Ef 40 af stærstu einka­fjár­­­festum lands­ins, sem eru á meðal 20 stærstu hlut­hafa í félögum sem eru skráð í Kaup­höll eru einnig taldir með þá breyt­ist myndin aðeins. Í þeim hópi, sam­kvæmt úttekt Kjarn­ans, ráða 33 karlar ríkjum en sjö kon­ur. Körlunum fjölgar því í 124 en kon­unum í 20. 

Mark­mið kynja­kvóta­laga aldrei náðst

Lög um kynja­kvóta í stjórnum fyr­ir­tækja á Íslandi voru sam­­þykkt árið 2010. Þau tóku að fullu gildi í sept­­em­ber 2013. Lögin segja að fyr­ir­tækjum sem eru með 50 eða fleiri starfs­­menn þurfi að tryggja að hlut­­fall hvors kyns sé ekki undir 40 pró­­sent­­um. Mark­miðið með laga­­setn­ing­unni var að „stuðla að jafn­­­ari hlut­­föllum kvenna og karla í áhrifa­­stöðum í hluta­­fé­lögum og einka­hluta­­fé­lögum með auknu gagn­­sæi og greið­­ari aðgangi að upp­­lýs­ing­­um.“

Von þeirra sem sam­­þykktu frum­varpið – 32 þing­­menn úr öllum flokkum nema Sjálf­­stæð­is­­flokknum sem áttu þá sæti á þingi – var að fleiri konur í stjórnum myndi leiða til þess að fleiri konur yrðu ráðnar í stjórn­­un­­ar­­stöður og það myndi fjölga tæki­­færum kvenna.

Hag­­stofa Íslands tekur árlega saman tölur um hversu margar konur sitji í stjórnum fyr­ir­tækja. Stofn­unin birti nýj­ustu tölur sín­­ar, sem sýna stöð­una í lok 2021, á þriðju­dag í síð­ustu viku. Þar kom fram að rúm­­lega fjórð­ung­­ur, 27 pró­­sent, allra stjórn­­­ar­­manna í íslenskum fyr­ir­tækjum væru kon­­ur. Það hlut­­fall var 24 pró­­sent árið 2010. 

Í fyr­ir­tækjum með fleiri en 50 laun­þega var hlut­­fall kvenna í stjórnum 19,5 pró­­sent árið 2010. Árið sem lögin tóku gildi var hlut­­fallið orðið 30,2 pró­­sent. Frá þeim tíma hefur lítið gerst. Hlut­­fallið var 34,7 pró­­sent í fyrra. 

Hlut­fall kvenna í stöðu fram­kvæmda­stjóra hækk­aði lít­il­lega á milli ára og var 23,9 pró­sent en hlut­fall kvenna í stöðu stjórn­ar­for­manna var 24,7 pró­sent í lok árs 2021.

„Þetta er ekki hægt. Þetta á eftir að koma í bakið á ykk­­ur“  

Staða kvenna er afar mis­mun­andi eftir atvinnu­grein­um. Í einni af und­ir­stöðu­greinum þjóð­ar­inn­ar, sjáv­ar­út­vegi, er hún til að mynda afar skökk. Ein birt­ing­ar­mynd þess er sú að á síð­asta árs­fundi Sam­taka fyr­ir­tækja í sjáv­ar­út­vegi (SFS) var kjörin ný 19 manna stjórn. Í henni sitja 19 karlar en engin kona.

