plast­poka­notk­un.