Píratar vilja endurskoða fjárfestingasamninga við stóriðjufyrirtæki og láta þau borga „eðlilega“ tekjuskatta í ríkissjóð. Semjist ekki um endurskoðun samninganna innan sex mánaða frá því að viðræður hefjist vilja Píratar leggja sérstakan orkuskatt á þau sem skila á ríkissjóði sömu eða hærri upphæðum og stóriðjan myndi greiða ef hún væri ekki undanþegin almennum reglum um tekjuskatt. Píratar vilja auk þess festa í lög takmörk á vaxtagreiðslum sem fyrirtæki geta dregið frá skattstofni sínum.
Þetta kemur fram í tillögu að stefnu Pírata varðandi stóriðju og þunna eiginfjármögnun sem lögð verður fyrir félagsfund flokksins í kvöld. Gert er ráð fyrir að ljúka fundinum með ákvörðun um hvort setja eigi málið í rafrænt atkvæðageiðslukerfi Pírata til umræðu og ákvörðunar.
Píratar hafa mælst langstærsti stjórnmálaflokkur landsins um sjö mánaða skeið. Fylgi flokksins samkvæmt síðustu könnun Gallup var um 33 prósent og ljóst að yrði það niðurstaða kosninga væri ómögulegt að mynda tveggja flokka ríkisstjórn án aðkomu Pírata. Raunar yrði afar erfitt að mynda nokkra ríkisstjórn án aðkomu þeirra miðað við fylgisstöðu flokka, og átakalínur í stjórnmálum, í dag.
Kostar ríkissjóð 3 til 5 milljarða á ári
Þunn eiginfjármögnun snýst um það þegar fyrirtæki er fjármagnað að mestu, eða öllu leyti, með lánsfé. Eigið fé fyrirtækisins er lítið eða ekkert. Lánin sem fyrirtæki sem þessi fá eru oft frá tengdum fyrirtækjum, þ.e. innan sömu samstæðu. Fyrirkomulagið er þekkt og víða notað. Tilgangur þess er að koma í veg fyrir að það myndist tekjuskattstofn þar sem allur hagnaður fer í vaxtakostnað af lánum.
Þunn eiginfjármögnun er víðast hvar bönnuð í iðnvæddum ríkjum. Í greinargerð sem fylgir ályktun Pírata er rifjað upp að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hafi lagt til við íslensk stjórnvöld efyir hrunið að tekið yrði fyrir hana „en af einhverjum ástæðum sáu stjórnvöld ekki ástæðu til að fara að þeirri ráðleggingu, og hefur ríkissjóður orðið af miklum tekjum vegna þessa eða milli 3 og 5 milljarða á ári“.
Fá sex mánuði til að semja, annars leggst á orkuskattur
Í ályktun Pírata er lagt til að lögfest skuli takmörk á þær vaxtagreiðslur sem fyrirtæki geti dregið frá skattstofni við 30 prósent af hagnaði fyrir fjármagnsliði, skata, afskriftir fastafjármuna og um niðurfærslur. „Þannig verði 70 prósent af EBITDA ávallt skattstofn, óháð vaxtagreiðslum fyrirtækisins“.
Einnig er lagt til að leitað verði endurskoðunar fjárfestingasamninga við þau fyrirtæki sem „með slíkum samningum hafa undanþegið sig eðlilegum tekjuskattsgreiðslum“. Í endurskoðuðum samningum verði eðlilegar skatttekjur tryggðar og einnig séð til þess að uppsafnað tap fyrri ára verði ekki notað til að koma í veg fyrir eðlilegar tekjuskattsgreiðslur fyrirtækjanna framvegis.
Þá leggja Píratar til að ef samningar takist ekki um endurskoðun fjárfestingasamninga innan sex mánaða frá upphafi viðræðna verði lagður á sérstakur orkuskattur sem skili þjóðfélaginu sömu eða hærri upphæðum og ef fyrirtækin væru ekki undanþegin almennum reglum um tekjuskatt.
Sú aðferðarfræði minnir nokkuð á þá sem sitjandi ríkisstjórn Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks beitti í áætlun sinni um losun hafta. Þar var kröfuhöfum föllnu bankanna boðið að semja um stöðugleikaframlag innan tiltekins tímaramma. Ef samningar tækjust ekki, og slit búa þeirra í kjölfarið kláruð, myndi leggjast á stöðugleikaskattur.
Beint gegn tveimur álfyrirtækjum
Hérlendis hefur þunn eiginfjármögnun fyrst og fremst verið í sviðsljósinu vegna lágra tekjuskattsgreiðslna tveggja stóriðjufyrirtækja, Alcoa og Norðuráls, sem reka álver hérlendis.
Í fjárfestingasamningum sem fyrirtækin tvö gerðu við íslensk stjórnvöld á sínum tíma voru engar takmarkanir á vaxtagreiðslum til útlanda. Alcoa á Íslandi, móðurfélags álversins á Reyðarfirði, hefur á grunni þessa fjárfestingasamnings greitt 57 milljarða króna í vexti til móðurfélags síns í Lúxemborg frá upphafi starfsemi sinnar og út árið 2014, vegna láns sem veitt var fyrir framkvæmdum við byggingu álversins. Í fyrra runnu 3,5 milljarðar króna frá Alcoa á Íslandi til Alcoa í Lúxemborg, en bæði félögin eru í eigu móðurfélagsins Alcoa í Bandaríkjunum.