Klem­ens Hjart­­ar, með­­eig­andi í alþjóð­­lega ráð­gjafa­­fyr­ir­tæk­inu McK­insey & Co, hélt erindi á árs­fund­inum og tók þessa stöðu fyr­ir. „Iðn­­aður sem ætlar að halla sér fram og breyta heim­in­um, búa til aðgrein­an­­leika, getur ekki hagað sér svo­­leið­­is. Þetta er algjör­­lega for­kast­an­­legt og það liggur mér á hjarta, af því að nú vinn ég við að ráð­­gefa fyr­ir­tækjum út um allan heim, þetta er ekki hægt. Þetta á eftir að koma í bakið á ykk­­ur.“  

Klem­ens sagð­ist vona að atvinn­u­­greinin færi að skilja að það að kjósa bara karla í stjórn hags­muna­gæslu­sam­taka hennar gangi virki­­lega ekki. „Ef þetta gerð­ist ein­hvers staðar ann­­ars staðar í venju­­legu fyr­ir­tæki sem er með þennan metnað sem hægt er að hafa hér, þá væri það bara alls ekki ásætt­an­­leg­t.“

Heiða Kristín Helga­dótt­ir, stofn­andi sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tæk­is­ins Niceland Seafood, gerði stjórn­ar­kjörið einnig að umtals­efni í grein sem birt var á Vísi 12. maí. Þar sagði hún að all­ir lof­söngvar og glans­myndir sem hugs­ast geti nái ekki að breiða yfir þá stað­reynd að með stjórn­ar­kjöri 19 karla í 19 manna stjórn afhjúpist  helsti veik­leiki grein­ar­inn­ar. „Er það virki­lega svo að SFS ætlist til þess að allar þær fjöl­mörgu hæfu og reynslu­miklu konur sem starfa í grein­inni sitji penar á kant­in­um, styðji sína menn og bíði eftir kyn­slóð­ar­skipt­um? Eigi sjáv­ar­út­veg­ur­inn að tvö­falda verð­mætin sem hann skapar nú þegar eru engar líkur á að það tak­ist með eins­leitum hópi karla af sama reki og með sama bak­grunn í far­ar­broddi. Það er ákveðin lág­marks­krafa að hleypa öðru kyni að, svo ekki sé talað um allar aðrar mann­legar breytur sem greinin myndi græða svo marg­falt á að hleypa nálægt sér. En ég legg ekki meira á mína menn en þeir geta bor­ið.“

Nær allir stjórn­­endur líf­eyr­is­­sjóða eru karl­ar

Stærstu fjár­­­fest­­arnir á Íslandi eru líf­eyr­is­­sjóð­­ir. Þeir eru allt um lykj­andi í við­­skipta­líf­inu. Hrein eign þeirra er um 6.647 millj­­arðar króna. Það er lík­­­lega rúmur þriðj­ungur af heild­­ar­fjár­­munum sem til eru á Íslandi og sá eign­­ar­hlutur mun vaxa á næstu árum. Árið 2060 munu þeir eiga tæp­­lega 40 pró­­sent allra fjár­­muna hér. Þeir eiga í dag meiri­hluta allra mark­aðs­skulda­bréfa á Íslandi og beint eða óbeint um helm­ing allra skráðra hluta­bréfa í íslensku kaup­höll­inni. Alls eru sjóð­irnir 21 tals­ins en stjórn­­endur þeirra eru 16.

Nær allir stjórn­­endur líf­eyr­is­­sjóða eru karl­­ar. Stærsta breyt­ingin í þeim efnum varð árið 2019 þegar Harpa Jóns­dóttir tók við stjórn­ar­taumunum hjá stærsta líf­eyr­is­sjóði lands­ins, Líf­eyr­is­­sjóði starfs­­manna rík­­is­ins. Þrettán sjóðum er stýrt af körlum en þremur af kon­­um. Það er sama stað og var uppi 2021. 

Þegar skyggst er undir efsta stjórn­enda­lagið er svipuð staða uppi. Karlar eru mun fyr­ir­ferða­meiri en konur í þeim stöðum sem ákveða í hvaða fjár­fest­ingar líf­eyr­is­sjóða­pen­ing­arnir okkar rata.

Karl­arnir all­staðar í verð­bréfa­fyr­ir­tækj­unum

Stærstu við­skipta­vinir íslenskra verð­bréfa­­­fyr­ir­tækja og rekstr­­­ar­­­fé­laga verð­bréfa­­­sjóða eru líf­eyr­is­sjóð­ir.

