Í jan­úar fylgd­ist ég grannt með fréttum frá Kína af kór­ónu­veirunni enda með gisti­húsa­rekstur sem mitt lifi­brauð. Mér varð fljót­lega ljóst, þrátt fyrir vonir um ann­að, að veiran fór að dreifa sér til ann­arra landa en allt virt­ist þetta þó sak­laust í byrj­un. Smitum fjölg­aði hægt og þegar ég fylgd­ist með tölum á worldometer þá var skemmti­ferða­skipið Diamond Princess lengi framan af með næst flest smitin á eftir Kína. 

Í febr­úar fara svo að ber­ast fréttir af Ítalíu og þar var strax ljóst að illa gekk að hemja veiruna og smitum fjölg­aði hratt. Þegar hér var komið sögu fóru að renna á mig tvær grím­ur. Lík­lega mátti gera ráð fyrir veirunni hér á landi enda kom það á dag­inn. Fólk streymdi frá Ítalíu í allar áttir og smit í hinum ýmsu löndum voru oftar en ekki rakin þang­að. Hið sama gerð­ist á Íslandi, við fengum ítrek­aðar fréttir af smit­uðum Íslend­ingum ber­andi veiruna heim frá Ítalíu eða Aust­ur­ríki eftir skíða­ferð­ir. 

Ég las allar fréttir og allt um veiruna sem ég komst yfir og fylgd­ist mjög grannt með störfum þrí­eyk­is­ins. Fylgdi reglum og fyr­ir­mælum í hví­vetna og keypti hand­spritt og sápur og annað það sem mælt var með í bar­átt­unni við veiruna. Ég límdi upp til­kynn­ingar með fyr­ir­mælum og reglum og dreifði blöðum á borð og fjar­lægði allt ónauð­syn­legt sem bauð upp á sam­eig­in­lega snertiflet­i. 

En nú vildi svo ein­kenni­lega til að óvana­lega margir af mínum gestum komu frá norður Ítalíu og Suð­ur­-Kóreu en frá Suð­ur­-Kóreu bár­ust líka fréttir af útbreiðslu veirunn­ar. Hvernig gat þetta gerst að húsið hjá mér var fullt af Ítölum aftur og aft­ur, Ítalir sem aldrei höfðu verið fjöl­menn­ir, virki­lega óþægi­leg til­hugs­un. Um mán­aða­mótin febr­ú­ar-mars komu til mín á milli 30-40 Ítal­ir. Ég var þess full­viss að nú myndi ég smit­ast og rekst­ur­inn stöðvast. Ég var í raun skelf­ingu lost­inn og bann­aði fjöl­skyld­unni að heim­sækja mig sem og vinum og vanda­mönnum og ég hitti engan úr þessum hópi í um 3 vik­ur. Ég sendi Land­lækn­is­emb­ætt­inu skammar­póst fyrir að loka ekki á landa­mærin á milli Íslands og Ítalíu og ef það væri ekki laga­grund­völlur fyrir slíkri lokun þá þyrfti að setja þrýst­ing á Icelandair að stoppa flug til og frá Ítal­íu. 

Ég lét mig þó hafa það að halda mínu striki varð­andi gest­ina þótt ég hug­leiddi vissu­lega þann mögu­leika að banna gesti eftir þjóð­ernum (lík­lega ólög­leg­t). Sem sagt, ég tók á móti mínum gestum en hélt fjar­lægð og baðst undan því að heilsa með handa­bandi sem gat fallið í grýttan jarð­veg. Oft­ast voru menn þó sáttir þegar ég gaf þá skýr­ingu að ég tæki á móti mörgum gestum frá smit­uðum svæðum og væri þ.a.l. sá sem menn ættu að halda sig fjarri. Það kom fyrir að menn stigu skref aftur á bak þegar ég gerði grein fyrir sjálfum mér á þennan hátt.

