Ávörðun rík­is­sak­sókn­ara, þar sem hafnað var kröfu um að fram færi lög­reglu­rann­sókn á því hvort æðstu emb­ætt­is­menn Seðla­banka Íslands hefðu gerst brot­legir við almenn hegn­ing­ar­lög um rangar sak­ar­gift­ir, hefur verið felld úr gild­i. 

Þá þarf rík­is­sak­sókn­ari að greiða Gísla Reyn­is­syni, sem stefn­anda í mál­inu, eina milljón króna í máls­kostn­að.

Dómur í mál­inu var kveð­inn upp 5. mars síð­ast­lið­inn. Gísli er einn þeirra sem ákærður var í Aserta mál­inu svo­nefnda og sýkn­aður eins og þeir Karl Löve Jóhanns­son, Markús Máni Michels­son Maute og Ólafur Sig­munds­son.

Ákvörðun lög­reglu­stjór­ans á höf­uð­borg­ar­svæð­inu, um að hafna rann­sókn, er frá 11. nóv­em­ber 2016.

Krafan um lög­reglu­rann­sókn var byggð á því að Seðla­banki Íslands hefði haustið 2009 sakað umrædda menn um brot gegn reglum nr. 1130/2008 um gjald­eyr­is­mál „þótt æðstu emb­ætt­is­mönnum bank­ans hefði verið ljóst frá önd­verðu að regl­urnar hefðu ekki hlotið lög­áskilið sam­þykki ráð­herra og væru því ógild refsi­heim­ild. Seðla­banki Íslands hefði enn fremur látið það við­gang­ast að fram færi tíma­frek lög­reglu­rann­sókn, þar sem beitt hefði verið ýmsum þving­un­ar­að­gerðum gegn stefnda, og að gefin væri út ákæra í mál­inu án þess að veittar væru réttar upp­lýs­ingar að þessu leyt­i,“ segir meðal ann­ars í end­ur­sögn máls­at­vika í dómn­um.

Var mál Gísla byggt á því að ákvörðun rík­is­sak­sókn­ara sé reist á rangri skýr­ingu á 148. gr. hegn­ing­ar­laga, og er tekið undir það í dómn­um.

Segir meðal ann­ars í dómn­um: „Af ákvæðum laga nr. 88/2008, svo og eðli máls­ins, verður dregin sú ályktun að ákvörðun um rann­sókn saka­máls sé ekki ein­ungis háð mati lög­reglu á stað­reyndum og túlkun refsilaga heldur einnig ýmsum öðrum atrið­um, jafn­vel efna­hags­legum og félags­legum þátt­um. Það er ekki í valdi dóms­ins að taka ákvörðun um lög­reglu­rann­sókn eða mæla fyrir um skyldu stjórn­valda til að hefj­ast handa við slíka rann­sókn. Svo sem áður greinir er það hins vegar dóms­ins að skera úr um hvort stefndi hafi gætt réttra laga við með­ferð máls stefn­anda og ákvörðun í því, þ.á m. hvort sú túlkun refsilaga sem stefndi reisir nið­ur­stöðu sína á sé tæk. Því er áður lýst að hin umdeilda ákvörðun stefnda var grund­völluð á því að stefn­andi hefði ekki verið sak­aður um refsi­verða hátt­semi með fyrr­greindri til­kynn­ingu Seðla­banka Íslands til Fjár­mála­eft­ir­lits­ins 11. nóv­em­ber 2009 þar sem reglur nr. 1130/2008 um gjald­eyr­is­mál hefðu ekki falið í sér full­nægj­andi refsi­heim­ild. Væri því ekki full­nægt því hlut­ræna skil­yrði 148. gr. hegn­ing­ar­laga að með til­kynn­ing­unni, eða öðrum athöfnum og athafna­leysi bank­ans í fram­haldi til­kynn­ing­ar­inn­ar, hefði stefndi verið sak­aður um refsi­verðan verkn­að. Var ákvörðun lög­reglu­stjóra 11. nóv­em­ber 2016 stað­fest með „þessum athuga­semd­um“ án þess að tekin væri rök­studd afstaða til efn­is­legs rök­stuðn­ings lög­reglu­stjóra fyrir því að hafna kæru stefn­anda.“

Þá segir enn frem­ur, að með 148. gr. hegn­ing­ar­laga sé lögð refs­ing við því að koma því til leið­ar, með rangri kæru, röngum fram­burði, rang­færslu eða und­an­skoti gagna, öflun fals­gagna eða á annan hátt, að sak­laus maður verði sak­aður um eða dæmdur fyrir refsi­verðan verkn­að. „Sam­kvæmt fram­an­greindu getur ekki farið á milli mála að nægi­legt er til full­framn­ingar brots sam­kvæmt 148. gr. hegn­ing­ar­laga að maður komi því til leiðar að sak­laus maður sé sak­aður um brot án þess að ásetn­ingur þurfi að vera til þess að hann verði dæmdur fyrir refsi­verðan verknað af dóm­stól­um. Er enn fremur ljóst að ásökun um refsi­verðan verkn­að, án til­lits til end­an­legrar nið­ur­stöðu máls­ins, kann að vera íþyngj­andi fyrir sak­lausan mann með marg­vís­legum hætti, auk þess sem aug­ljósir almanna­hags­munir standa til þess að hand­hafar rann­sókn­ar- og ákæru­valds saki ekki menn um refsi­verðan verknað gegn betri vit­und. Að mati dóms­ins verður til­kynn­ing Seðla­banka Íslands 11. nóv­em­ber 2009 ekki skilin á aðra leið en þá að hátt­semi stefn­anda sé þar talin varða við refsi­lög, meðal ann­ars áður­greindar reglur nr. 1130/2008. Svo sem áður greinir leiddi til­kynn­ingin til lög­reglu­rann­sóknar og að lokum til þess að sér­stakur sak­sókn­ari gaf út ákæru 22. mars 2013 vegna ætl­aðra brota stefn­anda og þriggja ann­arra nafn­greindra manna, meðal ann­ars gegn reglum nr. 1130/2008. Seðla­banki Íslands var á þeim tíma sem hér um ræðir það stjórn­vald sem fór með fram­kvæmd og frum­eft­ir­lit laga um gjald­eyr­is­mál og reglna sem settar höfðu verið sam­kvæmt þeim lög­um. Eðli máls­ins sam­kvæmt hlaut því í téðri til­kynn­ingu bank­ans að fel­ast ásökun um refsi­verðan verknað stefn­anda í skiln­ingi 148. gr. hegn­ing­ar­laga, hverjar svo sem end­an­legar lyktir máls­ins kynnu að verða, eftir atvikum fyrir dóm­stól­u­m,“ segir í dómn­um.

Lög­maður Gísla Reyn­is­son­ar, stefn­anda í mál­inu, var Eva Hall­dórs­dóttir en lög­maður rík­is­sa­skókn­ara var Einar Karl Hall­varðs­son, rík­is­lög­mað­ur. Skúli Magn­ús­son var dóm­ari í mál­in­u.