Konur eru áfram sjald­séðar í efstu lögum íslenska fjár­mála­geirans. Fyrir hverja níu karla sem stýra pen­ingum á Íslandi er ein­ungis ein kona. Þetta kemur fram í úttekt Kjarn­ans á æðstu stjórn­endum við­skipta­banka, spari­sjóða, líf­eyr­is­sjóða, skráðra félaga, félaga á leið á mark­að, óskráðra trygg­inga­fé­laga, lána­fyr­ir­tækja, verð­bréfa­fyr­ir­tækja og –miðl­ana, fram­taks­sjóða, orku­fyr­ir­tækja, greiðslu­stofn­anna, Kaup­hallar og íbúða­lána­sjóða. 

Kjarn­inn tók nú saman upp­lýs­ingar um stjórn­end­urna í þriðja sinn. Í fyrstu úttekt­inni, sem gerð var í febr­úar 2014, voru störfin sem hún náði yfir 88 tals­ins. Þá sátu 82 karlar í þeim störfum en sex kon­ur. Fyrir ári síðan fram­kvæmdum við úttekt­ina að nýju. Þá voru stjórn­end­urnir sem hún náði til 87 tals­ins, 80 karlar en sjö kon­ur.

Í ár eru störfin sem úttektin nær til 92 tals­ins. Í þeim sitja 85 karlar en sjö kon­ur. Því eru um 92 pró­sent allra þeirra sem stýra pen­ing­unum í íslensku sam­fé­lagi karl­ar. Og það hlut­fall hefur nán­ast ekk­ert breyst á und­an­förnum þremur árum.

Karlar felldu kerf­ið, en sitja enn við stýrið

Íslenski fjár­mála­geir­inn hefur verið sögu­lega mjög karllæg­ur. Fyrir banka­hrun voru karlar í öllum helstu áhrifa­stöð­um. Afrakstur þess kerfis sem byggt var upp á þeim tíma þekkja all­ir: það moln­aði og íslenskt fjár­mála­kerfi sat eftir án nokk­urs trú­verð­ug­leika.

Það er því ekk­ert nýtt að fjár­mála­fyr­ir­tæki starfi í anda karllægra gilda. Og það er alþjóð­leg stefna sem fest hefur ræt­ur. Í þessum gildum felst áhættu­sækni, skeyt­ing­ar­leysi, skamm­sýni, ábyrg­ar­leysi og yfir­gang­ur. Til­gang­ur­inn er að vinna, græða meira. Konur í stjórn­un­ar­stöðum hafa hins vegar til­hneig­ingu til að búa yfir eig­in­leikum á borð við var­færni, ábyrgð, get­una til að líta í eigin barm og horfa til lengri tíma í stað þess að ein­blína alltaf á skamm­tíma­á­hrif ákvarð­anna sinna.

Rann­sóknir sýna líka að fyr­ir­tæki með fleiri konum í stjórn­un­ar­stöðum skila mark­tækt betri árangri en fyr­ir­tæki með engar konur í slíkum stöð­um. Þetta má meðal ann­ars sjá í skýrslu ráð­gjafa­fyr­ir­tæk­is­ins McK­insey frá árinu 2013, sem ber heitið „Women Matter 2013: Mov­ing cor­porate cult­ure, mov­ing bound­aries“. Þar segir einnig að það sem hindri fram­gang kvenna, og hamli þar með árangri fyr­ir­tækj­anna sem þær starfa hjá, sé fyrst og síð­ast fyr­ir­tækja­menn­ing sem sé konum óhlið­holl. Karl­menn sæki fast að því að kom­ast í slík störf þar sem þau séu vel borg­uð, veiti aðgang að valdi og feli í sér aukin tæki­færi til að móta eft­ir­sókn­ar­verða frama­braut.

Ein kona stýrir banka

Á Íslandi stýrir ein kona banka. Hún heitir Birna Ein­ars­dóttir og er banka­stjóri Íslands­banka. Í fram­kvæmda­stjórn bank­ans sitja níu manns, fimm karlar og fjórar kon­ur. Arion banka er stýrt af Hös­k­uldi H. Ólafs­syn­i. Í fram­kvæmda­stjórn bank­ans sitja tíu manns. Kynja­hlut­föll þar lög­uð­ust nýver­ið þegar að Iða Brá Bene­dikts­dóttir tók við sem fram­kvæmda­stjóri fjár­fest­inga­banka­sviðs af Hall­dóri Bjarkar Lúð­vígs­syni. Konur eru samt sem áður áfram í minni­hluta innan fram­kvæmda­stjórn­ar­inn­ar, fjórar á móti sex körl­um.

