Ég þekki mann sem hat­ast bæði við móður sína og dóttur og ­kennir báðum um slæm sam­skipti við sig. Það gengur nátt­úr­lega ekki upp af því að sam­skipti kyn­slóða hljóta að vera á ábyrgð þeirra sem hafa yfir­sýn­ina, þekkja fjöl­skyldu­leynd­ar­málin og hafa á langri ævi þroskað með sér hæfni til að tjá sig. Ábyrgðin á sam­skiptum kyn­slóða hvílir að miklu leyti á herðum hinna eldri.

Í sam­skiptum almenn­ings og stjórn­mála­afls má gera því skóna að flokk­ur­inn telj­ist eldri, vitr­ari og reynd­ari aðil­inn, að óháð aldri og póli­tískri ­reynslu sé flokk­ur­inn full­orðni aðil­inn með bjarg­ráð­in.  Þjóðin er eins og ung­ling­ur­inn – öðru­vísi í dag en í gær. Almenn­ingur er ill­skilj­an­leg­ur, áhrifa­gjarn og tæki­fær­is­sinn­að­ur­ hópur sem á jafn­vel eignir í skatta­skjól­um. En það er til önnur hlið á al­menn­ingi og hún er umbótasinnuð og full kær­leika og rétt­læt­is­kennd­ar. Al­menn­ingur er yfir­leitt sein­þreyttur til vand­ræða.

Ef annað segja ­stjörnur tvær

Stjórn­mála­flokkur ber ábyrgð á því að við­skipta­vinir hans skilji hann. Hann verður að þarfa­greina kúnn­ann án þess að vera eins og skopp­ara­kringla í kringum almenn­ings­á­lit­ið. Þrosk­aður þjóð­mála­flokkur á að geta ­tekið vilja almenn­ings með sér þegar hann gengur til góðra verka.

Þegar þing­flokkur Fram­sókn­ar­manna hitt­ist síð­ast­lið­inn mánu­dag voru þau boð látin út ganga að flokks­menn skyldu ekki mynd­aðir við komu sína til fund­ar­ins. Vit­an­lega er sjálf­sagt að sýna fólki í áfalli virð­ingu til­ ­dæmis með því að festa ekki sorg þess á filmu. En ástæður mynd­un­ar­banns­ins vor­u aðr­ar. Mér skilst að að flokk­ur­inn hafi ótt­ast að þing­menn kynnu að missa til­trú almenn­ings vegna óform­legs klæða­burðar síns. Ég skal upp­lýsa að það sem ekki brann upp af trausti mínu til jakka­fata í hrun­inu hefur fuðrað upp á síð­ustu dög­um.

Nýjasta ástæða þess að ég teysti ekki jakka­fötum er sú hvernig strák­arnir í Fram­sókn­ar­flokknum koma fram við Vig­dísi Hauks­dótt­ur. Að því sögðu neyð­ist ég til að fara í fata­skáp Vig­dísar til að sýna dæmi um ytri­ á­sýnd sem er lýð­ræð­is­lega óheppi­leg.  Vig­dís gagn­rýndi á dög­unum þing­heim fyrir rangt val á vinnu­klæðn­aði, val ­sem henni þótti ekki sam­boðið virð­ingu þings og þjóð­ar. Með frétt­inni birtu­st ­myndir af henni í loð­feldi. Sjálf á ég pels sem ég nota af því að skað­inn er skeð­ur, dýrið er dautt, en ég er með­vituð um smá­skila­boðin sem ég send­i ­sam­fé­lag­inu með því að skreyta mig skinn­inu.

Loð­feldur for­manns fjár­laga­nefndar er hins vegar eng­inn smá­skila­boð. Fjöldi fólks sér í þing­manni sem skreytir sig dauðum dýrum ­þing­mann sem skeytir ekki um dýra­vernd. Verra er þó að fjöldi fólks sér í pels­klæddum for­manni fjár­laga­nefndar þing­mann sem ekki skeytir um jöfnuð í sam­fé­lag­inu. Jafn­vel þótt Vig­dís veif­aði Komm­ún­ista­ávarp­inu sæju margir bara þennan umfangs­mikla loð­feld sem í aldaraðir hefur verið tákn um auð og völd.

Stjórn­mála­menn þurfa að hyggja að óyrtri tján­ingu sinni. Það ­gildir einu hvað þeir segja lín­una sína oft ef umgjörðin er á skjön við orð­in.

O tempora, o mores

Þjóðin upp­lifir sorg enn á ný. Almenn­ingur er marg­höfða þurs og ástæður sorg­ar­innar því mis­jafn­ar. Sjálf syrgi ég Fram­sókn­ar­flokk sem ég lærði að tengja við menn­ing­ar­leg afrek þing­eyskra bænda. Ég man sjálfa mig á gagn­fræða­skóla­ár­unum sitj­andi í kjör­deild fyrir flokk sem ég upp­lifði sem ­fé­lags­hyggju­flokk. Mér finnst ég svik­in, jafn­vel sví­virt.

