Ríkisstjórnin hefur skrifað undir nýjan samning þess efnis að íslenska ríkið skuldbindur sig til þess að greiða þjóðkirkjunni 3,45 milljarða á ári hverju. Auk þess fær þjóðkirkjan greidd sóknargjöld árlega. Ríkisstjórnin segir að með þessu nýja samkomulagi sé stigið stórt skref í áttinni að því að þjóðkirkjan verði trúfélag sem beri sjálft ábyrgð á eigin rekstri og fjárhag.
Aukið fjárhagslegt sjálfstæði þjóðkirkjunnar
Þann 6. september síðastliðinn undirrituðu forsætisráðherra, dómsmálaráðherra, fjármálaráðherra, og forseti kirkjuþings, nýjan viðbótarsamning um endurskoðun á kirkjujarðarsamkomulaginu frá 1997 og samningi um rekstrarkostnað kirkjunnar frá 1998.
Þjóðkirkjan fær árlega framlög frá ríkinu á grundvelli kirkjujarðasamkomulagsins sem og framlög sem renna til Kirkjumálasjóðs og Jöfnunarsjóðs sókna. Til viðbótar fær þjóðkirkjan greidd sóknargjöld.
Með nýja samningnum er fyrirkomulag greiðslna til þjóðkirkjunnar einfaldað mjög. Nú fær kirkjan fastar greiðslur á hverju ári sem taka aðeins breytingum á sömu almennu launa- og verðlagsforsendum sem liggja til grundvallar í fjárlögum hvers árs. Greiðslunar miða því ekki lengur við fjölda starfsmanna kirkjunnar.
Jafnframt mun kirkjan frá og með 1. janúar á næsta ári sjálf annast alla launavinnslu, bókhald og launagreiðslur til starfsmanna sinna. Auk þess verða felld úr gildi sérstök lög um ákveðna sjóði sem starfað hafa hingað til á vegum kirkjunnar.
„Með þessu nýja samkomulagi er stigið mjög stórt skref í þá átt að þjóðkirkjan verði fyrst og fremst trúfélag sem beri sjálft ábyrgð á eigin rekstri og fjárhag. Kirkjan nýtur enn stuðnings íslenska ríkisins líkt og kveðið er á um í stjórnarskrá lýðveldisins en fjarlægist það mjög að vera ríkisstofnun með þessum samningi. Áfram munu lög um stöðu stjórn og starfshætti þjóðkirkjunnar gera ráð fyrir ákveðnum tengslum á milli þjóðkirkjunnar og ríkisins,“ segir í fréttatilkynningu á vef stjórnarráðsins.
Endurskoðun kirkjujarðarsamkomulagsins
Þann 10. janúar 1997 samdi ríkið um að kirkjan léti af hendi kirkjujarðir að frátöldum prestssetrum og að andvirði seldra kirkjujarða rynni í ríkissjóð. Á móti mundi ríkissjóður greiða laun biskups Íslands, vígslubiskupa, 138 starfandi presta og prófasta kirkjunnar og 18 starfsmanna Biskupsstofu, annan rekstrarkostnað prestsembætta og Biskupsstofu, námsleyfi, fæðingarorlof, veikindi og fleira.
Þetta samkomulag er kallað kirkjujarðarsamkomulagið og á grunni þess er þjóðkirkjan á fjárlögum og fær umtalsverða fjármuni úr ríkissjóði. Frá árinu 1998 hafa greiðslur hins opinbera vegna þessa verið á fimmta tug milljarða króna.
Með nýja viðbótarsamningnum hafa kirkjan og ríkið komið sér saman um nýja útfærslu á þessu samkomulagi sem felur í sér verulega einföldun á greiðslun vegna samkomulagins.
2,7 milljarðar ár ári vegna kirkjujarðarsamkomulagsins
Í nýja samningum skuldbindur íslenska ríkið sig til þess greiða árlega gagngreiðslu til þjóðkirkjunnar að fjárhæð 2.374.700.000, miðað við gagngjaldið 2018. Greiðslan er nú óháð fjölda biskupa, prófasta, presta og annarra starfsmanna þjóðkirkjunnar.
Auk þess skuldbindur ríkið sig til að greiða til þjóðkirkjunnar 368.400.000, miðað við gagngjaldið 2018, vegna samnings ríkisins við þjóðkirkjuna frá 1998 um rekstarkostnað vegna prestsembætta og prófasta, rekstrarkostnað biskupsstofu, framlag til Kristnisjóðs og sérframlög til þjóðkirkjunnar. Þessi fjárhæð verðbætist líkt og árlega gagngreiðsla hér fyrir ofan.
Sóknargjöld þjóðkirkjunnar tæpir 1,7 milljarðar
Auk þessara tveggja greiðslna vegna kirkjujarðarsamkomulagsins mun ríkið greiða þjóðkirkjunni 711.400.000 krónur á ári, miðað við verðlag ársins 2018, í stað þeirra framlaga sem runnið hafa til Kirkjumálasjóðs og Jöfnunarsjóðs sókna. Sú fjárhæð mun taka breytingum í samræmi við almennar launa- og verðlagsforsendur sem liggja til grundvallar í fjárlögum hvers árs, með sama hætti og ofangreindar greiðslur.
Til viðbótar við þessi framlög greiðir ríkið sóknargjöld til trúfélaga, en þar er þjóðkirkjan lang fyrirferðamest enda eru tæplega tveir af hverjum þremur landsmönnum í henni. Sóknargjöld næsta árs eru áætluð 2.567 milljónir króna og því má áætla að tæplega 1,7 milljarðar króna af þeirri upphæð renni til þjóðkirkjunnar.
Þriðjungur þjóðar utan þjóðkirkju
Þeim sem eru skráðir í þjóðkirkjuna hefur fækkað jafnt og þétt á undanförnum árum, þrátt fyrir að íbúum hafi fjölgað umtalsvert. Nú eru 232.040 einstaklingar skráðir í þjóðkirkjuna en þeir voru 253.069 árið 2009 þegar fjöldin náði hæstu hæðum. Alls eru 64 prósent þeirra rúmlega 360 þúsund manna sem búa á Íslandi því skráðir í þjóðkirkjuna. Það þýðir að rúmlega þriðjungur landsmanna er ekki skráður í hana, eða 128.350 manns.
Þrátt fyrir að þeim sem skráðir eru í þjóðkirkjuna fækkar með hverju ári þá hefur kostnaðurinn á hvern skráðan eintakling aukist á síðustu árum. Kostnaður á hvern skráðan einstakling í þjóðkirkjuna nam 8.885 krónum á einstakling árið 1998 en 12.886 krónum árið 2017.
