„Hvort á ég að taka af þér pen­ing­inn úr buxna­vas­anum hægra megin eða vinstra meg­in? Þetta eru kost­irnir sem hæst­virtur fjár­mála­ráð­herra stillir upp líkt og um sé að ræða sér­staka sparn­að­ar­að­gerð fyrir almenn­ing. Ég er að sjálf­sögðu að tala um það fjár­mála­lest­ar­slys sem hangir ennþá yfir okkur tæp­lega 20 árum eftir að Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn breytti Íbúða­lána­sjóði (ÍLS) í spila­vít­i.“

Þetta sagði Jóhann Páll Jóhanns­son, þing­maður Sam­fylk­ing­ar­inn­ar, á Alþingi í dag undir liðnum störfum þings­ins, þegar hann ræddi þá stöðu sem upp er komin vegna ÍL-­sjóðs, sem fyrir liggur að muni að óbreyttu tapa 200 millj­örðum króna. 

Tapið er til­komið vegna skulda­bréfa­flokka sem gefnir voru út af Íbúða­lána­sjóði árið 2004 en voru ekki upp­greið­an­leg­ir. Lán­tak­endur flúðu síðar sjóð­inn og nú eru útlán ein­ungis um 20 pró­sent af eignum hans. Ávöxtun eigna stendur því ekki undir skuldum og sjóð­ur­inn verður tómur löngu áður en síð­ustu skulda­bréf­in, sem eru með gjald­daga 2044, eiga að koma til greiðslu.

Hvort á höggið að koma á rík­is­sjóð eða líf­eyr­is­sjóði?

Bjarni Bene­dikts­son, fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra, til­kynnti á blaða­manna­fundi fyrir helgi að reynt verði að ná sam­komu­lagi við eig­endur skulda­bréfa sem ÍL-­sjóður gaf út um að þeir gefi eftir hluta eigna sinna. 

Tak­ist ekki að ná þessu sam­komu­lagi ætlar Bjarni að leggja fram frum­varp fyrir árs­­lok sem feli í sér að ÍL-­­sjóði verði slitið á næsta ári, skuldir hans látnar gjald­­falla og með því myndi ein­­föld rík­­is­á­­byrgð virkj­­ast. Við það myndu 47 millj­­arðar króna falla á rík­­is­­sjóð og skatt­greið­endur spara sér um 150 millj­­arða króna á núvirð­i. 

Það tap þyrftu þá aðrir að axla. Þessir aðrir eru að upp­i­­­stöðu sami hópur og sá sem á að verja, almenn­ingur í land­inu. Líf­eyr­is­­sjóðir lands­ins áttu íbúða­bréf útgefin af Íbúða­lána­­sjóði fyrir 643 millj­­arða króna í ágúst síð­­ast­liðn­­­um. Það var um 75 pró­­sent af öllum slíkum bréf­um um mitt þetta ár. 

Jóhann Páll sagði í ræðu sinni í dag að heið­ar­leg­ast hefði verið af Bjarna að spyrja lands­menn á blaða­manna­fund­in­um: „Hvort viljið þið krakkar mínir taka á ykkur höggið í gegnum rík­is­sjóð eða í gegnum líf­eyr­is­sjóð­ina ykk­ar?“ 

„Hvaða merk­ingu hefur rík­is­á­byrgð héðan í frá“

Tals­menn líf­eyr­is­sjóða lands­ins hafa gagn­rýnt þá leið sem ráð­herr­ann boðar harð­lega og meðal ann­ars kallað hana til­raun til að ganga í sparnað almenn­ings. Már Wolf­gang Mixa, lektor í fjár­­­málum við HÍ og stjórn­­­ar­­maður í Almenna líf­eyr­is­­sjóð­un­um, sagði í Kast­­ljósi í gær að það að slíta ÍL-­­sjóði jafn­­­gildi greiðslu­­falli rík­­is­­sjóðs og að það gæti haft nei­kvæð áhrif á láns­hæfi rík­is­sjóðs. Bjarni hefur mót­mælt þess­ari gagn­rýni og í hádeg­is­fréttum Bylgj­unnar líkti hann henni við þá orð­ræðu sem var uppi þegar verið að var að gera upp gömlu bankana, og ríkið átti í erjum við að mestu erlenda kröfu­hafa. 

Þegar umrædd skulda­bréf voru gefin út árið 2004 var skýrt í útgáfu­lýs­ingu þeirra að þau nutu rík­is­á­byrgð­ar. Fyrir vikið fengu útgáf­­urnar sömu láns­hæf­is­ein­kunn og íslenska ríkið hafði á þessum tíma, AAA hjá Moody´s. Það er hæsta ein­kunn sem hægt er að fá hjá því láns­hæf­is­­mats­­fyr­ir­tæki.

Jóhann Páll sagði stóru spurn­ing­una í mál­inu ein­falda. „Hvaða merk­ingu hefur rík­is­á­byrgð héðan í frá ef lög­gjaf­inn telur sig þess umkom­inn að gjör­breyta leik­regl­unum eftir á? Og hvaða afleið­ingar hefur það að umgang­ast rík­is­tryggð skulda­bréf og þá skil­mála sem liggja þeim til grund­vallar með þessum hætti? Hvað þýðir þetta fyrir láns­hæfi rík­is­sjóðs til lengri tíma? Hvað þýðir þetta fyrir sam­vinnu­verk­efnin sem ráð­ist verður í hér á næstu árum og sam­starf rík­is­sjóðs við stofn­ana­fjár­festa? Þetta eru stóru spurn­ing­arnar sem við þurfum að ræða hér í þing­sal á næstu dög­um.“