Nú í dag er vitað að börn mót­ast gríð­ar­lega mikið af umhverfi sínu. Flestir eru orðnir með­vit­aðir um það og gagn­rýna það sem börnum er boðið upp á og má þar nefna; leik­föng, bæk­ur, klæðn­að­ur, aug­lýs­ingar og barna­efni. Flest börn horfa að ein­hverju leyti á barna­efni og því er mjög mik­il­vægt að það sé vand­að, sendi góð skila­boð og stuðli að jákvæðum þroska. Fljótt á litið virð­ist sumt barna­efni þó enn ýta undir hefð­bundnar staðalí­myndir og kynja­hlut­verk og oft hafa skap­ast umræður um það meðal for­eldra og ann­arra sem ekki eru sátt við það. Sem dæmi má nefna Hvolpa­sveit­ina sem er afar vin­sæll þáttur hjá börnum en gagn­rýndur af mörgum vegna þess að af öllum sjö hvolp­unum er aðeins einn kven­kyns og er hún alltaf klædd í bleikt. Þetta er dæmi­gerð birt­ing staðalí­mynda kynj­anna sem er svo algeng í barna­efn­i. 

Fleiri birt­ing­ar­myndir eru t.d. að stelpur klæð­ist ljósum lit­um, séu með löng augn­hár, mál­að­ar, við­kvæmar og varn­ar­lausar á meðan strákar eru frekar sterkir, valda­miklir, hug­rakkir og felandi til­finn­ingar sín­ar. Einnig er algengt að hefð­bundin kynja­hlut­verk ,sem eru í takt við eig­in­leika kynj­anna sam­kvæmt staðalí­mynd­um, birt­ist í barna­efni. Sam­kvæmt þessum kynja­hlut­verkum eru stelpur frekar sýndar í for­eldra­hlut­verki, hús­verkum eða fórn­ar­lömb á ein­hvern hátt en strák­arnir sýndir sem ofur­hetj­ur, ill­menni eða starf­andi utan heim­il­is.

Út frá vanga­veltum mínum um kyn­gervi kvikn­aði for­vitni um að skoða barna­efni hér á Íslandi og þá aðal­lega hvernig útlit, hegðun og hlut­verk koma fram hjá kynj­un­um. Staðalí­myndir kynj­anna hafa mikil áhrif á kyn­gerv­is­mótun á þann hátt að börnin hegða sér eins og þau hafa séð að sé við­ur­kennd hegðun fyrir þeirra kyn. Þau spegla sig við það, ætl­ast til ákveð­innar hegð­unar frá gagn­stæðu kyni og nota skila­boðin sem sam­fé­lagið sendir þeim í leik sinn. Börnin fá send þau skila­boð að þau eigi að líta út og haga sér á ákveð­inn hátt og eftir að þau hafa séð þau skila­boð aftur og aftur allt í kringum sig fara þau að fylgja þeim eft­ir.

Ég ákvað því að skoða barna­efnið á rík­is­sjón­varp­inu í eina klukku­stund, ástæðan fyrir því að RÚV varð fyrir vali mínu er vegna þess að efnið er aðgengi­legt öllum og því lík­lega með mikið áhorf. Á þeim klukku­tíma horfði ég á þætt­ina; Kúlugúb­b­arn­ir, Manni meist­ari, Froskur og vinir hans, Hin­rik hittir og Molang. Þá tók ég eftir ýmsum sterkum staðalí­myndum og það sama á við um kynja­hlut­verk. Dæmi um það má nefna þætt­ina Kúlugúb­b­arnir og  Manni meist­ari. Í Kúlugúbb­unum voru aðal­hlut­verkin hlut­falls­lega jöfn milli kynja en í Manni meist­ari voru strákar í meiri­hluta. Staðalí­myndir um hegðun og útlit stráka og stelpna koma fram í báðum þátt­um. Til dæmis voru strák­arnir iðu­lega klæddir dökkum litum á meðan stelp­urnar klædd­ust ljósum og Manni meist­ari er vinnu­maður á meðan flestar kon­urnar unnu í búð eða bak­aríi. Í Kúlugúbb­unum var þó minna um kynja­hlut­verk þó hægt væri að sjá konu í foreldra­hlut­verki. 

Ég tók eftir að í aðeins tveimur þáttum var áber­andi minna um hefð­bundnar staðalí­myndir og kynja­hlut­verk. Það voru þætt­irnir Froskur og vinir hans og Molang sem að mínu mati senda ágæt skila­boð til barna því í þeim er ekki verið að skil­greina ein­stak­linga sér­stak­lega eftir kyni. Aðal­per­sónan í Froskur og vinir hans er karl­kyns og sýnir til­finn­ingar sínar og grætur sem brýtur þær hefð­bundnu staðalí­myndir gagn­vart hans kyni. Þó var einnig hægt að sjá kynja­hlut­verk sem voru þó óáber­andi í þætt­in­um. Dæmi um það má nefna að kven­kyns per­són­urnar voru sýndar vera að synda og með körfu fulla af kökum á meðan karl­kyns per­són­urnar voru sýndar sigla bát og les­andi bók. Í Molang er aðal­per­sónan kven­kyns en hún spilar og kennir öðrum fót­bolta en er sú eina sem er alveg hvít með bleikar kinnar á meðan hinir eru brúnir eða grá­ir, ekki með bleikar kinn­ar.

Eftir að hafa horft á barna­efnið sá ég að það er greini­legt að hér á landi er barna­efnið frekar kynjað og því tel ég íslenskt barna­efni hafa mikil áhrif á kyn­gerv­is­mótun barna. Börn fylgja þessum staðalí­myndum og kynja­hlut­verkum sem þau sjá í barna­efn­inu og þannig höld­umst við innan veggja kynja­kerf­is­ins. Flestir eru þó orðnir með­vit­aðir og farnir að gagn­rýna það. Því er von mín sú að með þessu áfram­haldi verði það til þess að í stað­inn fyrir að flest sé „stelpu­legt“ eða „stráka­legt“ þá verður það frekar ein­stak­lings­bundið og myndi þá útlit, hegðun og hlut­verk fara eftir ein­stak­lingnum ekki kyni.

Höf­undur er nem­andi í 10. bekk í Keldu­skóla og í fjar­náms­á­fanga í kynja­fræði í FÁ.