Þegar skemmti­ferða­skip­ið Za­andam lagði úr höfn frá Buenos Aires í Argent­ínu þann 7. mars vor­u far­þeg­arnir 1.200 fullir eft­ir­vænt­ing­ar. Fyrir höndum var tveggja vikna ferð ­með­fram strand­lengju Suð­ur­-Am­er­íku – alla leið til syðsta odda álf­unn­ar. Ein­hverjir kunna þó að hafa verið óró­leg­ir. Á þessum tíma­punkti hafð­i kór­ónu­veiran breiðst út til margra landa og Kína, þar sem hún átti upp­tök sín, grip­ið til harðra aðgerða til að reyna að stöðva útbreiðsl­una. Það virt­ist þó ekki hafa stöðvað veiruna.

Sumir höfð­u ætlað að hætta við ferð­ina, fá end­ur­greitt. En það hafði reynst þrautin þyngri. Annað skipa­fé­lag hafði reyndar sagt sínum far­þegum að núna væri einmitt rétt­i ­tím­inn til að ferð­ast um á skemmti­ferða­skipi á suð­lægum slóð­um; veiran þyld­i ­nefni­lega illa hita.

En lík­lega viku áhyggj­urnar úr hugum far­þeg­anna um borð í Zaandam þegar siglt var af stað og þeir kynntu sér þæg­indin og þjón­ust­una um borð: Margir veit­inga­staðir og bar­ir. Sól­stólar á hverju þil­fari. Brosmilt fólk úr rúm­lega 580 manna áhöfn á þönum um allt skip til að gera ferð­ina sem þægi­leg­asta. Þar var lík­a ­sjúkra­stofur að finna, lækna og hjúkr­un­ar­fræð­inga. Allt var eins og best var á kos­ið.

En frí­ið átti fljótt eftir að breyt­ast í hreina martröð. Far­aldur COVID-19 braust út  um borð, margir veikt­ust og fjórir far­þeg­ar lét­ust. Ferðin varð tæpar fjórar vikur af hel­víti; skipið fékk hvergi að kom­a til hafnar og þurfti að taka á móti vistum og sjúkra­gögnum í skjóli næt­ur. Stór­an hluta tím­ans voru far­þegar í sótt­kví í klefum sínum og fengu sjald­an ­upp­lýs­ingar um stöð­una hverju sinni.

„Hversu margir til við­bótar þurfa að deyja um borð í þessu skipi á meðan það bíð­ur­ eftir aðstoð?“ sagði Andrea And­er­son, 62 ára far­þegi, er rík­is­stjóri Flór­ída dró það að svara því hvort að skipið mætti koma þang­að. And­er­son dvaldi í tíu daga inni í litlum klefa ásamt eig­in­manni sín­um. Hún segir það hafa tekið veru­lega á. 

Ferða­lag Za­andam, sem er í eigu skipa­fé­lags­ins Hol­land Amer­ica, átti eftir að leiða í ljós að þegar heims­far­aldur geisar og líf eru í hættu þá hugsar hver um sig.

Aðeins fjórum dögum eftir að Zaandam lagði úr höfn lýsti Alþjóða heil­brigð­is­mála­stofn­un­in ­yfir heims­far­aldri kór­ónu­veirunn­ar. Skipa­fé­lagið Hol­land Amer­ica ákvað að kom­a öllum sínum skipum í höfn. En um leið og heims­far­aldri hafði verið lýst yfir tóku ­mörg ríki við sér, settu á ferða­bönn og lok­uðu landa­mærum sín­um. Það gerð­u ­ríkin í Suð­ur­-Am­er­íku hvert af öðru, m.a. Chile. Svo er skipið nálg­að­ist höfn­ina í Valparaíso barst til­kynn­ing: Þangað mátti það ekki koma.

Ákveðið var að sigla norður með strönd­inni og reyna að kom­ast að landi í öðrum ríkj­um. En allt kom fyrir ekki. Alls staðar var skip­stjór­anum neit­að.

Farið var að bera á veik­indum meðal bæði far­þega og áhafn­ar­inn­ar. Og þörfin á frekari ­sjúkra­gögnum jókst sífellt. Er skipið var fyrir utan Ekvador var farið í leyni­lega aðgerð að nóttu til og vistir og bún­aður fluttur um borð í skipið með­ ­þyrlu frá landi.

Stefnan var ­tekin á Flór­ída en til að kom­ast þangað þurfti að fara í gegnum Panama­skurð­inn. 

Far­þegum var ­fyr­ir­skipað að halda til í klefum sínum til að reyna að draga úr útbreiðsl­unn­i um borð. Klef­arnir voru margir hverjir litlir, glugga­lausir og loft­ræst­ing og ­nátt­úru­leg birta því lítil sem eng­in. Enda dvelja far­þegar skemmti­ferða­skipa alla jafna lítið í klefum sínum nema yfir blánótt­ina.

Ein­hverj­ir úr áhöfn­inni náðu bata en fleiri far­þeg­ar, aðal­lega þeir sem eldri voru, fóru að finna fyrir flensu­líkum ein­kenn­um.