Síðan fylgd­ist ég grannt með fréttum því ég var þess full­viss að fljót­lega myndu smit fara að ber­ast til starfs­manna ferða­þjón­ust­unn­ar. Ég var 100% viss í minni sök, taldi þetta ekki spurn­ingu um hvort fram­línu­starfs­menn íslenskrar ferða­þjón­ustu myndu smit­ast heldur hvenær. Það skrýtna var þó að það komu engar slíkar frétt­ir. Dag­arnir liðu og ég beið og beið og jú, við fengum upp til­vik þar sem mjög veikur ferða­maður fór á Heil­brigð­is­stofnun Norð­ur­lands á Húsa­vík og and­að­ist skömmu síð­ar. Ég var hugsi, hvar hafði þessi maður haldið sig á ferð sinni um land­ið? Hafði hann ekki gist á hót­elum og gisti­stöð­um, ekki farið á veit­inga­staði, ekki farið í búð­ir, ekki skoðað söfn? Hvernig gat hann ferð­ast um stóran hluta lands­ins án þess að smita starfs­menn ferða­þjón­ustu? Þetta vakti furðu mína, sem og að engir starfs­menn ferða­þjón­ustu smit­uð­ust næstu tvær til þrár vik­urnar (ferða­menn í mars voru um 80.000). Ég þakk­aði samt Guði fyrir að kom­ast í gegnum hvern dag ein­kenna­laus og var þeirri stundu svo sann­ar­lega fegn­astur þegar landa­mærin lok­uð­ust þann 15. mar­s.  Í kjöl­farið fóru síðan að ber­ast afbók­anir í stórum stíl.

Þann 15. júní opn­uðu síðan landa­mærin aftur en þá var búið að setja inn þá reglu að allir þeir sem koma til lands­ins skulu í skimun við landa­mær­in. Þegar þessi breytta til­högun á landa­mærum var aug­lýst þá snar­fækk­aði afbók­unum hjá mér eins og hendi væri veifað og það gleði­lega gerð­ist að pant­anir fóru að ber­ast inn. Fáar fyrst í stað en síðan fjölg­aði þeim jafnt og þétt og bætt­ust við þær sem fyrir voru og ekki höfðu verið afbók­að­ar. Þannig að þrátt fyrir að júní­mán­uður væri afskap­lega rólegur var hann þó ekki með öllu dauð­ur. Júlí og ágúst­mán­uður fóru síðan langt fram úr vænt­ingum og þessi útfærsla á landa­mær­unum var að mínu mati mjög góð lausn. Fá smit í land­inu og Ísland kom sterkt inn þegar ferða­menn völdu sér áfanga­stað. Reyndar varð fjöldi ferða­manna það mik­ill að heil­brigð­is­starfs­menn áttu fullt í fangi með sýna­tökur og grein­ing­ar. Ég undi hag mínum ágæt­lega með þessa til­högun á landa­mærum og leið mun betur um sum­arið en í mars­mán­uði.

Í júlí­mán­uði ger­ast síðan óvæntir hlut­ir. Í ljós kom að prófin voru ekki nógu áreið­an­leg (u.þ.b. 80% áreið­an­leiki) og hingað komu inn ein­stak­lingar sem smit­uðu út frá sér þrátt fyrir að hafa fengið nei­kvæða nið­ur­stöðu í landamæra­skim­un. En það áttu þeir allir sam­merkt að þeir voru með íslenskt heim­il­is­fang og því tengdir fjöl­skyld­um, vinum eða vinnu­fé­lög­um. Því var regl­unum breytt og þann 13. júlí tóku gildi nýjar reglur á landa­mær­un­um. Þá þurftu þeir ein­stak­lingar sem búsettir eru á Íslandi að fara í tvö­falda skimun með 5-6 daga heim­komusmit­gát á milli. Þetta fyr­ir­komu­lag gafst vel og engin dæmi röt­uðu í fjöl­miðla um að ein­stak­lingar í heim­komusmit­gát smit­uðu út frá sér þrátt fyrir öflug tengsla­net í sam­fé­lag­inu.

