Tals­menn Sam­taka atvinnu­lífs­ins (SA) hafa stefnt að því að kjara­samn­ingur Starfs­greina­sam­bands­ins (SGS) verði fyr­ir­mynd ann­arra samn­inga verka­fólks á almenna vinnu­mark­að­in­um. Í eft­ir­far­andi grein er útskýrt hvers vegna SGS-­samn­ing­ur­inn er ófull­nægj­andi fyrir Efl­ing­ar­fólk.

Efl­ing er einkum stétt­ar­fé­lag verka­fólks á höf­uð­borg­ar­svæð­inu en önnur aðild­ar­fé­lög SGS eru einkum félög verka­fólks á lands­byggð­inni. Aðstæður vinnu og kjara eru mjög ólíkar á þessum svæð­um. Hjá Efl­ingu er meira af ungu fólki og inn­flytj­endum sem staldra skemur við hjá ein­stökum atvinnu­rek­endum en algeng­ast er á lands­byggð­inni. Þá er sam­setn­ing starfs­greina ólík hjá Efl­ingu og SGS-­fé­lög­un­um. Loks er fram­færslu­kostn­aður hærri á höf­uð­borg­ar­svæð­inu, einkum hús­næð­is­kostn­að­ur.

Þessar ólíku aðstæður gera það að verkum að nákvæm­lega sami samn­ingur skilar þessum hóp­um, Efl­ingu og öðrum SGS-­fé­lög­un­um, mjög mis­miklum kjara­bót­um.

Mis­mun­andi ábati af SGS-­samn­ingi

Í SGS-­samn­ingnum eru hækk­anir meiri hjá þeim sem eru í hærri launa­flokkum og mestar hjá þeim sem eru með langan starfs­aldur hjá sama fyr­ir­tæki (5 ár eða leng­ur). Hjá SGS-­fé­lögum á lands­byggð­inni er stór meiri­hluti sem er í hæsta starfs­ald­urs­þrepi launa­töfl­unnar og sem fær því mestu hækk­un­ina. Hjá Efl­ingu er ein­ungis um 17% félags­manna sem fá greitt í hæsta starfs­ald­urs­þrepi (5 ár eða lengur hjá sama fyr­ir­tæki). Um 55% Efl­ing­ar­fólks er á byrj­enda­taxta eða með eins árs starfs­reynslu. Þetta skiptir mjög miklu máli fyrir ábata af þeirri leið sem farin var í SGS-­samn­ingn­um.

Annað sem er lands­byggð­ar­fólki í hag er að starfs­fólk við fisk­vinnslu fær mikla hækkun á bón­us­greiðslum í SGS-­samn­ingn­um, sem sögð er skila því á milli 6.000 og 34.000 króna hækkun til við­bótar við taxta­hækk­an­ir. Mið­gildi þess­ara hækk­ana er um 20.000 krónur á mán­uði. Starfs­fólk við fisk­vinnslu er fyrst og fremst á lands­byggð­inni, en það er hverf­andi hluti verka­fólks á höf­uð­borg­ar­svæð­inu – aðeins um 400 ein­stak­lingar af þeim 21 þús­und Efl­ing­ar­fé­lögum sem starfa á almennum vinnu­mark­aði. Þessi sér­staki ábati fyrir verka­fólk á lands­byggð­inni myndi því ekki skila sér á sam­bæri­legan hátt til almenns Efl­ing­ar­fólks á höf­uð­borg­ar­svæð­inu.

Ef þessir tveir stóru ábata­þættir væru jafn­aðir milli SGS-­fé­laga á lands­byggð­inni og verka­fólks á höf­uð­borg­ar­svæð­inu þá þyrftu launa­töflur Efl­ingar að hækka í grunn­inn um 20-30.000 krónum meira en er í launa­töflu SGS-­fé­lag­anna. Í raun þyrfti launa­tafla Efl­ingar að hafa aðra upp­bygg­ingu sem skil­aði fólki með skemmri starfs­aldur meiri hækk­unum og sem tæki meira til­lit til ólíkra sam­setn­inga starfa á höf­uð­borg­ar­svæði og lands­byggð.

Mun hærri hús­næð­is­kostn­aður á höf­uð­borg­ar­svæð­inu

Í Kjara­f­réttum Efl­ingar nr. 4 (Halla­rekstur á heim­ilum lág­launa­fólks) var sýnt að tals­vert vantar uppá að heim­ili full­vinn­andi lág­launa­fólks á höf­uð­borg­ar­svæð­inu nái endum sam­an, jafn­vel þó fólk leggi á sig umtals­verða auka­vinnu. Þetta á bæði við um ein­hleypa, ein­stæða for­eldra og hjón með 2 börn sem bæði vinna fulla vinnu á lágum laun­um, með og án auka­vinn­nu. Óvenju mik­ill hús­næð­is­kostn­aður á höf­uð­borg­ar­svæð­inu er stór áhrifa­valdur þessa ástands.

Sam­kvæmt tölum frá Hús­næð­is- og mann­virkja­stofnun var með­al­upp­hæð greiddrar leigu á höf­uð­borg­ar­svæð­inu 220.000 krónur í októ­ber síð­ast­liðn­um. Á lands­byggð­inni er með­alleigan hins vegar ein­ungis um 152.000 krónur á mán­uði. Mun­ur­inn er 68.000 krón­ur. Leiga á höf­uð­borg­ar­svæð­inu er að jafn­aði um 45% hærri en leiga á lands­byggð­inni. Þetta er risa­stór munur á kjörum verka­fólks eftir lands­hlut­um. Sam­bæri­legur munur er hjá fólki sem glímir við að kaupa íbúð­ar­hús­næði.

Af þessum sökum fór Efl­ing fram á sér­staka fram­færslu­upp­bót fyrir verka­fólk á höf­uð­borg­ar­svæð­inu í kröfu­gerð sinni vegna kom­andi kjara­samn­inga.

Tals­menn sam­taka atvinnu­rek­enda (SA) hafa sagt að sjálf­sagt sé að taka til­lit til sér­stakra aðstæðna þegar kjara­samn­ingar eru gerðir – og fjöl­mörg for­dæmi eru auð­vitað fyrir slíku í fram­kvæmd.

Í kom­andi við­ræðum Efl­ingar við SA hlýtur að þurfa að taka fullt til­lit til ofan­greindra atriða til að jafna ábata Efl­ing­ar­fólks og lands­byggð­ar­fólks af kjara­samn­ingi í anda SGS-­samn­ings­ins. Jafn­framt að tekið verði til­lit til hins gríð­ar­lega aðstöðumunar milli verka­fólks á höf­uð­borg­ar­svæð­inu og lands­byggð­inni þegar litið er til hús­næð­is­kostn­að­ar.

Höf­undur er pró­fessor emeritus við HÍ og starfar sem sér­fræð­ingur hjá Efl­ingu - stétt­ar­fé­lagi.