Flestir á þeim mark­aði hafa stóran hluta tekna sinna upp úr því að rukka líf­eyr­is­­­sjóði um þókn­ana­­­tekjur fyrir milli­­­­­göngu í verð­bréfa­­­kaup­um eða ann­­ars fjár­­­fest­ing­­um. Öllum leyf­­is­­skyldum verð­bréfa­­fyr­ir­tækjum og rekstr­­ar­­fé­lögum verð­bréfa- og sér­­hæfðra sjóða er stýrt af kör­l­­um. Af þeim rekstr­­ar­að­ilum sér­­hæfðra sjóða sem eru skrán­ing­­ar­­skyld­ir, en ekki leyf­­is­­skyld­ir, eru sjö undir stjórn karla en þrír undir stjórn kvenna. 

Öllum eft­ir­lits­skyldum trygg­inga­­fé­lögum lands­ins er stýrt af körlum og hjá lána­fyr­ir­tækjum eru karl­arnir tveir en konan ein eftir að Jón­ína Gunn­ars­dóttir tók við hjá Salt­Pay 18. mars síð­ast­lið­inn af Reyni Finn­dal Grét­ars­syni sem gerð­ist stjórn­ar­for­mað­ur.

Þá eru átta stór orku­­fyr­ir­tæki í land­inu. Lengi vel var þeim öllum stýrt af körlum en 2018 var Berg­lind Rán Ólafs­dóttir ráðin fram­­kvæmda­­stýra Orku Nátt­úr­unnar í kjöl­far mik­illa átaka innan þess fyr­ir­tækis vegna meintrar kyn­­ferð­is­­legrar áreitni.

Loks­ins kom kona í Kaup­höll­ina og önnur á leið­inni

Á Íslandi eru fjórir spari­­­sjóðir enn starf­andi. Þeim er öllum stýrt af kör­l­­um. Ein breyt­ing varð á æðstu stjórn­­endum þeirra á síð­­ast­liðnu ári, þegar karl­inn Sig­­urður Erlings­­son tók við stjórn­­­ar­­taumunum hjá Spari­­­sjóði Suð­­ur­-­­Þing­ey­inga. Honum var áður stýrt af spari­­­sjóðs­­stjór­­anum Gerði Sig­­tryggs­dótt­­ur.

Þeim er öllum stýrt af kör­l­­um. Þegar litið er yfir starfs­­manna­list­ann er ljóst að kynja­hlut­­fallið lag­­ast ekki mikið þegar neðar í skipu­­ritið er kom­ið.

Fjórir stórir bankar eru á land­inu. Tveimur þeirra, Lands­­bank­anum og Íslands­­­banka, er stýrt af kon­unum Lilju Björk Ein­­ar­s­dóttur og Birnu Ein­­ar­s­dótt­­ur. Báðir bank­­arnir sem eru að fullu í einka­eigu, Arion banki og Kvika banki, eru undir stjórn karla. 

For­­stjóri Hús­næð­is- og mann­­virkja­­stofn­un­­ar, sem stundar útlán til fast­­eigna­­kaupa, er söm­u­­leiðis karl. 

Á íslenskum hluta­bréfa­­mark­aði eru skráð 26 félög sem stend­ur og nokkur eru á leið á hann. Alls eru 20 félag­anna skráð á Aðal­­­markað og sex á First North. Öllum félög­unum utan einu er stýrt af körl­um. Þar varð sú breyt­ingu á í fyrra þegar Íslands­banki var skráður á mark­að, að kona stýrði skráðu félagi á Íslandi í fyrsta sinn síðan í ágúst 2016, þegar Sig­rúnu Rögnu Ólafs­dóttur var sagt upp hjá VÍS. 

Þrjú félög eru á leið á markað í næsta mán­uði. Ölgerðin og Nova ætla að skrá sig á aðal­markað og Alvot­ech hefur hug á að skrá sig á First North. Nova er stýrt af kon­unni Mar­gréti Tryggva­dótt­ur.