Á sama tíma voru engin sam­fé­lags­smit rakin til ferða­manna og því var ákveðið að slaka á reglum hjá þeim. Þrem dögum síðar þ.e. þann 16. júlí taka því gildi nýjar reglur sem kveða á um að ferða­menn sem koma frá svoköll­uðum öruggum löndum þurfi ekki í skim­un. Þetta þýddi tvennt, þ.e. að ferða­menn og íslend­ingar sem komu frá Dan­mörku, Þýska­landi, Nor­egi, Finn­landi, Fær­eyjum og Græn­landi þurftu ekki í skim­un. Þetta gaf síðan yfir­völd­um, þrátt fyrir álag við sýna­tök­ur, kost á að hleypa öllum inn í landið sem hingað vildu koma og gefa þannig ferða­þjón­ust­unni og tengdum aðilum súr­efn­i. 

Allt gekk þetta ágæt­lega og áfram voru smitin fá sem dreifðu sér hér inn­an­lands. Eitt smit kom þó inn í landið sem rakið var af leið­sögu­manni til ferða­manns. Ályktun dregin af líkum þar sem fáir komu til greina en lík­lega hafði við­kom­andi ferða­maður fengið nei­kvæða nið­ur­stöðu úr próf­unum á landa­mær­um. Í öllu falli voru ekki fleiri smit rakin til þessa ferða­manns. Löngu síðar fór þó af stað saga um tvo frakka en sú saga stenst enga skoð­un, tíma­setn­ingar og sam­hengi gerir það að verkum að öllum má ljóst vera að hún er upp­spuni. Lík­legt verður að telj­ast að upp­haf þriðju bylgj­unnar hér­lendis megi rekja til tíma­bils­ins 10-15. sept­em­ber og að ein­hvern veg­inn hafi veiran sloppið inn í landið og þá miðað við fyrri reynslu, með ein­stak­lingi með fasta búsetu hér­lend­is. Um er að ræða mjög útbreiddan veiru­stofn sem gæti t.d. hafa borist frá t.d. Englandi eða Frakk­landi.

Í ágúst fer af stað önnur bylgja í Evr­ópu en íbúar þaðan gátu einir ferð­ast til Íslands að Græn­landi und­an­skildu. Það ger­ist eftir að slakað var á útgöngu­banni sem und­an­tekn­inga­lítið gilti í Evr­ópu eins og í lang­flestum löndum heims­ins á meðan tek­ist var á við fyrstu bylgju far­ald­urs­ins. 

Mér leið ekk­ert of vel við að taka á móti óskimuðum Dönum og Þjóð­verjum sem komu í stórum stíl á gisti­heim­ilið enda engar skimanir á landa­mærum fyrir ferða­menn frá þessum löndum eftir 16. júlí. Ég gerði mér grein fyrir því að gera mátti ráð fyrir smit­uðum ein­stak­lingum í þessum hópi, sér­stak­lega þegar maður horfði á tölur ágúst­mán­aðar rísa frá degi til dags í þessum lönd­um. Mér fannst tími til komin að taka upp skimanir aftur fyrir alla þrátt fyrir að mér væri orðið ljóst að lík­urnar á að ferða­menn smiti séu litl­ar. Enda kom það á dag­inn þ.e. júní, júlí og ágúst komu til lands­ins um 118.000 ferða­menn og ein­ungis um að ræða eitt óstað­fest smit. Frá 15. Júní til 12 júlí greindust 12 smit­aðir ein­stak­lingar á landa­mær­unum (ein skimun) og miðað við lík­urnar á falskri nei­kvæðri nið­ur­stöðu (20%) má gera ráð fyrir að 2-4 í þeim hópi sem skimaðir voru hafi farið í gegn smit­aðir af veirunni og því frjálsir ferða sinna þrátt fyrir veik­ind­i.  Þá er ótal­inn hóp­ur­inn sem kom inn í landið óski­maður en erfitt er að álykta um fjölda smit­aðra þar.