Það er ekki Fram­sókn­ar­flokks­ins að ákveða hvað sé við­eig­and­i ­klæðn­aður og því síður við­eig­andi hegð­un. Lík­lega fær hann heldur ekki í bráð tæki­færi til að skil­greina hvað séu góð verk. Á meðan rík­is­stjórnin var að vinna „sín góðu verk“  dund­að­i al­menn­ingur sér við að breyta áliti sínu. Þrátt fyrir allan sinn ófull­kom­leika er almenn­ings­á­litið átta­viti sem við verðum að treysta.

Hluti almenn­ings á pen­inga í skatta­skjólum sem er auð­vit­að til skammar og segir margt um aga- og ístöðu­leysi Íslend­inga. En ein­stak­ling­ur ­sem skýtur undan skatti hefur samt allan rétt til að gagn­rýna kjörna full­trú­a ­sem gera það sama og ekki síst þá sem bera mesta ábyrgð á þjóð­ar­hag.

Sá yðar sem synd­laus er á ekki alveg við í sam­fé­lags­um­ræð­unni. Ef eng­inn mætti opna munn­inn af því að hann er ekk­ert betri ­sjálfur væri sam­fé­lagið aðhalds­laust og svipt tæki­færum til að þroskast. Al­menn­ingur má hafa skoðun og opin­bera hana þótt honum hafi ein­hvern tíma orð­ið á í mess­unni. Almenn­ingur má hafa aðra skoðun í dag en í gær. Skoð­anir taka bless­un­ar­lega breyt­ingum og færa okkur í átt til nýrra tíma, nýrra siða.

Áhrif stjórn­mála­manna fara stöðugt minnk­andi

Ég virði það að til­finn­ingar full­orðna fólks­ins í rík­is­stjórn­inni séu tættar þegar hún lendir í upp­gjöri sem á sér enga hlið­stæðu. Ég get skilið fálm­kennda hegðun hennar og mis­vísandi skila­boð til okk­ar ­barn­anna. Ég átta mig á að þegar til skiln­aðar kemur finnst flestum eðli­legt að loka kafla í líf­inu áður en þeir yfir­gefa von­lausar aðstæð­urn­ar.

Ég geri heldur ekki lítið úr hag­stjórn­ar­ár­angri á kjör­tíma­bil­inu. En þegar það er marg­tuggið í eyru mín við ein­kenni­leg­ust­u að­stæður að ekk­ert skipti máli nema góð verk rík­is­stjórn­ar­innar verð ég að af­saka mig á meðan að ég æli. Vissu­lega er góð staða rík­is­fjár­mála dýr­mæt gjöf en sé hún pökkuð inn í lygar og svik hendir þjóðin henni óopn­aðri á haug­ana. Þannig virkum við og óvart erum það við sem förum með völd­in. Þroskuð ­stjórn­mála­öfl verða að skilja hvar hin raun­veru­legu völd liggja. 

Það eru engin smá­skila­boð sem þjóðin sendir stjórn­völdum í skoð­ana­könn­un­um, mót­mælum og fjöl­miðl­um. Þjóðin gargar í gjall­ar­hornið að hún­ ­treysti ekki þeim sem komu okkur í vand­ann til að leysa hann. Ég hitti fólk sem græt­ur. Ég hitti fólk sem lýsir við­brögðum sínum við frægu við­tali eins og ­fórn­ar­lömb lýsa ofbeldi. Ég heyrði konu segja frá því hvernig hún upp­lifð­i á­fram­hald­andi aðkomu fyrr­ver­andi for­sæt­is­ráð­herra að stjórnun lands­ins á sama hátt og varn­ar­leysi sitt þegar mað­ur­inn sem braut á henni hélt áfram að stjórn­a henni. Þetta eru raun­veru­legar til­finn­ingar sem skipta máli í þroska­ferli ­þjóð­ar. Almenn­ings­á­litið hefur kveðið upp þann dóm að ekki sé kúl að halda kúl­inu. Við gerum þær kröfur til full­orðna fólks­ins að það hafi styrk til að ­geta sýnt til­finn­ingar eins og upp­gjöf og eft­ir­sjá.

Óstýri­láti ung­ling­ur­inn á þjóð­ar­heim­il­inu vill alltaf breyt­ing­ar. Hann vill aðlaga inn­rétt­ing­arnar að eigin þörfum og þeirri fram­tíð ­sem hann ætlar að skapa. Ung­ling­ur­inn kann ekki alltaf að skil­greina þarf­irn­ar og orða ósk­irnar og hann lendir iðu­lega í átökum við for­eldra sem eru nýbún­ir að sigra eigin for­eldra í bar­átt­unni fyrir breyt­ing­um. En þroskuð stjórn­völd verða að hlusta á ung­lings­raddir á öllum aldri af því að þær mynda alltaf ­þjóð­kór­inn í fyll­ingu tím­ans. Það nægir stjórn­völdum ekki að telja sig vita hvar þau eru stödd í góðu verkum sín­um, þau verða að átta sig á hvert þjóð­in ­stefn­ir.