Af tveimur ræðum sem fluttar voru um helg­ina af sama mann­inum að dæma má ætla að allt gott sem hefur gerst á Íslandi síð­ustu ár sé aðal­lega honum og stað­festu hans að þakka en allt sem miður fór ytri aðstæðum sem ekk­ert var við ráðið að kenna. 

Sami ræðu­hald­ari lof­aði stöð­ug­leika í lág­vaxtaum­hverfi án verð­bólgu fyrir síð­ustu kosn­ingar en segir nú ríkja stöð­ug­leika, sem hold­gervist í honum per­sónu­lega, þrátt fyrir að stýri­vextir hafi verið hækk­aðir níu sinnum í röð úr 0,75 í 5,75 pró­sent. Þrátt fyrir að verð­bólga hafi tvö­fald­ast á einu ári, sé næstum tíu pró­sent og fari hækk­andi.

Afleið­ingar þess­ara breyt­inga eru meðal ann­ars þær að sú kaup­mátt­ar­aukn­ing sem flest heim­ili upp­lifðu er nú að étast upp í verð­bólgu og auknum afborg­unum af óverð­tryggðum lánum sem hafa hækkað hjá mörgum um vel á annað hund­rað þús­und krónur á mán­uði, vel á aðra milljón króna á ári. Kaup­mátt­ur­inn hefur ekki verið minni síðan 2020. 

Seðla­banki Íslands hefur sagt það upp­hátt að lífs­kjör fólks á Íslandi ráð­ist nú af stöðu fólks á fast­eigna­mark­aði. Um þriðj­ungur full­orð­inna lands­manna hefur aldrei átt eigið hús­næði. Þegar horft er á full­orðið fólk undir fimm­tugu þá kemur í ljós að um helm­ingur hóps­ins hefur aldrei átt hús­næði. Ef horft er á aðra jað­ar­setta, eins og til dæmis inn­flytj­endur og öryrkja, verður staðan enn ójafn­ari. Í nýlegri frétt var greint frá því að sumir öryrkjar séu að með­al­tali 3.500 krónur í mínus um hver mán­aða­mót eftir að hafa greitt föst útgjöld. 

En hér á samt sem áður að ríkja ein­hvers­konar stöð­ug­leiki.

Sumir eru jafn­ari en aðrir

Ísland er stétt­laust sam­fé­lag, heyrð­ist í annarri ræðu manns­ins um helg­ina, á fundi sem kost­aði 15 þús­und krónur inn á og bauð upp á áfenga bólu­setn­ingu gegn komm­ún­isma. Jöfn tæki­færi allra gera það að verk­um. Þau leiða af sér það eina sem er nokk­urs vert, auk­inn kaup­mátt og vöxt. Allir vinna. 

Þetta sagði hann þrátt fyrir að allar hag­tölur sýni að hinn aukni kaup­máttur lendi mjög mis­jafn­lega, og étist mun hraðar upp hjá flestum en sum­um. Það liggur til að mynda fyrir að hröð aukn­ing fjár­­­magnstekna í fyrra gerði það að verkum að ráð­­stöf­un­­ar­­tekjur þeirrar tíundar lands­­manna sem höfðu hæstu tekj­­urn­­ar, og hafa helst tekjur af fjár­­­magni, juk­ust um tólf pró­­sent á föstu verð­lagi á einu ári. Restin af lands­­mönn­um, 90 pró­­sent, juku sínar ráð­­stöf­un­­ar­­tekjur á raun­virði um fjögur pró­­sent. Því juk­ust ráð­­stöf­un­­ar­­tekj­­ur, laun að frá­­­dregnum sköttum og öðrum lög­­bundnum gjöld­um, efstu tíu pró­­sent­anna þrefalt á við aðra þegar þær eru reikn­aðar á föstu verð­lagi.

Þessi kjaragliðnun milli launa­fólks og fjár­magns­eig­enda hefur verið að eiga sér stað frá 2011, þótt hún hafi verið ýkt­ust á síð­asta ári.