Konur fjár­­­mála­ráð­herrar í minna en 17 mán­uði frá 1944

Þegar horft er víðar á áhrifa­­stöður í sam­­fé­lag­inu, þar sem pen­ingum er auð­vitað stýrt, en þó með öðrum hætti en í við­­skipta­líf­inu, hallar víða enn á kon­­ur. Í rík­­is­­stjórn er kynja­hlut­­fallið til að mynda enn körlum í hag.

Þar sitja sex karlar og fimm kon­­ur. For­­sæt­is­ráð­herra er hins vegar konan Katrín Jak­obs­dótt­­ir. Það er í annað sinn í lýð­veld­is­­sög­unni sem kona situr í því emb­ætti. Sú fyrsta var Jóhanna Sig­­urð­­ar­dóttir sem var for­­sæt­is­ráð­herra 2009-2013.

Fjár­­­mála- og efna­hags­ráð­herra er karl­inn Bjarni Bene­dikts­­son. Alls hafa 26 ein­stak­l­ingar gegnt þeirri stöðu frá því að lýð­veldið Ísland var stofn­að. Ein­ungis tveir þeirra hafa verið kon­­ur. Oddný Harð­­ar­dóttir varð fyrsta konan til að gegna emb­ætti fjár­­­mála­ráð­herra þegar hún tók við því á gaml­ár­s­dag 2011.

Oddný sat í emb­ætti í níu mán­uði og þá tók flokks­­systir hennar Katrín Júl­í­us­dóttir við. Hún sat í emb­ætt­inu í tæpa átta mán­uði. Því hafa konur verið fjár­­­mála­ráð­herrar á Íslandi í minna en 17 mán­uði frá árinu 1944.  

Konur undir 40 pró­­sent þeirra sem sitja á Alþingi

Seðla­­banka­­stjóri Íslands er, og hefur alltaf ver­ið, karl en af þremur vara­­seðla­­banka­­stjórum eru tvær kon­­ur, Rann­veig Sig­­urð­­ar­dóttir og Unnur Gunn­­ar­s­dótt­­ir.

Á Alþingi voru 30 konur kjörnar í fyrra. þær voru 24 fyrir kosn­ing­arnar og fjölg­aði því um sex í síð­ustu kosn­ing­um. Hlut­fall kvenna á þingi er nú 47,6 pró­sent en voru 38 pró­sent fyrir síð­ust kosn­ing­ar. Hlut­fallið nú er það sama og var eftir kosn­ing­arnar 2016, en þá var kosið aftur ári síðar eftir að rík­is­stjórn Bjarna Bene­dikts­sonar sprakk og við það fækk­aði konum á ný. 

Kon­urnar á þingi dreifast ójafnt á flokka. Hjá Sjálf­stæð­is­flokkn­um, stærsta flokknum á þingi, eru þær sjö en karl­arnir tíu. Hjá Fram­sókn eru kon­urnar sex en karl­arnir sjö og hjá flokki for­sæt­is­ráð­herra, Vinstri græn­um,  eru kon­urnar fimm en karl­arnir þrí­r. 

Hjá Sam­fylk­ing­unni, nú stærsta stjórn­ar­and­stöðu­flokki lands­ins, eru kon­urnar fjórar en karl­arnir tveir og hjá Við­reisn eru kon­urnar sömu­leiðis í meiri­hluta, þrjár á móti tveimur körl­um. Hjá Pírötum er kynja­skipt­ingin jöfn milli sex þing­manna flokks­ins.

Inga Sæland og Ást­hildur Lóa Þórs­dótt­ir, þing­konur Flokks fólks­ins, deila þing­flokki með fjórum körlum og báðir eft­ir­stand­andi þing­menn Mið­flokks­ins eru karl­ar. 

Því eru konur í meiri­hluta hjá þremur þing­flokk­um, kynja­hlut­föllin jöfn hjá einum en karl­arnir í meiri­hluta fjór­um.