Árið 2013 störf­uðu 2.238 manns í fjöl­miðlun á Íslandi. Í fyrra voru þeir tæp­lega 876 tals­ins. Fækk­unin hefur ágerst hratt á síð­ustu árum. Frá árinu 2018 og fram að síð­ustu ára­mótum fækk­aði starf­andi fólki í fjöl­miðlum 45 pró­sent, eða 731  manns. 

Þetta kemur fram í nýbirtum Menn­ing­ar­vísum Hag­stofu Íslands. Tekið er sér­stak­lega fram að starf­andi telj­ist þeir sem starfa í aðal- og auka­starfi í grein­inni en að þekja sjálf­stætt starf­andi sé ekki full­komin í töl­un­um. 

Sam­hliða fækkun starfs­manna fjöl­miðla hefur launa­sum­ma, árleg summa stað­greiðslu­skyldra launa­greiðslna launa­fólks,  einnig dreg­ist saman meðal rekstr­ar­að­ila í fjöl­miðl­un. Árið 2018 var launa­summan 8,1 millj­arður króna. Í fyrra var hún hins vegar komin niður í 5,3 millj­arða króna og hafði því dreg­ist saman um 35 pró­sent á tveimur árum. 

Mikil umræða en litlar aðgerðir

Bág rekstr­ar­staða fjöl­miðla hefur verið til umræðu hér­lendis árum sam­an. Árið 2016 var skipuð nefnd til að fjalla um vand­ann, svo var rituð skýrsla sem skilað var rúmum tveimur árum síðar með sjö til­lögum til úrbóta, þá var unnið úr til­lögum hennar og loks smíðuð frum­vörp. 

Einungis ein þeirra til­lagna, styrkja­kerfið fyrir einka­rekna fjöl­miðla þar sem 400 millj­ónum króna er útdeilt til þeirra, hefur náð í gegn. Ekk­ert hefur verið gert með til­lögur um að breyta stöðu RÚV á aug­lýs­inga­mark­aði, lækka virð­is­auka­skatt á tekjur þeirra enn frekar, heim­ila aug­lýs­ingar sem hafa verið bann­aðar hér­lendis en eru leyfi­legar í flestum öðrum lönd­um. Þá lagði nefndin til að settar yrðu skýrar reglur um gagn­sæi í aug­lýs­inga­kaupum hins opin­bera þannig að opin­berum aðilum beri að birta sund­ur­lið­aðar upp­lýs­ingar um kaup á aug­lýs­ing­um. 

Til við­bótar við ofan­greint hefur það haft mikil áhrif á rekstr­ar­um­hverfi fjöl­miðla að aug­lýs­inga­tekjur hafa flætt frá hefð­bundnum íslenskum miðlum til alþjóð­legra sam­fé­lags­miðla- og net­fyr­ir­tækja sem greiða ekki skatta af þeim tekjum hér­lend­is. 

Styrkja­frum­varpið svo­kall­aða var sam­þykkt í síð­asta mán­uði og úrræðið gildir í tvö ár. Þær breyt­ingar voru gerðar á frum­varp­inu í með­förum þing­manna að upp­hæðin sem hvert fjöl­miðla­fyr­ir­tæki getur fengið var tvö­föld­uð, úr 50 í 100 millj­ónir króna, án þess að heild­ar­upp­hæðin sem er til úthlut­unar hafi hækkað sam­hliða. Fyrir vikið færð­ust yfir 100 millj­ónir króna frá yfir 20 minni fjöl­miðla­fyr­ir­tækjum til þriggja fjöl­miðla­fyr­ir­tækja: Árvak­urs, Sýnar og Torgs, sem gefur út Frétta­blað­ið. Þessi þrjú fyr­ir­tæki fá tvær af hverjum þremur krónum sem úthlutað er.

Fjöl­miðla­frelsi á Íslandi dregst hratt saman

Stuðn­ingur við rekstur einka­rek­inna fjöl­miðla er umtals­verður á hinum Norð­ur­lönd­un­um.

Í vísi­tölu sam­tak­anna Blaða­manna án landamæra raða þau sér í efstu sætin yfir þau lönd þar sem ríkir mest fjöl­miðla­frelsi. Nor­egur er í fyrsta sæti, Finn­land er í öðru sæti, Dan­­mörk í þriðja sæti og Sví­­þjóð í fjórða sæti.

Ísland situr hins vegar í 16. sæti á lista sam­tak­anna og féll um eitt sæti á milli ára. 

Mestur er stuðn­ing­ur­inn í Nor­egi, því landi þar sem fjöl­miðla­frelsi mælist mest í heim­in­um. Þar er enn fremur vilji til að auka við opin­bera styrki frekar en að draga úr þeim enda hefur reynslan af þeim verið jákvæð. Hinn 7. mars 2017 skil­aði nefnd sem skipuð var af norskum stjórn­völdum hvít­bók sem inni­hélt til­lögur til að efla fjöl­miðla þar í landi. Meðal þeirra til­lagna sem settar voru fram í hvít­bók­inni var að auka styrk­veit­ingar til smærri fjöl­miðla, ein­falda umsókn­ar­ferlið og gæta jafn­ræðis milli fjöl­miðla óháð því hvernig efni er miðl­að. 

Til­lög­urnar eru enn til með­ferðar hjá norskum stjórn­völd­um.