En samt erum við stétt­laust sam­fé­lag. Senni­lega vegna þess að 90 pró­sentin voru ekki nægi­lega dug­leg að nýta tæki­færin sem ræðu­mað­ur­inn færði þeim, en tíu pró­sent­in, og sér­stak­lega efsta lagið í þeirri tíund, gerði það sann­ar­lega.

Stétt­leysi eða eins­leitni?

Ræðu­mað­ur­inn stétt­lausi er af mestu valda­ætt lands­ins. Hann fædd­ist inn í stjórn­mála­lega valda­stöðu og atvinnu­lífs­á­hrif. Hann hefur alltaf haft aðgengi að tæki­færum, upp­lýs­ingum og pen­ingum ann­arra sem nýt­ast við eigin fram­gang sem fæstum lands­mönnum bjóð­ast á lífs­leið­inni. Hann hefur alið mann­inn í því sveit­ar­fé­lagi höf­uð­borg­ar­svæð­is­ins, Garða­bæ, sem er hlut­falls­lega með lang­fæsta íbúa af erlendu bergi brotnu, en alls eru 5,6 pró­sent íbúa þess þannig á meðan að hlut­fallið er næstum 20 pró­sent í Reykja­vík og lands­með­al­talið er 16,3 pró­sent. 

Hann stýrir flokki sem hefur haft hreinan meiri­hluta í tveimur sveit­ar­fé­lögum á höf­uð­borg­ar­svæð­inu um ára­tuga­skeið, sem auk Garða­bæjar er Sel­tjarn­ar­nes (hlut­fall erlenda rík­is­borg­ara: 9,6 pró­sent). Með­­­al­tals­fjár­­­­­magnstekjur íbúa á Sel­tjarn­­­ar­­­nesi og í Garðabæ voru umtals­vert hærri á síð­­asta ári en í öðrum stærri sveit­­­ar­­­fé­lögum á höf­uð­­­borg­­­ar­­­svæð­in­u. Á Sel­tjarn­­ar­­nesi voru þær 1.585 þús­und krónur á hvern íbúa í fyrra en 1.556 þús­und krónur í Garða­bæ. Á sama tíma voru þær 679 þús­und krónur á hvern íbúa Reykja­vík­­­­­ur, 746 þús­und krónur á íbúa í Kópa­vogi, 554 þús­und krónur á íbúa í Mos­­­fellsbæ og 525 þús­und krónur í Hafn­­­ar­­­firð­i. Alls var með­­­al­­­tal fjár­­­­­magnstekna á land­inu 709 þús­und krón­ur. 

Hann er alinn upp, og býr enn, í því sveit­ar­fé­lagi á höf­uð­borg­ar­svæð­inu sem er með lægsta hlut­fall félags­legra íbúða, eða 0,67 pró­sent allra slíkra innan marka þess. Til sam­an­burðar eru félags­legar íbúðir 5,3 pró­sent allra íbúða í Reykja­vík. Ekk­ert annað sveit­­ar­­fé­lag á land­inu sem hefur yfir eitt þús­und íbúðir innan sinna vébanda er með svo lágt hlut­­fall allra íbúða helg­aðar félags­­­lega kerf­inu, en í Garðabæ eru alls 6.447 íbúð­­ir. Skammt á eftir kemur Sel­tjarn­ar­nes.

Af þessum tölum er aug­ljóst hvaða stétt er lík­leg til að hreiðra um sig í eins­leitn­inni í Garðabæ og á Sel­tjarn­ar­nesi. Það eru ekki brúnt og svart fólk og ekki fólk sem glímir við félags­lega erf­ið­leika. Það er sent yfir til nágranna­sveit­ar­fé­lag­anna á þeirra kostn­að.

Varla er nokkur að velkj­ast í vafa hvaða stétt ræðu­mað­ur­inn til­heyr­ir. Hann sér kannski stétt­leysi út um eld­hús­glugg­ann hjá sér. En sú rang­hug­mynd á sér enga stoð í raun­veru­leik­an­um.