Í rík­is­bank­anum Lands­bank­anum stýrir karl­inn Stein­þór Páls­son skút­unni. Í fram­kvæmda­stjórn bank­ans sitja, ásamt Stein­þóri, þrjár ­konur og þrír karl­ar. Kvika varð til í fyrra þegar Straumur fjár­fest­inga­banki og MP banki runnu í eina sæng. Sig­urður Atli Jóns­son er for­stjóri sam­ein­aðs ­banka og auk hans sitja fimm aðilar í fram­kvæmda­stjórn hans. Þeir eru all­ir karl­ar.

Því hallar á hlut kvenna í fram­kvæmda­stjórnum allra við­skipta­bank­anna á Íslandi.

Karlar alls­ráð­andi í verð­bréfa­fyr­ir­tækjum og -sjóðum

Spari­sjóðir lands­ins hafa verið að týna töl­unni einn af öðrum á und­an­förnum árum. Í dag standa ein­ungis eftir fjór­ir, og fækk­aði þeim um tvo í fyrra. Ein kona og þrir karlar stýra þessum sjóð­um. Konan heitir Anna Karen Arn­ars­dóttir og er spari­sjóðs­stjóri Spari­sjóðs Suður Þing­ey­inga.

Þónokkur lána­fyr­ir­tæki eða –stofn­anir eru rekin á Íslandi. Þau eru Borg­un, Valitor, Byggða­stofn­un, Lána­sjóður sveita­fé­laga og auð­vitað Íbúða­lána­sjóð­ur. Fimm þeirra er stýrt af körlum en einu af kon­u. Hún heitir Lilja Dóra Hall­dórs­dóttir og er for­stjóri Lýs­ing­ar.

Þegar litið er inn í efstu lög rekstr­ar­fé­laga verð­bréfa- og fjár­fest­inga­sjóða á Íslandi, sem höndla með þús­undir millj­arða króna, er staðan heldur ekki beysin út frá kynja­jafn­rétt­is­legu sjón­ar­miði. Þessi rekstr­ar­fé­lög eru mörg hver í eigu við­skipta­bank­anna og heit nöfnum eins og Stefn­ir, Íslands­sjóð­ir, Lands­bréf, Gamma, Júpít­er, Alda og Summa. Af þeim tíu svona félögum sem eru með starfs­leyfi sam­kvæmt Fjár­mála­eft­ir­lit­inu er engu stýrt af konu. Tíu karlar halda um þræð­ina í þeim öll­um. Og lang­flestir starfs­manna þeirra eru líka karl­ar.

Staðan er ekk­ert betri hjá verð­bréfa­fyr­ir­tækjum lands­ins. Alls lúta tíu slík eft­ir­liti Fjár­mála­eft­ir­lits­ins. Þau heita nöfnum eins og Virð­ing, Arct­ica Fin­ance, Centra, Foss­ar, H.F. Verð­bréf og Jökl­ar. Öllum tíu er stýrt af körl­um. Og starfs­menn þeirra eru upp til hópa að mestu karl­ar.

Karlar stýra líka einu eft­ir­lits­skyldu verð­bréfa­miðlun lands­ins og einu inn­láns­deild sam­vinnu­fé­lags (Hjá Kaup­fé­lagi Skag­firð­inga) sem starf­rækt er á land­inu.

Þús­undum millj­arða stýrt af körlum

Líf­eyr­is­sjóð­ir lands­ins eru langstærstu fjár­festar á Íslandi. Sam­eig­in­legar eignir þeirra, en þeir eru 27 tals­ins sam­kvæmt yfir­liti Fjár­mála­eft­ir­lits­ins, námu um 3.200 millj­örðum króna um síðust­u ára­mót. Þeir eiga, beint og óbeint, allt að helm­ing skráðra hluta­bréfa hér­lendis og stóran hluta af skulda­bréfa­út­gáf­um. Áhrif og völd þeirra sem stýra fjár­fest­ingum sjóð­anna eru því gríð­ar­leg.

Tíu stærst­u líf­eyr­is­sjóð­irnir eiga um 80 pró­sent af öllum eignum íslenska líf­eyr­is­kerf­is­ins. Þeim er öllum stýrt af körl­um. Alls eru æðstu stjórn­endur sjóð­anna 23 tals­ins, en nokkrum þeirra er stýrt sam­an. Í þessum valda­miklu stöðum sitja tvær kon­ur og 21 karl. Þær eru Gerður Guð­jóns­dótt­ir, sem stýrir líf­eyr­is­sjóði starfs­manna sveit­ar­fé­laga, og Snæ­dís Ögn Flosa­dótt­ir, sem tók við sem fram­kvæmda­stjóri Eft­ir­launa­sjóðs ­ís­lenskra atvinnu­flug­manna í fyrra­sum­ar. Auður Finn­boga­dótt­ir, sem stýrð­i Lífs­verki líf­eyr­is­sjóði, lét hins af störfum í fyrra og við starfi hennar tók Jón L. Árna­son. Til við­bótar er Her­dís Dröfn Fjeld­sted for­stjóri Fram­taks­sjóðs Ís­lands, sem er að stórum hluta í eigu íslensku líf­eyr­is­sjóð­anna. Þórey S. Þórð­ar­dóttir er síðan fram­kvæmda­stjóri Lands­sam­taka líf­eyr­is­sjóða, en þau fjár­festa auð­vitað ekki.