En töl­fræðin og reynslan yfir sum­ar­mán­uð­ina los­aði mig við ótt­ann um að ég væri í mjög mik­illi smit­hættu. Ég átt­aði mig á því að lík­urnar á því að ferða­menn smiti eru hverf­andi. Ferða­menn sem koma til lands­ins tíma­bundið til að kynna sér og upp­lifa nátt­úru og menn­ingu lands­ins, ferða­menn án tengsla­neta og stutt og stopul sam­skipti við heima­menn. Töl­urnar segja allt sem segja þarf. Þekk­ing og skiln­ingur bar ótta og for­dóma ofur­lið­i.  Ég var fljót­lega komin á þann stað að ég var til­búin að hitta mitt fólk þótt ég teldi það mun lík­legra til að smita mig en öfugt.

Ein­hvern tím­ann í kringum 10-15. ágúst kom síðan til­kynn­ing um að kynntar yrðu nýjar reglur á landa­mær­um. Ég sett­ist að sjálf­sögðu niður fyrir framan sjón­varpið til að fylgj­ast með og mér féllust hendur þegar gerð var grein fyrir nýja fyr­ir­komu­lag­inu. Frá og með 19. ágúst yrði miðað við tvær skimanir með 5—6 daga sótt­kví á milli. Nán­ast búið að loka á landa­mærin með kröfu um sótt­kví. Ég hélt í von­ina um að mögu­lega væri eitt­hvað hægt að vinna með þessa útfærslu, fá fólk til að koma þrátt fyrir sótt­kvína en þeir sem höfðu pantað hjá mér gist­ingu höfðu engan áhuga. Ég tal­aði við ferða­skrif­stofur sem ég þjón­usta en nið­ur­staðan var alls staðar sú sama. Sára­sára­fáir eru til­búnir að sitja lok­aðir í her­bergi í 5-6 sól­ar­hringa. Afbók­an­irnar flæddu inn og lítið sem ekk­ert hægt að gera til að spyrna við fót­u­m. 

Þetta var óskemmti­leg upp­lifun, fyrir utan að lík­urnar á að ferða­menn smiti eru hverf­andi þá hafði heim­komusmit­gátin reynst afbragðsvel. Mér var og er fyr­ir­munað að skilja hvers vegna menn tóku þetta stóra skref. Af hverju ekki að byrja á því að útfæra sér­sniðna smit­gát fyrir ferða­menn á milli skim­ana og láta reyna á hana? Svo vitnað sé í sótt­varna­lækni, eins og að ganga yfir á, taka lítil skref, eitt í einu, skoða aðstæður vel áður en næsta skref er ákveð­ið. Það voru svo gríð­ar­legir hags­munir í húfi og allt að vinna miðað við reynsl­una sem menn þá þegar höfðu aflað sér og töl­urnar sem lágu á borð­in­u.  Því til við­bótar höfðum við á þessum tíma­punkti tek­ist á við nokkra veiru­stofna og unnið bug á þeim öll­um.

Nið­ur­staðan frá þessum heims­far­aldri er að mögu­lega megi rekja eitt lítið hópsmit til ferða­manns en önnur smit verði að öllum lík­indum rakin til ein­stak­linga með fasta búsetu hér á land­i. 

Í sept­em­ber og sér­stak­lega í októ­ber neit­aði ég að fara til Reykja­víkur að hitta fjöl­skyld­una enda smit­hræddur mað­ur. Ég upp­lifði Reykja­vík sem pestar­bæli þar sem fólk færi lítt að til­mælum yfir­valda. Ég hélt mig því við gest­ina mína hér á gisti­heim­il­inu enda stendur mér nákvæm­lega engin ógn af þeim eftir að þeir eru búnir að fara í fyrri skimun, að ég tali nú ekki um þegar þeir hafa lokið báðum skimun­unum með nei­kvæðri nið­ur­stöðu. Öðru­vísi mér áður brá.

Höf­undur er gisti­húsa­eig­andi.