Áætlaður heildarkostnaður ríkisins við jarðgöng undir Húsavíkurhöfða ásamt vegtengingum 3.525 milljónir króna með verðbótum, sem er rúmlega 1,7 milljarði krónum meira en upphaflegar áætlanir gerðu ráð fyrir.
Jarðgöngin voru gerð til að auðvelda flutninga á hráefni frá Húsavíkurhöfn til fyrirtækja á iðnaðarsvæðinu á Bakka, sérstaklega kísilver PCC sem þar er starfrækt. Um fjármögnun uppbyggingarinnar voru sett sérstök lög árið 2013.
Til viðbótar greiddi íslenska ríkið 460 milljónir króna vegna lóðaframkvæmda við kísilverið og 236 milljónir króna á síðustu tveimur árum í þjálfunarkostnað fyrir starfsfólk þess. Samtals nemur kostnaður við gangagerðina, lóðaframkvæmdir og þjálfunarkostnaðinn því 4.221 milljónum króna. Auk þess veitti ríkið víkjandi lán vegna hafnarframkvæmda í Húsavíkurhöfn vegna uppbyggingar kísilversins, afslátt af hafnargjöldum og ýmiss konar skattaívilnanir sem gætu komið til framkvæmda síðar meir.
Þetta kemur fram í svari Þordísar Kolbrúnar Reykfjörð Gylfadóttur, ferðamála- iðnaðar- og nýsköpunarráðherra, við fyrirspurn Birgis Þórarinssonar, þingmanns Miðflokksins, um málið sem birt var á vef Alþingis í gær.
Endanlegur kostnaður mun hærri
Upphaflegar áætlanir gerðu ráð fyrir því að kostnaðurinn við gangagerðina yrði 1,8 milljarðar króna miðað við verðlag 2012. Eftir að hönnun lá fyrir var kostnaður endurmetinn og þá áætlaður um þrír milljarðar króna. Endanleg niðurstaða er þó sú að kostnaðurinn er 3.525 milljónir króna, eða rúmlega 1,7 milljarði króna yfir upphaflegri áætlun og 525 milljónum króna yfir endurmetinni áætlun á verðlagi hvers árs. Í krónum talið er hann því nálægt tvöfaldur sá kostnaður sem upphafleg áætlun gerði ráð fyrir að hann yrði.
Fyrir nokkrum mánuðum skapaðist sú staða en Vegagerðin taldi sig ekki eiga að reka göngin og sinna því t.d. snjómokstri í kringum þau. Í svarið ráðherra við spurningu Birgis um hvort hún telji eðlilegt að ríkissjóður reki þessi mannvirki og niðurgreiði með því rekstrarkostnað kísilversins segir að ríkið eigi umrædd jarðgöng og vegtengingar sem þeim tengjast. Það ber því einnig ábyrgð á veghaldi, t.d. vegna snjómoksturs.
Greitt fyrir starfsþjálfun með skattfé
Kostnaðurinn við gerð jarðganganna er ekki eini kostnaðurinn sem íslenska ríkið tók á sig vegna uppbyggingu kísilvers á Bakka. Ríkið greiddi einnig 460 milljónir króna í lóðaframkvæmdir undir kísilverið. Sú upphæð var undir áætlun, sem var upphaflega 558 milljónir króna.
Auk þess greiddi ríkið 236 milljónir króna í þjálfunarkostnað starfsmanna kísilversins, 131 milljón króna á árinu 2017 og 105 milljónir króna í fyrra. Þá getur fyrirtækið nýtt sér ýmsar skattalegar ívilnanir sem samið var um í fjárfestingasamningi þegar og ef þær falla til. Það hefur enn ekki gerst.
Það þurfti einnig að stækka hafnarmannvirki vegna uppbyggingar kísilversins. Til að standa undir kostnaði vegna þeirra framkvæmda fékk hafnarsjóður Húsavíkurhafnar 819 milljóna króna víkjandi lán frá ríkissjóði. Ráðgert er að lánið verði endurgreitt en víkjandi lán eru þess eðlis að þau endurgreiðast ekki fyrr en önnur lán hafa verið greidd.
Í svari ráðherra segir þó einnig að ekki liggi fyrir „hvort arðsemi hafnarinnar muni duga til að endurgreiða öll lán sem tekin voru vegna stækkunar hennar. Samkvæmt 9. gr. fjárfestingarsamningsins á milli íslenska ríkisins og fyrirtækisins [PCC] greiðir félagið 40% lægri hafnargjöld í 14 ár frá undirritun fjárfestingarsamningsins en það sem segir í gjaldskrá Hafnarsjóðs Norðurþings.“