Af „þykjustuflótta­mönn­um“ og „boð­flenn­um“

Það eru alls­konar aðrar stéttir á Íslandi sem búa við allt annan veru­leika. Ein þeirra er fólk á flótta. Aðfara­nótt fimmtu­dags voru 15 úr þeirri stétt flutt burt með valdi og miklum til­kostn­aði, í fylgd 41 lög­reglu­manns. Einn var dreg­inn með valdi upp úr hjóla­stól og bor­inn út í bíl, til að keyra hann á flug­völl og fljúga með hann til Grikk­lands svo hann gæti, ásamt fjöl­skyldu sinni, sofið á götu og ekki fengið þá heil­brigð­is­þjón­ustu sem hann þarf. Í þess­ari aðgerð end­ur­spegl­að­ist ákveðin teg­und stétt­leys­is. Sú að ákveðið fólk er ekki vel­kom­ið, og telst þar af leið­andi ekki með. Það er ekki reiknað inn í stöð­ug­leik­ann. Því býðst ekki jöfnu tæki­fær­in. Þau eru fyrir útvalda. 

Þetta gerð­ist í kjöl­far þess að núllsummu­leikja­fræði (e. zer­o-sum) skaut enn og aftur upp koll­inum í íslenskri umræðu. Á Íslandi er mikið fram­boð af stjórn­mála­mönnum sem eru til­búnir að hræra í kyn­þátta­hyggju­pottum og stilla upp við­kvæmum hópum sem and­stæð­ing­um. Sem hunda­flauta um að ef íslenskir öryrkjar og jað­ar­hópar vilji hafa það betra þarf að spara í þjón­ustu við fólk á flótta. Í stétt­lausa sam­fé­lag­inu. Þar sjá þeir atkvæði og þess vegna er reglu­lega gripið í sleif­ar. Mark­miðið er að hræða fólk. Búa til strá­menn sem það geti kennt um aðstæður sínar svo það kenni ekki stjórn­völdum um þær. 

Á síð­ustu vikum hefur þessi leikja­fræði opin­ber­ast í upp­hróp­unum um nauð­syn lok­aðra flótta­manna­búða, lygum um fjölda fals­aðra vega­bréfa, lygum um að Schen­gen-­sam­starfið væri í hættu ef ekki yrði beitt meiri hörku gagn­vart fólki á flótta og óljósum dylgjum um tengsl skipu­lagðrar glæp­a­starf­semi við fólk á flótta sem áttu að vera ein­hvers­konar rök­stuðn­ingur fyrir því að draga úr þjón­ustu við það.

Öllu þessu hefur verið pakkað inn og fylgt eftir af fjöl­miðli. Þar er ekki um að ræða þá fjöl­miðla eða blaða­menn sem ræðu­mað­ur­inn sagð­ist um helg­ina hafa gef­ist upp á vegna þess að honum fynd­ist þeir gerðir út til að koma á fram­færi við lands­menn „ein­hverri skoðun sem er kannski and­stæð okk­ar.“ 

Þar er auð­vitað um ræða Morg­un­blað­ið, sem kemur á hverjum degi fram skoðun sem er ekki and­stæð flokki ræðu­manns­ins. Sem skrif­aði í rit­stjórn­ar­grein í síð­asta mán­uði um „þykjustuflótta­menn“ og í Reykja­vík­ur­bréfi um helg­ina að „ekk­ert land er skuld­bundið til að taka við boð­flenn­um.“

Ísland er eft­ir­bátur í mót­töku flótta­fólks

Stöldrum aðeins við þessar ætl­uðu „boð­flenn­ur“. Sam­kvæmt flótta­manna­stofnun Sam­ein­uðu þjóð­anna voru 103 millj­ónir manna á flótta í heim­inum um mitt þetta ár. Alls 72 pró­sent þeirra koma upp­haf­lega frá fimm lönd­um: Sýr­landi, Venes­ú­ela, Úkra­ínu, Afganistan og Suð­ur­-Súd­an. Fimm lönd taka við 36 pró­sent þessa hóps. Tyrk­land, með sinn samn­ing við Evr­ópu­sam­bandið um að hleypa ekki flótta­mönnum frá Mið­aust­ur­löndum inn, hýsir flesta, eða 3,7 millj­ónir alls. Af ríkjum Evr­ópu­sam­bands­ins stendur Þýska­land með höfuð og herðar yfir aðra og hefur tekið við 2,2 millj­ón­um, eða næstum sex íslenskum þjóð­um. Stór nágranna­ríki landa sem mik­illi flótti er frá; Kól­umbía, Úganda og Pakistan, eru svo hin þrjú sem draga vagn­inn í þessum efn­um. Að Þýska­landi und­an­skildu eru þetta alls ekki rík lönd.

