Har­vey Wein­stein er 67 ára. Hann stofn­aði kvik­mynda­fyr­ir­tæk­ið Miramax ásamt bróður sínum og fram­leiddi fjölda sjón­varps­þátta og stór­myndir á borð við Pulp Fict­ion og Shakespe­are in Love. Starf hans fólst ekki aðeins í að velja réttu hand­ritin og réttu leik­stjór­ana heldur einnig réttu leik­ar­ana. Völd hans í Hollywood voru gríð­ar­leg, nán­ast ævin­týra­leg. Hann þótti hafa sér­stakt auga fyrir hæfi­leikum og vegna þess­arar áhrifa­miklu stöðu sinnar gat hann gert ó­þekkt fólk að stór­stjörnum á einni nóttu.

Og það gerði hann. Ungar fyr­ir­sætur fengu hlut­verk í sjón­varps­þátt­um, aðrar konur fengu vinnu á bak við tjöldin hjá Miramax. Enn aðrar fengu svo stóra tæki­færið í kvik­myndum einmitt vegna hans. Kóngs­ins í Hollywood.

Líkt og kóngum sæmir hafði hann hirð í kringum sig. Hirð lög­fræð­inga, aðstoð­ar­manna og ann­arra sem hlýddu hans fyr­ir­mælum í hví­vetna. Þetta ­fólk létti honum líf­ið, hljóp þegar því var sagt að hlaupa. Stökk þegar því var ­sagt að stökkva.

Enda tókst Wein­stein þrátt fyrir mikið ann­ríki, eig­in­konu og ­börn, að taka fullan þátt í skemmt­ana­lífi ríka og fræga fólks­ins. Hann mætti kampa­kát­ur og bros­andi á kvik­mynda­há­tíðir og aðra við­burði um allan heim. Bjó á lúx­us­hót­elum og flaug reglu­lega yfir Atl­ants­hafið til form­legra og óform­legra funda.

Hann flaug hátt. Skýjum ofar. En brot­lendi svo harka­lega.

„Sönn­un­ar­gögnin munu varpa skýru ljósi á að mað­ur­inn sem situr þarna var ekki aðeins ris­inn í Hollywood heldur nauð­gari,“ sagði Meg­han Hast, einn sak­sókn­ar­inn í mál­inu gegn hon­um, í opn­un­ar­ræðu sinni í dóms­hús­inu á Man­hattan í síð­ustu viku.

Wein­stein hafði nefni­lega ekki aðeins notað völd sín til að láta drauma ungra kvenna ræt­ast. Hann hafði að sögn sak­sókn­ar­ans notað þau til að ­níð­ast á þeim. Og ofbeldið var kerf­is­bundið og við­gekkst árum og ára­tugum sam­an­. Til að koma sínu fram við fórn­ar­lömb sín naut hann aðstoðar hirðar sinn­ar; að­stoð­ar­manna og lög­fræð­inga. Þetta fólk ýmist þagði yfir því sem það vissi um hegðun hans eða hjálp­aði honum bein­lín­is.

Án þeirra hefði honum ekki tek­ist svo lengi sem raun ber vitni að koma í veg fyrir að flett yrði opin­ber­lega ofan af „verst geymda ­leynd­ar­máli Hollywood“.

Afhjúp­unin hófst með birt­ingu greina í New York Times og New Yor­ker haustið 2017. Fram stigu  kon­ur, þekktar leikkonur meðal ann­ars, sem greindu frá ósæmi­legri hegðun hans og meint­u­m of­beld­is­brot­um.

Hver frá­sögnin á fætur annarri rataði í fjöl­miðla. Þær vor­u flestar á sama veg: Wein­stein var vin­gjarn­leg­ur, ráða­góður og lof­aði að hjálp­a þeim á frama­braut­inni. En sú hjálp var ekki ókeypis, beint eða óbeint gaf hann það í skyn að kyn­ferð­is­legir greiðar væru það gjald sem yrði að greiða. „Þú ert svo æðis­leg, ég réð bara ekki við mig,“ á hann að hafa sagt við eina kon­una sem varð fyrir barð­inu á hon­um.