Allir for­stjór­ar orku­fyr­ir­tækja lands­ins; Lands­virkj­un­ar, Orku­veitu Reykja­vík­ur, ON, HS Orku, Orku­bús Vest­fjarða, Lands­nets og Orku­söl­unnar eru líka allt karl­ar.

Karl­arnir á mark­aðnum

Mikil vöxtur hefur verið í Kaup­höll Íslands á und­an­förn­um árum, en henni er stýrt af karli. Alls eru nú 16 félög skráð á mark­að. Í 15 þeirra sitja karlar við stjórn­völ­inn. Ein­ungis einu, VÍS, er stýrt af konu, Sig­rún­u Rögnu Ólafs­dótt­ur. Fjögur félög hafa opin­ber­lega sagt að þau stefni að ­skrán­ingu á mark­að.

Þau eru Ölgerð­in, Advania, Skelj­ungur auk þess sem 365 sagð­i í frétta­til­kynn­ingu seint á síð­asta ári að félagið stefndi á skrán­ingu. Öll­u­m þessum fjórum félögum er stýrt af körl­um.

Þá eru ótalin tvö óskráð trygg­inga­fé­log og tvær greiðslu­stofn­an­ir, ­sem öllum er stýrt af körl­um.

Sam­tals gerir þessi staða það að verkum að af 92 aðilum sem ­stýra pen­ingum á Íslandi þá eru 85 þeirra karlar en ein­ungis sjö kon­ur.

Þá er vit­an­lega ótalið að þrí­r æðstu yfir­menn Seðla­banka Íslands eru karl­ar, fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra lands­ins er karl og það er for­sæt­is­ráð­herr­ann líka. Svo ekki sé minnst á for­set­ann, en það gæti breyst á allra næstu mán­uð­um.

Helm­ingur íbúa en fimmt­ungur fram­kvæmda­stjóra

Í sept­em­ber 2013 tóku gildi lög hér­lendis sem gerðu þær ­kröfur að hlut­fall hvors kyns í stjórnum fyr­ir­tækja með fleiri en 50 starfs­menn væri að minnsta kosti 40 pró­sent. Þetta leiddi til þess að ansi mörg fyr­ir­tæki og líf­eyr­is­sjóðir þurftu að ráð­ast í miklar breyt­ingar á sam­setn­ingu stjórn­a ­sinna, enda var hlut­fall kvenna í stjórnum sem féllu undir lög­gjöf­ina ein­ung­is 20 pró­sent í árs­lok 2009.

Í árs­lok 2013, eftir að lögin tóku gildi, voru konur orðn­ar 31 pró­sent stjórn­ar­manna í þeim félögum sem þau náðu yfir. Ein­ungis um helm­ingur fyr­ir­tækj­anna sem falla undir lögin upp­fylltu skil­yrðin á þessum tíma. Konum hefur fjölgað í stjórnum stærri fyr­ir­tækja und­an­farin ár og vor­u ­þriðj­ungur stjórn­ar­manna í fyr­ir­tækjum með 50 starfs­menn eða fleiri í lok árs 2014.

Þegar öll fyr­ir­tæki lands­ins eru talin saman lækk­ar hlut­fall kvenna í stjórnum þó, en þær sátu í 25,5 pró­sent stjórn­ar­sæta í lok árs 2014. Enn færri voru stjórn­ar­for­menn, eða 23,8 pró­sent. Þær voru auk þess ein­ungis 21,6 pró­sent fram­kvæmda­stjóra í öllum fyr­ir­tækjum lands­ins, sam­kvæmt ­tölum frá Hag­stofu Íslands.

Á Íslandi bjuggu 167.410 karlar og 165.340 konur um síðust­u ára­mót. Karlar voru því 50,3 pró­sent íbúa lands­ins en konur 49,7 pró­sent. Því ­fer fjarri að staðan í atvinnu­líf­inu, og sér­stak­lega í þeim störfum þarf sem fjár­magni er stýrt, end­ur­spegli það hlut­fall.