Sunnu­dag­inn 25. júní 2013 lenti lít­il flug­vél á Kastrup flug­velli við Kaup­manna­höfn. Venju­lega þykir slíkt ekki í frá­sögur fær­andi enda fara hund­ruð flug­véla um Kastrup á degi hverj­um. Nokkrir ­blaða­menn, sem voru á flug­vell­inum í allt öðrum erinda­gjörðum veittu vél­inn­i ­at­hygli þegar hún lenti og þótti hálf dul­ar­fullt að henni var, strax eft­ir ­lend­ingu, ekið á sér­stakt svæði á flug­vell­in­um. Þetta svæði er yfir­leitt ekki notað nema í sér­stökum til­vikum og ein­kenni­legt þótti blaða­mönn­unum að bif­reið frá lög­regl­unni ók fast upp að vél­inni þannig að engin leið var að sjá hvort ein­hverj­ir, og þá hverj­ir, færu frá borði. Þótt blaða­menn­irnir spyrð­ust fyr­ir­ ­fengu þeir engin svör. Löngu síðar kom í ljós að ferða­lag þess­arar flug­vél­ar var dul­ar­fullt í meira lagi.

Keypti tíu flug­miða

Þremur dögum fyrr, 22. júní, hafði maður að nafni Edward Snowden verið staddur í Hong Kong og keypt þar tíu flug­miða. Til Ind­lands, Rúss­lands og átta ann­arra áfanga­staða. Edward þessi Snowden var á flótta og til­gang­ur­inn með­ að kaupa svona marga flug­miða var að villa um fyrir banda­rísku leyni­þjón­ust­unn­i ­sem var að elt­ast við hann. Hún vildi nefni­lega hafa hendur í hári hans. Hon­um tókst reynd­ar, óvilj­andi, að villa um fyrir leyni­þjón­ust­unni. Rétt­ara væri kannski að segja að hún hafi villt um fyrir sjálfri sér. Leyni­þjón­ustan hafði, með­ ­full­tingi banda­rískra stjórn­valda, óskað eftir því við stjórn­völd í Hong Kong að maður að nafni Edward JAMES Snowden yrði kyrr­settur og hand­tek­inn. 

Það var þetta milli­nafn, James, sem varð til þess að Edward Snowden, með milli­nafn­ið Jos­eph, var ekki hand­tek­inn í Hong Kong og gat óáreittur farið um borð í flug­vél til Moskvu. Edward Jos­eph Snowden sagði síðar í við­tali að hann hafi vel vitað að hring­ur­inn væri far­inn að þrengj­ast ég reyndi bara að brosa og vera afslapp­aður þegar ég inn­rit­aði mig” Hann vissi ekk­ert um nafna­brenglið hjá ­banda­rísku leyni­þjón­ust­unni. Af mið­unum tíu  sem Snowden hafði keypt í Hong Kong ákvað hann að nota mið­ann til Rúss­lands, nánar til­tekið til Moskvu. Þegar vélin frá Hong ­Kong lenti í Moskvu komst Snowden að því að banda­rísk stjórn­völd höfðu ógilt ­vega­bréf hans, meðan hann sat í flug­vél­inni.

Strand­aður í Moskvu

Það að banda­rísk stjórn­völd höfðu ógilt vega­bréf Snowdens þýddi að hann komst hvergi. Á þessum tíma var ekki sér­lega kært með stjórn­völdum í Moskvu og Banda­ríkj­unum og þess vegna kom það nokkuð á óvart að banda­rísk ­stjórn­völd skyldu, með því að ógilda vega­bréf­ið, neyða rúss­nesk yfir­völd til að ­sitja uppi með Snowden.

Hvað hafði Snowden gert af sér?

Ástæða þess að Edward Snowden komst í heims­frétt­irnar og varð óvinur Banda­ríkj­anna númer eitt (eins og þar­lend­ir ­fjöl­miðlar köll­uðu hann) var að hann hafði „lek­ið” fjöl­mörgum upp­lýs­ingum um ­starf­semi banda­rísku þjóðar­ör­ygg­is­stofn­un­ar­innar NSA. Meðal ann­ars um að ­stofn­unin hefði fylgst með dag­legu lífi tug­þús­unda banda­rískra borg­ara, án þeirra vit­und­ar. Snowden hafði verið starfs­maður banda­rísku leyni­þjón­ust­unn­ar, CIA og þannig haft aðgang að marg­vís­legum upp­lýs­ingum sem að mati banda­rískra ­stjórn­valda vörð­uðu þjóðar­ör­yggi. Upp­lýs­ing­unum kom Snowden til sam­tak­anna Wiki­Leaks sem birtu þær á vef­síðu sinni.

Sótti um hæli í 21 landi   

Edward Snowden var nú inn­lyksa í flug­stöð­inni í Moskvu. Þótt í sjálfu sér væsti ekki um hann ætl­aði hann ekki að ­gera flug­stöð­ina að heim­ili sínu. Hann sótti því um póli­tískt hæli í að minnsta ­kosti 21 landi, þar á meðal Rúss­landi. Stjórn­völd þar buðu honum hæli gegn því að hann myndi láta rúss­nesku leyni­þjón­ust­unni í té allar þær upp­lýs­ingar sem hann byggi yfir. Þessu til­boði hafn­aði Snowden. Nokkrum dögum síðar til­kynnt­i Vla­dimir Putin for­seti að Snowden væri ekki vel­kom­inn til Rúss­lands­, ­upp­ljóstr­ar­inn dvaldi því áfram í flug­stöð­inni í Moskvu, komst hvergi.