Raunar er það þannig að þrír af hverjum fjórum flótta­mönnum eru nú í löndum sem flokk­ast sem mið- eða lág­tekju­lönd og 22 pró­sent þeirra eru stað­settir í löndum sem telj­ast til þeirra van­þró­uð­ustu í heim­in­um. 

Haldi ein­hver að Ísland hafi sögu­lega tekið á móti mörgum flótta­mönnum þá er það mik­ill mis­skiln­ing­ur. Hér hefur vissu­lega orðið mesta sam­fé­lags­lega breyt­ing sem nokkru seinni hefur orðið í Íslands­sög­unni síð­ast­lið­inn ára­tug þegar erlendum rík­is­borg­urum hefur fjölgað úr rúm­lega 20 þús­und í tæp­lega 63 þús­und. Flestir þeirra hafa þó komið hingað til að vinna og starfa á grund­velli EES-­samn­ings­ins og með því búið til góð­ærið sem skall á með ferða­mennsku og mak­ríl eftir hrunið sem ræðu­mað­ur­inn stór­henti full­yrti að væri fyrst og síð­ast sér að þakka. 

Til hliðar við það erum við með fólk á flótta.

Upp­blásin umræða um fjölda flótta­manna

Fólk á flótta skipt­ist í tvo hópa. Annar er svo­kallað kvótaflótta­fólk sem kemur hingað í boði stjórn­valda. Frá því að Ísland byrj­aði að taka á móti slíkum og til árs­ins 2018 tókum við á móti sam­tals 695 kvótaflótta­­­­mönnum á 62 árum, eða 12,2 að með­­al­tali á ári. Árið 2019 ætl­uðum við að taka á móti 85 en þeir urðu 74 á end­an­um. Þrátt fyrir stór­kost­lega aukn­ingu í mót­töku kvótaflótta­manna sam­kvæmt frétta­til­kynn­ingum stjórn­ar­ráðs­ins, en til stóð að þeir yrðu 100 árið 2020, var ekki tekið á móti neinum það árið. Vísað var í kór­ónu­veiru­far­ald­ur­inn sem ástæðu. Hann stöðv­aði þó ekki nágranna­þjóðir okkar sem tóku á móti sínum kvótum. Í ágúst í fyrra hafði ein­ungis verið tekið á móti broti þeirra sem búið var að lofa mót­töku á því ári. Tölur um kvótaflótta­menn hafa ekki verið upp­færðar á vef stjórn­ar­ráðs­ins síðan fyrir árið 2019. Sam­an­dregið er þó eng­inn vafi að við erum við til skammar í sam­an­burði við önnur vel­meg­andi ríki þegar kemur að mót­töku kvótaflótta­manna.

Frá byrjun árs 2003 og til loka októ­ber hafa umsóknir um vernd á Íslandi verið 10.272. 

Frá lokum árs 2012, þegar hin mikla aukn­ing á erlendum íbúum lands­ins hóf­st, og til síð­ustu ára­móta, voru umsóknir um vernd hér­lendis tæp­lega 6.200 tals­ins. Hluta þeirra var vita­skuld synjað og við­kom­andi sendur ann­að. Þetta er ekki sá hópur sem hefur fengið að vera til lang­dval­ar, heldur hefur haft ein­hverja við­veru á Íslandi sem flótta­mað­ur. Hann er ekki stærri en þetta. 

Ákvarð­anir stjórn­valda

Það sem af er þessu ári hefur hins vegar orðið spreng­ing og á fyrstu tíu mán­uðum þess komu hingað 3.467 og sóttu um vernd. Alls 1.999 þeirra eru frá Úkra­ínu og 764 frá Venes­ú­ela. Átta af hverjum tíu eru því frá þessum tveimur löndum.

