Nú fyrir stuttu var við­tal við Tryggva Hjalta­son í Ísland í dag. Í við­tal­inu fór Tryggvi yfir það sem hann hefur verið að rann­saka og benda á sein­ustu ár, slæma stöðu drengja í íslenska mennta­kerf­inu. En nú var hljóðið í honum enn þyngra og eru allar nið­ur­stöður á þá leið að staða drengja fari versn­andi á öllum stigum mennta­kerf­is­ins. Ef ekki verður ráð­ist í miklar breyt­ingar er útlit fyrir mik­inn per­sónu­legan og efna­hags­legan skaða í okkar sam­fé­lagi í fram­tíð­inni.

Nokkrar punktar varð­andi stöðu íslenskra drengja í mennta­kerf­inu:

• 34,4% drengja geta ekki lesið sér til gagns við útskrift úr grunn­skóla. Það er tvö­falt hærra hlut­fall en hjá stúlkum og aukn­ing um 10% frá 2009.
• Ísland er eina Norð­ur­landa­þjóðin þar sem drengir mæl­ast eftir á í öllum Pisa grein­um.
• Drengir eru tutt­ugu sinnum lík­legri til að vera settir á þung­lynd­is­lyf en börn á hinum Norð­ur­lönd­un­um. 15% drengja fara á hegð­un­ar­lyf.
• Brott­fall úr mennta­skólum er mjög hátt. 31% drengja hafa fallið úr námi á fyrstu fjórum árunum eftir inn­ritun og Ísland hefur eitt hæsta hlut­fall brott­falls drengja af öllum vest­ur­löndum þegar horft er til ald­urs­ins 25-34 ára. 
• Hlut­fall karla af nýnemum í háskól­anum er 32%, var 37% tveimur árum áður. 

Drengirnir okkar eru sem sagt að koma úr grunn­skóla með sífellt lak­ari mennt­un, er ávísað þung­lynd­is- og hegð­un­ar­lyfjum í gríð­ar­legu magni strax ungum að aldri, falla í miklum mæli úr námi og eru í ört minnk­andi minni­hluta þeirra sem sækja sér háskóla­mennt­un. 

Það að eiga í erf­ið­leikum með að lesa skerðir getu ein­stak­lings til þess að afla sér tekna sem og til þess að vera vel upp­lýstur ein­stak­lingur í sam­fé­lag­inu. Lakur lesskiln­ingur tak­markar aðgengi að frek­ari menntun og þar með mörgum störf­um. Jafn­vel ef við setjum upp óraun­hæfu sviðs­mynd­ina um að drengir hafi ein­göngu áhuga á því að vinna verk­lega vinnu þurfa þeir samt að getað lesið og reikn­að. Iðn­nám, t.d. til að verða smið­ur, þarfn­ast lest­urs og reikn­ings á mennta­skóla­stigi. Smiðir og aðrir í sjálf­stæðri vinnu eru ekki að smíða allan dag­inn. Þeir þurfa að ann­ast rekst­ur­inn sem felur í sér að skrifa reikn­inga, gera samn­inga, gera kostn­að­ar­á­ætl­an­ir, fylgj­ast með atvinnu­tæki­færum og þróun í starfs­um­hverf­inu, ýmis skrif­finnska og fleira. Drengir sem eiga erfitt með að lesa, skilja og ræða jafn­vel inni­hald þess­arar greinar munu eiga erfitt með að gera nokkuð af fram­an­greindu ef þeir á annað borð komast í gegnum bók­lega hluta náms­ins. Þessir sömu drengir munu heldur ekki eiga auð­velt með að leita sér sjálfir að upp­lýs­ingum til að móta sýnar eigin skoð­anir um mál­efni líð­andi stund­ar. Það tak­markar mjög getu þeirra til að vera virkir í póli­tík, átta sig á hvenær þeir eru að lesa sannar upp­lýs­ingar eða hvenær sé verið að reyna mis­nota sér van­kunn­áttu þeirra. 

Hér hef ég ekki einu sinni byrjað á að fara yfir þá skerð­ingu á lífs­á­nægju sem felst í skertu val­frelsi, skertri getu til þess að láta til sín taka á hinum ýmsu sviðum lífs­ins og áhrifum á líð­an. Ein aug­ljós vís­bend­ing um slíkt er sú stað­reynd að óhemju hátt hlut­fall íslenskra drengja eru á þung­lynd­is­lyfj­um.

Ég held að það sé öllum ljóst að ef við tak­mörkum starfs­mögu­leika sirka eins og af hverjum sex Íslend­ingum (karlar ver­andi um helm­ingur lands­manna) hefur það gríð­ar­leg efna­hags­leg áhrif. Til að setja hlut­ina í smá sam­hengi dróst lands­fram­leiðsla Íslands saman um rúm 10% á árinu 2020 í kjöl­far Covid, sem er stærð­ar­innar högg. Ofur ein­földun er að ímynda sér að einn af hverjum tíu hafi ekki unnið hand­tak á árinu. Það er því auð­velt að sjá að sú ákvörðun að tak­marka starfs­mögu­leika eins af hverjum sex Íslend­ingum ekki bara í eitt eða tvö ár eins og Covid heldur ára­tugum saman hlýtur að hafa stór áhrif á efna­hag­inn. Það hefur ekki bara áhrif á þá ein­stak­linga sem hafa færri atvinnu­tæki­færi heldur á þjóð­fé­lagið allt því við missum af hug­viti þeirra og tækninýj­ung­um, missum af skatt­tekjum sem kynni að hljót­ast og fleira og fleira. 

Okkur bíður ærið verk­efni en það verður að taka þennan slag af fullri alvöru. Við verðum að átta okkur á þeim efna­hags­legu og per­sónu­legu áhrifum sem þessi staða hefur í för með sér. Þetta er ekki mál­efni sem á að vera á óska­lista yfir verk­efni í fram­tíð­inni, menntun eru und­ir­staða hag­kerf­is­ins okk­ar.

Höf­undur er Pírati og býður sig fram í próf­kjöri Pírata í Reykja­vík 2021.