Slá­andi tölur birt­ust í skýrslu Northstack um fjár­fest­ingar VC sjóða í nýsköp­un­ar­fyr­ir­tækjum á Íslandi þann 13. jan­ú­ar. Þar stóð að af þeim 25 fjár­fest­ingum sem gerðar voru á árinu 2021 fór engin til kven­kyns stofn­enda­teym­is, 3 fóru í blönduð teymi og 22 í karlateymi. Í kjöl­farið var bent á að fjár­fest hafi verið í einu kventeymi og upp­lýs­ing­arnar voru upp­færðar á Northstack. Þar með virt­ist málið vera útrætt. Afgreitt.

Síðan þá hefur staðið á við­brögðum og umfjöllun um mál­ið. Aldrei hefur jafn mikið fé runnið til VC sjóða á Íslandi og hefur verið fjallað um það án þess að nefna þessa öskr­andi snið­göngu kvenna í nýsköp­un, eins og það sé auka­at­riði, komi mál­inu ekki við. Fyrstu við­brögð hjá sumum eru að leita skýr­inga úr umhverf­inu. Eru nógu margar konur í nýsköp­un? Hvað eru margar konur að útskrif­ast úr STEM fög­unum (vís­indi, tækni, verk­fræði og stærð­fræð­i)? Þarf ekki að hvetja fleiri konur í nýsköpun og fleiri konur í stjórnir VC sjóða?

Ef við byrjum á að skoða hvort konur séu að mennta sig í STEM greinum er svarið já. Konur voru 54% þeirra sem útskrif­uð­ust með meistara­gráðu af Verk­fræði- og nátt­úru­vís­inda­sviði Háskóla Íslands árið 2019. Lægst var hlut­fallið á raf­magns- og tölvu­verk­fræði­deild eða 38%. Nýsköpun sprettur raunar úr öllum greinum og voru konur sem luku meistara­gráðu í meiri­hluta í öllum öðrum deildum HÍ. Konur vantar ekki meiri menntun sam­an­borið við karla, það er ljóst.

Sækja konur í nýsköp­un? Til að kanna það liggur bein­ast við að skoða aðsókn í Tækni­þró­un­ar­sjóð. Þar er reyndar ekki hægt að skoða sam­setn­ingu tey­manna, en ef litið er til kyns verk­efn­is­stjóra voru 32% umsækj­enda kon­ur. Allt bendir til að fjár­fest­ingar í konum ættu að vera af stærð­argráðunni tífalt fleiri.

Eru konur lélegar í að reka fyr­ir­tæki? Rann­sóknir gefa sterkt til kynna að nýsköp­un­ar­fyr­ir­tæki leidd af konum nái betri árangri. Boston Consulting Group birti nið­ur­stöður rann­sóknar á 350 nýsköp­un­ar­fyr­ir­tækjum yfir 5 ára tíma­bil undir yfir­skrift­inni Why Women-Owned Startups are a Better Bet árið 2018. Nið­ur­stöður voru m.a. að nýsköp­un­ar­fyr­ir­tæki leidd af konum skil­uðu yfir tvö­falt meiri tekjum en fyr­ir­tæki leidd af körlum, miðað við fjár­fest­ingu. Að auki hafa lausnir kvenna rík­ari fókus á umhverf­is- og sam­fé­lags­á­byrgð.

Á að hvetja fleiri konur til að stofna nýsköp­un­ar­fyr­ir­tæki? Á meðan konur fá ekki tæki­færi til að koma nýsköp­un­ar­fyr­ir­tækj­unum sínum í réttan far­veg er ekki hægt að mæla með því við nokkra konu að leggja í þessa veg­ferð. Það þarf að byrja á hinum end­an­um, að treysta konum fyrir pen­ing­um, treysta þeim til að byggja upp öflug tækni­fyr­ir­tæki, þá fyrst er komin ástæða fyrir konur að velja nýsköpun og við lofum að það mun skila sér í betra sam­fé­lagi.

Kynja­hlut­fall fjár­fest­inga­stjóra sjóð­anna er nokkuð jafnt svo ekki skýrir það út mis­mun­un­ina. Er þá ekki hægt að segja þessa ytri þætti afgreidda og fara að ræða af alvöru hvað sé að valda því að VC sjóðir fjár­festi síður í kon­um? Um alþjóð­legt vanda­mál er að ræða, VC fjár­fest­ingar í nýsköp­un­ar­fyr­ir­tækjum leiddum af konum féllu úr 2,8% árið 2020 í 2,3% 2021.

Mis­mun­unin krist­all­ast mögu­lega í fleiri þáttum s.s. í verð­mati á fyr­ir­tækjum eftir kyni og hversu snemma hug­mynd fær fjár­mögn­un, það er því mik­il­vægt að mæla þessa þætti. Við teljum að VC sjóðir á Íslandi og Líf­eyr­is­sjóð­irnir sem fjár­festa í þeim geti náð betri ávöxtun með því að sjá til þess að konur fái tæki­færi. Að auki er svo ósvífin snið­ganga kvenna í nýsköpun ekki sam­boðin landi sem trónir efst á heims­listum yfir kynja­jafn­rétti.

Íris Ólafs­dóttir er stofn­andi Kúlu 3D og Orb.green og frá­far­andi stjórn­ar­for­maður Sam­taka sprota­fyr­ir­tækja.

Fida Abu Libdeh er stofn­andi GeoS­il­ica og stjórn­ar­for­maður Sam­taka sprota­fyr­ir­tækja.