Það byggir á því að árið 2018 var ákveðið að Útlend­inga­stofnun veitti umsækj­endum um alþjóð­lega vernd frá Venes­ú­ela við­bót­ar­vernd með vísan til almennra aðstæðna í heima­ríki óháð ein­stak­lings­bundnum aðstæðum hvers umsækj­anda. Reynt var að breyta þess­ari fram­kvæmd frá 1. jan­úar 2022 til að draga úr komu þessa fólks. Kæru­nefnd útlend­inga­mála felldi hins vegar úrskurð í júlí síð­ast­liðnum þar sem stóð að ástandið í Venes­ú­ela hefði ekk­ert lag­ast frá því að upp­haf­lega ákvörð­unin var tek­in, og raunar farið versn­andi „og að umfang og alvar­leiki glæpa gegn mann­kyni hafi auk­ist.“ Bætt ástand í Venes­ú­ela gat því ekki verið rök­stuðn­ingur fyrir því að synja umsækj­endum um við­bót­ar­vernd hér á land­i. 

Þann 4. mars á þessu ári ákvað Jón Gunn­ars­son dóms­mála­ráð­herra að virkja ákvæði útlend­inga­laga sem fól í sér að mót­taka flótta­manna frá Úkra­ínu hér­lendis myndi ná til sömu skil­greindu hópa og þeirra sem Evr­ópu­sam­bandið hafði ákvarð­að. „Þessi aðferð er fyrst og fremst til þess að geta veitt þeim sem flýja Úkra­ínu skjóta og skil­virka aðstoð, nánar til­tekið tíma­bundna vernd, án þess að mót­takan og aðstoðin verði vernd­ar­kerfi Íslands ofviða.“

Fyrir þá sem halda að við séum að taka við mörgum frá Úkra­ínu er vert að velta eft­ir­far­andi fyrir sér hvað Eist­land, Tékk­land, Pól­land, Lit­há­en, Lett­land, Slóvakía, Þýska­land, Írland, Aust­ur­ríki, Sviss, Finn­land, Dan­mörk Ísra­el, Nor­eg­ur, Portú­gal, Belgía, Sví­þjóð og Hol­land eigi sam­eig­in­legt? Allt eru þetta lönd innan OECD sem taka við fleiri flótta­mönnum frá Úkra­ínu á hverju þús­und íbúa en Ísland. Hversu mörg þess­ara ríkja voru með hærri lands­fram­leiðslu á mann en Ísland í fyrra? Fjög­ur. Það þýðir að sam­kvæmt þeim mæli­kvarða taka 14 OECD-lönd sem eru fátæk­ari en við á móti fleiri flótta­mönnum vegna stríðs­ins í Úkra­ínu.

Fyrir utan þá sem koma frá þessum tveimur ríkjum hafa komið hingað 704 flótta­menn það sem af er ári. Það eru færri en komu hingað árin 2016, 2017, 2018, 2019 og 2021. 

Buðum í mat en eld­uðum ekki

Almennt er talið að inn­flæði flótta­fólks leiði af sér skamm­tíma­kostnað vegna hús­næð­is, matar og þjón­ustu en til lengri tíma leiði þeir af sér auk­inn hag­vöxt og hafi marg­feld­is­á­hrif á hag­kerf­ið. Það er því efna­hags­lega hag­kvæmt að taka vel á móti flótta­fólki, sér­stak­lega fyrir land eins og Ísland þar sem gríð­ar­leg vöntun er á fólki til að standa undir áfram­hald­andi vext­i. 

Vandamálið sem Ísland glímir við er því ekki fjöldi flótta­manna, heldur ára­löng kerf­is­bundin svelti­stefna gagn­vart vel­ferð­ar­kerfum lands­ins sem leitt hefur af sér að þau geta ekki þjón­u­stað með boð­legum hætti þá lands­menn sem þurfa á þeim að halda, og hvað þá nýja íbúa sem þurfa auð­vitað líka á þeim að halda. Hér er átt við hús­næð­is­kerfi, heil­brigð­is­kerfi, mennta­kerfi. Aðra félags­lega inn­viði. Stoð­þjón­ustu og upp­færða fram­færslu. Hér eru ekki stunduð vel­ferð­ar­stjórn­mál nema í glæru­kynn­ingum fyrir kosn­ing­ar. Hér er stunduð kerf­is­bundin skattaí­viln­un­ar­stjórn­mál og efna­hags­leg til­færslupóli­tík til þeirra sem best hafa það í sam­fé­lag­inu.