Einn dag­inn, er skipið var statt utan Pana­ma, flutti skip­stjór­inn til­kynn­ingu í hátal­ara­kerf­in­u. „Því miður þá eru fjórir far­þegar okkar látn­ir,“ sagði hann. „Einn í nótt, t­veir í gær og einn fyrir nokkrum dög­um. Við erum að gera allt sem í okk­ar ­valdi stendur til að sýna ást­vinum þeirra stuðn­ing á þessum erf­iðu tím­um.“

Hann sagði í sömu til­kynn­ingu að tekin hefðu verið sýni af nokkrum far­þegum og að tveir hefðu greinst með COVID-19. 

Ótti greip um ­sig meðal margra far­þeg­anna og ekki síður ást­vina þeirra í landi sem fylgdust ­með fréttum af mál­inu í fjöl­miðl­um.

Annað skip til aðstoðar

Skipa­fé­lag­ið á­kvað þegar þarna var komið sögu að stefna öðru skipi sínu, Rott­er­dam, til móts við Zaandam. Það hafði legið við bryggju í Mexíkó og eftir þriggja daga ­sigl­ingu var það, með rúm­lega 600 manna áhöfn, komið að hlið Zaandam. Þá kom önnur til­kynn­ing frá skip­stjór­an­um, ekki minna ógn­vekj­andi fyrir marga en sú ­fyrri: „Við byrjum á því í dag að færa lít­inn hóp gesta yfir í Rott­er­dam,“ ­sagði hann. Fyrst áttu allir að gang­ast undir heilsu­fars­skoðun því það átt­i að­eins að leyfa heil­brigðum far­þegum að yfir­gefa hið sýkta skip. Um 800 manns voru að end­ingu flutt um borð í Rott­er­dam. 

Eftir að ­ljóst var að skipið fengi hvergi að koma í höfn í Suð­ur­-Am­er­íku, og efa­semd­ir höfðu vaknað um að rík­is­stjóri Flór­ída myndi heim­ila því að koma, gerðust far­þeg­arnir óró­leg­ir.  Og þeg­ar ­stjórn­völd í Panama bönn­uðu skip­inu að sigla í gegnum Panama­skurð­inn greip ótt­i um sig.

 Einn far­þeg­anna sendi breska blað­inu Guar­di­an skila­boð um að hann hefði verið inni í klefa sínum í marga daga. Mat­ar­bakk­ar væru settir fyrir utan dyrnar þrisvar á dag. Í fyrstu var boðið upp á eina heita mál­tíð dag­lega en það átti eftir að breyt­ast.

Laura Ga­bar­oni Huergo, sem einnig var far­þegi í skip­inu, greindi frá því á Face­book að eng­inn vissi hvað nú tæki við. „Við erum að bíða og vona að yfir­völd ger­i hið rétta, bæði fyrir þá sem eru veikir og okkur hin.“

Skiptu um skoðun

Yfir­völd í Panama sögðu í yfir­lýs­ingu að þau gætu ekki heim­ilað ferðir skipa þar sem grunur væri um COVID-smit um Panama­skurð­inn því senda þyrfti full­trúa yfir­valda um borð. Í land­inu höfðu þá greinst tæp­lega 800 smit og fjórtán höfðu lát­ist.

Fyrir rúmri viku skiptu þau þó um skoðun og gerðu und­an­þágu frá bann­inu af „mann­úð­ar­á­stæð­u­m“. Za­andam sigldi um skurð­inn og hélt för sinni til Fort Lauder­dale í Flór­ída á­fram. 

Yfir­völd þar voru hins vegar langt í frá spennt fyrir því að taka á móti skip­inu. Þau ­sögð­ust eiga nóg með sitt, margir væru veikir og sjúkra­hús að fyll­ast af ­sjúk­ling­um.

Rík­is­stjór­inn Ron DeS­antis var mót­fall­inn því að fá skipið að landi í Flór­ída. Hann tald­i á­hætt­una of mikla. Það þurfti for­seta lands­ins, Don­ald Trump, til að fá hann til að skipta um skoð­un. Og þá stað­reynd að hann frétti að margir sem voru um ­borð voru Banda­ríkja­menn og um fimm­tíu voru frá hans ríki.

Á laug­ar­dag­inn komu svo bæði Zaandam og Rott­er­dam til hafnar í Fort Lauder­dale. Þeir ­sem ekki voru sýktir og höfðu engin ein­kenni sýnt fengu að fara frá borði og til síns heima þar sem þeir dvelja nú í sótt­kví. Aðrir verða í sótt­kví í skip­inu þar til þeim batn­ar. 

Rúm­lega tíu far­þegar voru fluttir veikir á sjúkra­hús.

En fleiri skemmti­ferða­skip, ­með sam­tals um tíu þús­und far­þega inn­an­borðs, eru í sömu stöðu víðs vegar um heim­inn. Af þessu hefur Dean Tran­talis, borg­ar­stjóri í Fort Lauder­da­le, áhyggj­ur. „Við höfum engar upp­lýs­ingar um ástand far­þeg­anna [í hinum skip­un­um]. Þetta eru ekki síð­ustu skipin [sem vilja koma til hafnar í borg­inn­i]. Það eru fleiri skip þarna úti, svo að við erum enn í þess­ari klemmu.“

Í þess­ari viku höfn­uðu yfir­völd í Fort Lauder­dale beiðni skemmti­ferða­skips­ins Coral Princess að koma þar til hafn­ar. Skipið end­aði á því að fara til Miami. Einn hafði þá dáið um borð og margir veikst.