Ég er ekki fyrsti mað­ur­inn í sög­unni til að velta því fyrir sér hvað fram­tíðin ber í skauti sér. Og ég ætla ekki heldur að segja að það séu blikur á lofti. Heimur versn­andi fer og allt það. Í raun fer hann batn­andi eins og gögn* sýna. Við getum hins vegar alltaf gert bet­ur. En það er ekki pæl­ing dags­ins hjá mér. Ég velti fyrir mér hvaða hæfi­leika íslenskt sam­fé­lag þarf að búa yfir á næstu ára­tugum til að halda áfram að vera í hæsta gæða­flokki á alþjóð­legan mæli­kvarða.

* a) Singula­rityhub-grein, b) ­Grein Hans Ros­l­ing á bbc.com og c) Hans Ros­l­ing á TED Talk.

Hvert tíma­bili í sög­unni felur í sér breyt­ing­ar. Fram­þróun og tækni­breyt­ingar hafa áhrif á líf okkar allra. Iðn­bylt­ingin breytti heim­inum var­an­lega, fram­leiðslu­bylt­ingin í upp­hafi 20. aldar gerði það líka. Þessi stóru kraftar hafa áhrif á sam­fé­lög, gerð starfa og hvernig venju­legt fólk fram­fleytir sér. Inter­netið hefur umbreytt því hvernig við nýtum og neytum upp­lýs­inga. Snjall­símar, þessi stór­kost­legu tæki eru órjúf­an­legur hluti af veru­leika fólks um allan heim. Það er satt best að segja erfitt að ímynda sér heim­inn án þeirra. Og tækn­inni mun halda áfram að fleyja fram. Flest­um, ef ekki öll­um, til góða.

Áhrifin verða marg­vís­leg. Ný störf verða til og önnur munu heyra sög­unni til. Ég vel fjög­ur ­at­riði til sög­unnar sem munu lík­lega keyra þessa þróun áfram.

IoT (Inter­net of Things)

Staða og fram­tíð­ar­horfur: Æ meiri fjöldi tækja verður tengdur við inter­netið og verður sá fjöldi tal­inn í millj­örðum innan fárra ára. Við þekkjum sögu síma, spjald­tal­va, úra og ann­arra smá­tækja. Fyr­ir­tæki sem fremst eru í fram­leiðslu tækja (General Elect­ric, Sam­sung, App­le, o.s.frv) kepp­ast um að tengja tæki í þeim til­gangi að veita betri þjón­ustu og auð­velda fólki og fyr­ir­tækjum líf­ið, allt frá heim­il­is­tækjum til fatn­að­ar. Allir nýir bílar frá og með árinu 2018 í Evr­ópu verða með inn­byggt SIM-kort. Í dag er hægt að stýra ein­földum heim­il­is­tækjum í gegnum snjall­síma úr fjar­lægð.

Áhrif:  Upp­lýs­ingar um hegðun og neyslu ein­stak­linga og fyr­ir­tækja munu gera fyr­ir­tækjum auð­veld­ara að þróa lausnir sem neyt­endur kjósa. Æ betri skynjara­tækni mun auka gæði upp­lýs­inga um notkun og hegð­un, hvort heldur eru hreyfl­ar, vélar eða hug­bún­að­ur. Fyr­ir­tæki sem áður byggðu rekstur sinn á t.d. vél­bún­aði geta og munu sér­hæfa sig í gagna­upp­lýs­ing­um. Þessi þróun mun þannig hafa áhrif á við­skipta­módel margra starf­andi fyr­ir­tækja í dag og enn önnur munu spretta upp með gögn og með­höndlun þeirra sem sér­stöðu.