Upp­á­koman með for­seta Bólivíu

Þann 3. júlí 2013 var einka­þota bóli­víska ­for­set­ans Evo Mora­les, sem var á leið frá Moskvu til Bólivíu, neydd til að ­lenda í Vín í Aust­ur­ríki. Banda­rísk stjórn­völd töldu að Snowden væri um borð í vél­inni og Frakk­land, Portú­gal og fleiri lönd neit­uðu um flug­leyf­i (­yf­ir­flugs­leyfi) í loft­rými sínu vegna þrýst­ings frá Banda­ríkja­mönn­um. Snowden var ekki um borð í vél­inni en þessi upp­á­koma hleypti illu blóði í Rússa og Snowden var veitt tíma­bundið hæli í Rúss­landi, síðar var það leyfi fram­leng­t til árs­ins 2017.

Dan­mörk og Snowden

Á meðan Edward Snowden stopp­aði í Hong ­Kong og ekk­ert var vitað um fyr­ir­ætl­anir hans hafði banda­ríska leyni­þjón­ust­an ­sam­band við dönsk lög­reglu­yf­ir­völd. Banda­ríkja­menn töldu lík­legt að Snowden ­myndi ferð­ast til Kaup­manna­hafnar og vildu tryggja að hann yrði kyrr­settur þar og sendur rak­leiðis til Banda­ríkj­anna. Þremur dögum eftir að Snowden kom til­ Moskvu lenti flug­vélin sem getið var í upp­hafi þessa pistils í Kaup­manna­höfn. Þótt blaða­menn veittu henni athygli grun­aði þá ekki að hún ætti, ef til þess kæmi, að flytja Snowden til Banda­ríkj­anna. Vélin stóð á Kastrup í nokkra daga en þegar ljóst var að Snowden væri geng­inn Banda­ríkja­mönnum úr greipum fór hún­ aftur vestur um haf.

Svíar kom­ast yfir bréf

Í byrjun des­em­ber á liðnu ári var í frétta­skýr­inga­þætti í sænska sjón­varp­inu, SVT, greint frá bréfi sem frétta­menn ­sjón­varps­ins höfðu kom­ist yfir. Bréfið sem var frá banda­ríska ­dóms­mála­ráðu­neyt­inu og leyni­þjón­ust­unni hafði verið sent til lög­reglu­yf­ir­valda í Dan­mörku, Sví­þjóð, Finn­landi og Nor­egi. Í bréf­inu stóð að banda­rísk yfir­völd krefð­ust þess að Snowden yrði umsvifa­laust hand­tek­inn ef hann kæmi til ein­hvers áð­ur­nefndra landa og Banda­ríkin myndu þá þegar í stað fara fram á fram­sal hans. Áð­ur­nefnd flug­vél átti svo að flytja hann til Banda­ríkj­anna.

Danskir þing­menn krefj­ast svara

Eftir að sænska sjón­varp­ið, og síð­ar­ einnig norska sjón­varp­ið, NRK, greindu frá bréf­inu sem áður var getið kröfðust nokkrir danskir þing­menn þess að fá upp­lýs­ingar um þátt Dana og hvort danska ­stjórnin og lög­reglan hefðu sam­þykkt beiðni Banda­ríkja­manna. Þing­menn­irn­ir bentu á að hefði slík beiðni verið sam­þykkt bryti það í bága við mann­rétt­inda­sátt­mála ­sem Dan­mörk væri aðili að. „Getur það verið að Dan­mörk hafi ætlað sér að brjóta ­mann­rétt­indi til að þókn­ast Banda­ríkja­mönn­um?” spurði Niko­laj Vill­um­sen ­þing­maður Ein­ing­ar­list­ans. Og krafð­ist svara. Fyrr­ver­andi og núver­and­i ráð­herrar svör­uðu engu.

Danskir þing­menn sætta sig ekki við að ráð­herrar þegi, eða svari út og suð­ur, og ætli þannig að humma óþægi­leg mál fram af sér. Þing­menn Ein­gar­list­ans, og einnig þing­menn ann­arra flokka, ­kröfð­ust þess aftur og aftur að fá svör við spurn­ingum um þátt dönsku ­stjórn­ar­innar varð­andi Snowden.

Síð­ast­lið­inn föstu­dag sendi Søren Pind ­dóms­mála­ráð­herra frá sér yfir­lýs­ingu þar sem frá því er greint að dönsk ­dóms­mála­yf­ir­völd hafi á sínum tíma heim­ilað lend­ingu banda­rískrar flug­vélar og að Snowden kæm­ist í hendur Banda­ríkja­manna ef hann kæmi til Dan­merk­ur.

Margir danskir þing­menn eru mjög ósáttir við fram­göng­u d­anskra dóms­mála­yf­ir­valda og krefj­ast þess að fá nán­ari skýr­ingar og umræður um ­málið í þing­inu. Aug­ljóst sé að dönsk stjórn­völd hafi ekki vílað fyrir sér að brjóta grund­vall­ar­mann­rétt­indi til þess að þókn­ast Banda­ríkja­mönn­um, ef Snowden hefði komið til Dan­merk­ur.