Þar sem engin takmörk eru á því hversu háir vextirnir eru á framkvæmdarláninu sem veitt var vegna byggingu álversins getur Alcoa ákveðið hversu háir þeir eru. Samkvæmt nýlegri frétt á vef RÚV skulda íslensk Alcoa-félög lúxemborgska Alcoa-félaginu vel á þriðja hundrað milljarða króna.
Þrátt fyrir að Alcoa á Íslandi hafi greitt næstum 60
milljarða króna í vexti á undanförnum átta árum hefur skuldastaða íslenska
Alcoa nánast ekkert breyst á tímabilinu og eigin fé þess er neikvætt. Semsagt,
það er rekstrarhagnaður af rekstri álversins en hann fer allur í að greiða
vexti til annars Alcoa-félags í öðru landi. Þar af leiðandi sýnir Alcoa á
Íslandi fram á taprekstur í bókum sínum og þarf ekki að greiða tekjuskatt.
Vaxtagreiðslurnar eru samt sem áður tilfærsla á fé úr einum vasa í annan. Alcoa í Bandaríkjunum á öll félögin og samstæðunnar fjármagnaði framkvæmdirnar. Í ársreikningi samstæðunnar árið 2012, var starfseminni á Íslandi til að mynda hampað fyrir arðsemi, þrátt fyrir að sýna alltaf bókhaldlegt tap og vera með neikvætt eigið fé.
Í umfjöllun Kastljóss um málið segir að þar hafi staðið að „álbræðslan Fjarðarál á Íslandi er ein af arðbærari bræðslum í Norður-Evrópu í málmblendieignasafni Alcoa[...]Ódýr orka og tækniframfarir hafa leitt til þess að bræðslur okkar í Noregi og á Íslandi eru þær arðbærustu í aðalstarfsemi okkar á heimsvísu.“
Ríkisstjórnin er með frumvarp hjá sér
Píratar eru ekki að finna upp hjólið með því að leggja til að lögum verði breytt til að taka á þessari stöðu.
Í október 2013 lögðu Katrín Jakobsdóttir, formaður Vinstri grænna, og þingmennirnir Svandís Svavarsdóttir og Steingrímur J. Sigfússon fram frumvarp um breytingar á lögum um tekjuskatt „í þeim tilgangi að lögfesta reglur um þunna eiginfjármögnun og að auki eru lagðar til nokkrar nauðsynlegar breytingar á tekjuskattslögunum svo taka megi reglurnar upp í lögin“. Á meðal þeirra breytinga sem lagðar voru til í frumvarpinu er sama breyting og lögð er til í tillögu Pírata, um að vaxtagreiðslur sem fyrirtæki geti dregið frá skattstofni við 30 prósent af hagnaði fyrir fjármagnsliði, skata, afskriftir fastafjármuna og um niðurfærslur. Í frumvarpi þeirra var hins vegar engin tillaga um orkuskatt.
Vert er að taka fram að öll þrjú höfðu setið í ríkisstjórn fram á vordaga 2013. Sú ríkisstjórn beitti sér ekki fyrir breytingu á lögum um tekjuskatt til að koma í veg fyrir að þunn eiginfjármögnun.
Málið fékk efnislega meðferð í þinginu og hefur farið í gegnum tvær umræður. Föstudaginn 16. maí 2014, fyrir einu og hálfu ári síðan, kusu þingmenn um að vísa málinu til ríkisstjórnarinnar til frekari meðferðar, að lokinni annarri umræðu. 53 þingmenn samþykktu þá ráðstöfun. Enginn var á móti.
Síðan hefur lítið heyrst af framvindu málsins. Katrín Jakobsdóttir beindi fyrirspurn til Bjarna Benediktssonar, fjármála- og efnahagsráðherra, um málið fyrir viku síðan. Þar spurði Katrín hvort unnið væri að breytingum á lögum um tekjuskatt varðandi þunna eiginfjármögnun á grundvelli frumvarpsins sem vísað var til ríkisstjórnarinnar og ef svo er, hvenær ráðherrann ætlaði að kynna tillögur á grundvelli vinnunnar.
Í svari Bjarna kom fram að ráðuneytið fylgdist grannt með sérstöku verkefni sem unnið er á vegum OECD undir enska heitinu Base Erosion and Profit Shifting sem á íslensku gæti lagst út sem Rýrnun og tilfærsla skattstofna. „Sú vinna miðar meðal annars að því að leita leiða til að hamla gegn misnotkun skattareglna til undanskota frá skatti, þar með talið óhóflegum eða jafnvel óeðlilegum frádrætti vaxtakostnaðar,[...] þess er þó vart að vænta að frumvarp um mögulega takmörkun vaxtafrádráttar eða þunna eiginfjármögnun liggi fyrir á þessu þingi nema þá til kynningar.“