• Hvað er þetta IoT?
• Átta atrið­i um hvernig IoT mun hafa áhrif á líf fólks (entreprene­ur.com)
• Þrjú atriði um hvernig IoT hefur áhrif á fyr­ir­tæki (For­bes)

Sjálf­keyr­andi bílar

Staða og fram­tíð­ar­horfur: Flestir hafa heyrt um til­raunir Google og Tesla um sjálf­keyr­andi bíla. Fyrir um tíu (jafn­vel bara fimm) árum virt­ist þessi hug­mynd fjar­stæðu­kennd. Miðað við fréttir úr þessum heimi virð­ist ekki langt þar til að fyrstu sjálf­keyr­andi bíl­arnir koma á mark­að. Tæknin er í prófun og lofar góðu. Far­ar­tækin eru sínettengd, hafa allar helstu upp­lýs­ingar um umferð og næmir skynjarar stjórna ferð­inni.

Áhrif: Það þarf vart að lýsa áhrif­un­um. Akstur leigu­bíla, vöru- og far­þega­flutn­inga er risa­stór atvinnu­grein um allan heim. Á næstu 20 árum mun þessi atvinnu­grein verða fyrir stór­felldum breyt­ingum þar sem minni þörf verður fyrir mann­lega þátt­inn í umferð­inni. Umhverf­is­á­hrifin eru jafn­framt lík­leg til að verða þó nokkrar þar sem t.d. vöru­flutn­inga­bif­reiðar geta ferð­ast saman og sparað orku vegna minni loft­mót­stöðu. Þeir bílar geta verið í notkun allan sól­ar­hring­inn sem minnkar umferð fyrir aðra bíla. Kostn­aður fyr­ir­tækja og ein­stak­linga við vöru­flutn­inga mun jafn­framt minnka enda er stærsti kostn­aður geirans fjár­fest­ing í tækjum sem nú verða betur nýtt og launa­kostn­aður bíl­stjóra. Ein­stak­lingar sem eiga slíka bíla geta enn­fremur nýtt þau betur með þvi að leigja bíl­ana út á dag­inn. Með­al­bíll­inn er ein­ungis í notkun 5% af deg­in­um. Hinn tím­ann stendur hann kyrr á bíla­stæði. Deili­hag­kerfið mun að öllum lík­indum sjá til þess að ein­stak­lingar munu geta bæði nýtt fjár­fest­ingu sína betur og minnkað umferð­ina á göt­unum og fengið sam­tímis greitt fyrir að eiga bíl­inn. Stjórn­völdum er fyrst og fremst umhugað um öryggi og það er næsta víst að engin leyfi verða gefin út fyrir sjálf­keyr­andi far­ar­tækjum fyrr en ásætt­an­legum örygg­is­kröfum verður mætt

Vél­menni

Staða og fram­tíð­ar­horfur: Fram­leiðsla og land­bún­aður eru mann­frekur iðn­að­ur. Á heims­vísu eru þetta að jafn­aði lág­launa­störf. Einn stærsti kostn­að­ar­liður þess­ara geira er þó manns­hönd­in. Sjálf­virkni­væð­ing ýmiss konar hefur verið í sam­felldri þróun frá upp­hafi iðn­bylt­ing­ar­inn­ar. Færi­bandið (Henry Ford) gerði það að verkum að kostn­aður við fram­leiðslu bif­reiða lækk­aði það mikið að venju­legt fólk hafði efni á því að kaupa bíl. Við stöndum frammi fyrir sam­bæri­legri þró­un. Hátækni­fyr­ir­tæki hafa náð góðum árangri í sam­setn­ingu og lækkað þannig kostnað sinn. Vél­menni sem búin eru skynj­urum og keyrð áfram af gervi­greind munu koma í stað fyrir manns­hönd­ina, ekki bara í dýrri fram­leiðslu, heldur líka í þeim atvinnu­greinum sem krefj­ast tak­mark­aðrar sér­þekk­ing­ar.

Áhrif: Flokkun af ýmsum toga, nið­ur­setn­ing, upp­taka, sam­setn­ing, pökkun og dreif­ing verða ekki óhult fyrir þess­ari þró­un. Dæmi um störf eru áður­nefnd hefð­bundin lág­launa­störf í fram­leiðslu og land­bún­aði.

