Guð­brandur Gísla­son: Óbyrjur tím­ans. Um afskipti dauð­ans af ást­inni.

Bóka­út­gáfan Brand­ur. Reykja­vík 2019.

Sumar bækur nálg­ast mann hóg­vær­lega, næstum eins og þær væru feimn­ar, of hlé­drægar og hóg­værar til að trana sér fram, vekja athygli, krefj­ast þess að vera lesn­ar. Það eru bækur sem segja sögur sasm hefur tekið tíma að setja á blað, kostað orku, jafn­vel ang­ist, sem á end­anum ótt­ast dóm les­and­ans, ótt­ast að les­and­inn þekki sig ekki í atvikum sög­unn­ar, umhverf­inu og kring­um­stæð­um.

Óbyrjur tím­ans. Um afskipti dauð­ans af ást­inni er slík bók, hefur slíka sögu að geyma. Þessi saga er ekki búin til, ekki sköp­uð. Hún hefur ein­fald­lega ger­st, hún segir sköp per­sóna sinna, eða skyldi maður segja ósköp, í merk­ing­unni örlög. Hún segir bók­staf­lega frá afskiptum dauð­ans af ást­inni og það mætti þess vegna kenna hana við sagna­list grimmd­ar­inn­ar, á svip­aðan hátt og talað er um leik­hús grimmd­ar­innar miðað við kenn­ingar franska leik­hús­lista­manns­ins Artaud, en grimmdin á hér fylgju sem kall­ast lífsjátn­ing. Ást.

Guð­brandur Gísla­son er gam­al­reyndur blaða­maður með próf í mál­vís­indum og bók­mennta­fræði frá Þýska­landi í far­angrinum og hefur auk þess að skrifa ljóð og sögur í ýmis tíma­rit feng­ist við störf tengd menn­ingu og leið­sögn. Hann skrifar ljóð­ræn­an, á köflum dulúð­ugan stíl, sem hæfir efn­inu; sagan byrjar á harm­leik sem er skelfi­legri en orð fá lýst, sögu­maður er þá lít­ill drengur í for­eldra­húsum á Óðins­göt­unni í Reykja­vík og harm­leik­ur­inn á eftir að fylgja honum það sem eftir lifir æfinnar – sem í sög­unni er þegar hann er kom­inn á full­orð­insár og hefur snúið aftur á bernsku­slóð­irn­ar, í húsið við Óðins­götu.

Sagan er byggð eins og röð smá­sagna, sem vel má lesa hverja fyrir sig, en best fer á að lesa þær í það minnsta fyrst í stað í þeirri röð sem þær eru birt­ar; sam­hengið milli sagn­anna er á stundum skýrt, á stundum eilítið þoku­kennd­ara, en þó er eins og aldrei slitni þráð­ur­inn á milli þeirra, jafn­vel þótt höf­undur bregði á leik með sjón­ar­horn og sögu­mann. Á stundum er eins og höf­undur mæti sjálfum sér, sjái sjálfan sig utan­frá og ögrar les­and­anum með því að láta þessa tvi­skiptu per­sónu renna saman og verða að einni og skiptir henni svo aftur í tvennt. Engin saga er ein­stigi, það eru ávallt fleiri leiðir að sögulökum og þótt það sé ögrun í því fólgin að henda reiður á margræðum sann­leika er jafn­framt fólg­inn léttir í því að ekk­ert er bara eins og það virð­ist, hvert atvik á sér ein­hvers konar mót­vægi og þannig flæðir frá­sögnin áfram í líð­andi straumi sem brotnar á flúðum til þess eins og halda áfram fyrir til­stilli þyngd­araflsins, nátt­úru­lög­máls­ins.

Þannig er þessi saga, Óbyrjur tím­ans. Um afskipti dauð­ans af ást­inni. Á end­anum er það ástin sem sigr­ar, en það er önnur ást en sú sem lagði af stað í leið­ang­ur­inn, óum­flýj­an­leg­ur, grimmur og and­styggi­legur dauð­inn hefur mótað ferða­lag­ið. Mótað það, en hvergi tekið stjórn­ina, hvergi ráðið för. Þökk sé ást­inni.

Það er ósk­andi að þessi saga rati til les­enda.