Gunnar Smári Egils­son, for­maður fram­kvæmda­ráðs Sós­í­alista­flokks Íslands, orð­aði þetta ágæt­lega í Silfr­inu í síð­asta mán­uði þegar hann sagði: „Vanda­málið sem við stöndum frammi fyrir og flótta­fólkið er það að rík­is­stjórnin bauð fólki frá Úkra­ínu og Venes­ú­ela að koma hingað en gerði ekk­ert til þess. Þau eru eins og fólk sem að býður fólki í mat en það er ekki eldað og ekki einu sinni keypt í mat­inn. Þar af leið­andi er gríð­ar­legt álag á grunn­kerf­in.“

Sú staða sem nú er uppi er afleið­ing póli­tískra ákvarð­ana.

Hægt að sækja gríð­ar­legar við­bót­ar­tekjur

Ríkið hefur margar leiðir til þess að sækja sér aukið fé og setja það fé í vel­ferð­ar­þjón­ustu. Það er póli­tískt val að gera það ekki.

Það hefði til að mynda verið hægt að sækja 5,3 millj­arða króna í nýjar tekjur ef fjár­magnstekju­skattur í fyrra hefði verið hækk­aður úr 22 í 25 pró­sent. Rík­ustu tíu pró­sent lands­manna hefðu greitt 87 pró­sent þeirrar upp­hæð­ar, eða 4,6 millj­arða króna. Þar er um að ræða hóp sem var með 147 millj­arða króna í fjár­magnstekjur á síð­asta ári, að mestu vegna bólu­mynd­unar á eigna­mörk­uðum sem var til­komin vegna aðgerða rík­is­stjórnar Katrínar Jak­obs­dóttur og Seðla­banka Íslands til að bregð­ast við efna­hags­legum áhrifum kór­ónu­veiru­far­ald­urs­ins.

Það hefði líka verið hægt að hækka banka­skatt upp í það sem hann var áður en rík­is­stjórn Katrínar Jak­obs­dóttur ákvað að lækka hann vorið 2020 til að hjálpa bönkum að takast á við kór­ónu­veiru­far­ald­ur­inn. Það hefði skilað rík­is­sjóði 9,4 millj­örðum króna í auka­tekjur. Þess má geta að helsti rök­stuðn­ing­ur­inn fyrir því að lækka banka­skatt var að það myndi draga úr vaxta­mun, og þar af leið­andi vaxta­kostn­aði heim­ila og fyr­ir­tækja. Vaxta­munur hefur hins vegar hækkað eftir ákvörð­un­ina og er nú mestur 3,2 pró­sent. Sem er miklu hærra en tíðkast hjá nor­rænum bönkum af sam­bæri­legri stærð.

Þá hefði verið hægt að sleppa því að kaupa mont­hús undir ráðu­neyti vara­for­manns Sjálf­stæð­is­flokks­ins – en ráðu­neytin eru nú tólf til að tryggja stöð­ug­leik­ann – á sex millj­arða króna á dýrasta stað á land­inu af rík­is­banka sem byggði umrætt hús í bull­andi and­stöðu við vilja nær allra kjör­inna full­trúa.

Hund­ruð millj­arða í vasa útgerðar­að­als

Senni­lega hefði skil­virkasta aðgerðin þó verið að leggja sann­gjarnt, rétt­látt og eðli­legt gjald á sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tæki sem fá að nýta sér þjóð­ar­auð­lind. Met­hagn­aður var í sjáv­ar­út­vegi í fyrra, þegar geir­inn hal­aði inn 65 millj­örðum króna eftir skatta og gjöld. Alls jókst hagn­að­ur­inn um 124 pró­sent milli ára. Á sama tíma greiddu sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tækin 22,3 millj­arða króna í öll opin­ber gjöld. Veiði­gjöld, tekju­skatt og trygg­inga­gjöld. Það þýðir að rúm­lega fjórð­ungur af kök­unni sem var bökuð úr nýt­ingu fisk­veiði­auð­lind­ar­innar í fyrra varð eftir hjá eig­anda hennar en tæp­lega 75 pró­sent fór til þess sem fær að nýta hana. Ef þessi köku­skipt­ing væri til dæmis til helm­inga hefðu tekjur hins opin­bera auk­ist um 21,5 millj­arða króna á síð­asta ári. Og hagn­aður útgerða bara verið 43,5 millj­arðar króna, eða 14,5 millj­örðum krónum meiri en árið 2020. 