Gagna­grein­ing og gervi­greind

Ein afleið­ing af þess­ari þróun er að gríð­ar­legt gagna­magn verður til.  Fyr­ir­tæki eru að verða til sem sér­hæfa sig í að greina not­enda­hegðun út frá notkun tækj­anna, stað­setn­ingu not­enda, hegðun á inter­net­inu. Net­verks­á­hrifin af því að neyt­endur tengi saman þjón­ustur við hverja aðra og jafn­vel við sam­fé­lags­miðla gerir það að verkum að fyr­ir­tækin sem búa yfir upp­lýs­ingum um notkun og hegðun læra að þekkja okk­ur, jafn­vel betur en við sjálf. Við nálg­umst heim þar sem við sem ein­stak­lingar höfum val um að veita þessum þjón­ustu­að­ilum upp­lýs­ingar um flesta hegðun okkar í raun­heim­um. Ekki einum eða fáum aðil­um, heldur mörg­um. Ein­hverjum kann að finn­ast þetta svört fram­tíð­ar­sýn, aðrir horfa á þessa þróun sem jákvæða og leið til að nýta betur tækn­ina og fá betri þjón­ustu, jafn­vel að ein­falda líf­ið.

Það er ein­falt að grípa í svart­sýn­is­spána og segja: „Hvað á þá þetta fólk sem starfar innan ört minnk­andi atvinnu­greina að gera? Hvers eiga lág­launa­hópar að gjalda?“ Í sögu­legu til­liti leyfi ég mér að full­yrða að þessi þróun mun leiða af sér nýjar atvinnu­greinar sem hentar öllum þjóð­fé­lags­hóp­um, bæði sér­hæfðum og minna sér­hæfð­um. Ég veigra mér við að spá fyrir um hvaða og hvernig störf verða til á næstu 15-30 árum. Það eina sem víst er að fjöl­mörg störf sem við þekkjum í dag munu hverfa en önnur koma í stað­inn.

Tækni- og fram­farasinnuð hag­kerfi óska eftir tölv­un­ar­fræð­ing­um, verk­fræð­ingum og ­gagna­grein­endum

Síli­kon dalur í Kali­forníu er það svæði í heim­inum sem er hvað fram­fara­sinn­að­ast í heim­inum í dag. Hvaða störfum er einna helst óskað þar eftir í dag? Það kemur ekki á óvart að tækni­t­engd störf eru þar efst á lista. Atvinnu­aug­lýs­inga­síðan Mon­ster gerði grein­ingu á þeim störfum sem eru mest eft­ir­sótt af atvinnu­veit­endum árið 2016:

1. Software Developers, App­lications
2. Mar­ket­ing Mana­gers
3. Web Developers
4. Network and Computer Systems Administrators
5. Reg­istered Nur­ses, RNs

Sam­bæri­lega ráðn­ing­ar­síð­a, hired.com, setur „Data Sci­ent­ist“ í eitt af fimm efstu sæt­un­um.  Það kemur ekki á óvart miðað við þörf­ina á því að setja greind á bak við þær upp­lýs­ingar sem tölvu­kerfi safna saman um neyt­end­ur.

Að lokum

Ég vísa svo í tækni­spá Hjálm­ars Gísla­sonar (Qlik) um hvað verði heitt á árinu 2016.

Áhrifa ofan­greindra atriða í þess­ari færslu mun gæta á allra næstu árum, ekki bara á árinu 2016. Nútíma­sam­fé­lag mun þannig taka gríð­ar­legum breyt­ingum á næstu miss­er­um.

Það er jafn­framt áhuga­vert að velta fyrir sér hver áhrifin verða á sam­fé­lög út frá tekj­um, menntun og sam­fé­lags­gerð. Ég læt mér nægja að vísa í athygl­is­verða grein Jef­frey Sachs, pró­fessor í hag­fræði við Col­umbia háskól­ann í NY, um efn­ið.

Við búum á afar áhuga­verðum tímum þar sem tækni og sam­fé­lag munu þró­ast hönd í hönd. Það er okkar að fara vel með þá þró­un, mann­kyni og jörð til heilla. Hvaða hlut­verki Ísland gegnir og mögu­leikar okkar sem þjóð kallar á aðra færslu. Nánar um það ­síð­ar.

Höf­undur for­svars­maður nýsköp­unar hjá Arion banka.