Ef helm­inga­skiptin hefðu verið við­höfð frá árinu 2009 hefði rík­is­sjóður haft úr 158 millj­örðum króna til við­bótar að spila úr sem hefðu til dæmis getað nýst til að full­fjár­magna heil­brigð­is­kerfi, hækka barna- og vaxta­bæt­ur, afnema skerð­ing­ar, byggja upp þjón­ustu fyrir komu­fólk svo það geti fundið fæt­urna, aðlag­ast og orðið að mik­il­vægum skatt­greið­endum í land­inu. Nú eða bara að borga fyrir ÍL-­sjóð. 

Þess í stað fóru þessir pen­ingar að uppi­stöðu til fámennrar klíku í eig­enda­hópi útgerð­ar­fyr­ir­tækja sem hafa notað þá í að kaupa sig inn í flest alla aðra geira á land­inu. Með þeim afleið­ingum að hér er hægt og örugg­lega að verða til fáveld­i. 

Frasar í baði

Það þarf að breyta ýmsu í mál­efnum flótta­fólks á Íslandi. Efst á þeim lista ætti að vera að full­fjár­magna þá þjón­ustu sem fólkið sem hingað kemur þarf að standa til boða og dreifa byrð­unum af því að veita þá þjón­ustu á öll burðug sveit­ar­fé­lög lands­ins, í stað þess að láta Reykja­vík, Hafn­ar­fjörð og Reykja­nesbæ bera þær að mestu ein. 

Það má sann­ar­lega breyta kerf­inu þannig að hægt verði að flýta afgreiðslu umsókna öllum til hags­bóta og veita öllum sem hingað sækja vernd skil­yrð­is­laust leyfi til að vinna. En lausn­irnar mega ekki verða lok­aðar flótta­manna­búðir og stans­lausar end­ur­send­ingar til Grikk­lands þar sem fólk lendir á göt­unni án nokk­urra mögu­leika á boð­legu lífi. Það má alveg inn­leiða mannúð í þennan mála­flokk og líta á nýja Íslend­inga sem tæki­færi frekar en vanda­mál. Við höfum allt til þess að gera það. Næga pen­inga, næga þekk­ingu, næga inn­viði. Eina sem vantar er póli­tískur vilji og lang­tíma­hugs­un. 

Það er ekki Útlend­inga­stofn­un, Kæru­nefnd útlend­inga­mála eða stoð­deild rík­is­lög­reglu­stjóra að kenna að þessi staða er uppi. Þar reynir fólk að vinna sína vinnu eftir þeim lögum og reglum sem gilda í land­inu.

Það eru stjórn­mála­menn með völd sem bera ábyrgð­ina, og halda á lykl­inum að lausn­inni. Þeir kjósa bara að snúa honum ekki.

Sama má segja um stöðu margra aðra jað­ar­settra hópa á Íslandi, til dæmis lág­launa­fólks, erlendra verka­manna og öryrkja. Það er val að halda þeim í fjötrum óör­yggis og fátækt­ar. Val að láta þau búa við allt of háan hús­næð­is­kostnað fyrir allt of lélegan hús­næð­is­kost. Póli­tík á að vera list hins mögu­lega. Hér á landi er hún orðin að ein­hvers­konar upp­gjaf­ar­gjörn­ingi sem hverf­ist í kringum ímynd­aðan póli­tískan ómögu­leika.

Í stað aðgerða og stefnu fáum við inni­halds­lausa fra­sa, upp­hugs­aða í baði í ein­býli í Garðabæ, um stétt­leysi og jöfn tæki­færi.

Frasa sem allir með sæmi­lega dóm­greind og lesskiln­ing sjá að eru án allrar inni­stæðu.