Hann gekk mis­langt gagn­vart þeim. Sumar þeirra saka hann um nauðgun og önnur kyn­ferð­is­brot. Aðrar um kyn­ferð­is­lega áreitni af ýmsu tagi.

Frétt­irnar mörk­uðu stór­kost­leg tíma­mót; upp­haf „­metoo“-­bylt­ing­ar­inn­ar. Upp­hafið er rakið til leikkon­unnar Alyssu Milano sem kvatti konur sem orðið hefðu fyrir áreitni og ofbeldi að skrifa „me too“ á sam­fé­lags­miðla.

Að minnsta kosti 105 konur hafa síðan þá stigið fram og sag­t frá hegðun kvik­mynda­fram­leið­and­ans í sinn garð. Brot gegn aðeins tveimur þeirra eru hins vegar hluti af ákæru sak­sókn­ara New York-­borg­ar. Margar þeirra fóru í einka­mál gegn hon­um, kröfð­ust skaða­bóta.

En hvernig gerð­ist það eig­in­lega, eftir allt sem á undan var ­geng­ið? Voru þær þá allan tím­ann á eftir pen­ingum og athygli, líkt og verj­end­ur Wein­steins og hans stuðn­ings­menn höfðu haldið fram?

Aldeilis ekki.

Nokkrir þættir skýra þessa nið­ur­stöðu. Í fyrsta lagi eru ­mörg hinna meintu brota fyrnd sam­kvæmt banda­rískum lög­um, áttu sér stað allt frá átt­unda ára­tug síð­ustu ald­ar. Í öðru lagi voru þau framin í öðrum ríkj­u­m ­Banda­ríkj­anna en New York og öðrum löndum sem flækir sak­sókn­ina. Í þriðja lag­i ­fólust þau fjöl­mörg í marg­vís­legri kyn­ferð­is­legri áreitni sem refsi­lög­gjöf­in ­tekur ekki almennt á.

Þær konur sem þá eftir standa hafa svo ekki allar vilj­að á­kæra. Á því eru aftur ýmsar skýr­ing­ar, meðal ann­ars þær að alveg frá upp­hafi var ljóst að þær sem gengju svo langt myndu ekki eiga sjö dag­ana sæla. Hrein martröð myndi taka við. Allt líf þeirra yrði afhjúpað, skrum­skælt. Allt sem þær hefðu sagt og gert, allt sem þær hefðu ekki sagt og gert, yrði notað gegn þeim af verj­endum Wein­steins. Höfðu þær átt í „vin­gjarn­leg­um“ sam­skiptum við hann eftir meint brot? Höfðu þær „grætt“ á sam­skiptum sínum við hann, fengið frama og ýmis fríð­indi? Hafði þeim raun­veru­lega liðið illa, átt erfitt upp­dráttar eða kannski hleg­ið, bros­að, notið lífs­ins? 

Að lenda í þeirri hakka­vél sem konur er kæra kyn­ferð­is­brot þurfa oft að ganga í gegnum í fjöl­miðl­um, á sam­fé­lags­miðl­um, í skýrslu­tökum hjá lög­reglu og í dóms­sal, er ekki aðlað­andi á nokkurn hátt. Við því voru kon­urnar var­að­ar­ af lög­mönnum sínum og sak­sóknur­um. Margar treystu sér ekki til að ganga í gegnum þann vít­iseld.

En ein­hverjar urðu að taka af skar­ið. Og sak­sókn­ar­arnir urð­u að velja þær vel. Þeir vildu ekki að verj­endur Wein­steins gætu grafið eitt­hvað ­upp sem myndi spilla öllu mál­inu. Til dæmis ekki vin­konu sem myndi segja að kyn­ferð­is­leg sam­skipti hans og kon­unnar hefðu verið með sam­þykki beggja. Eins og gerð­ist í til­felli einnar kon­unnar sem upp­haf­lega ákærði Wein­stein. Þó að hún hafi stað­fast­lega sagt vin­kon­una ljúga dugði það ekki til. Áhættan var of ­mik­il.

Að lokum var Wein­stein ákærður fyrir kyn­ferð­is­brot gegn t­veimur kon­um: Miriam Haleyi og Jessica Mann.

Nei, nei, nei

Haleyi var aðstoð­ar­maður við fram­leiðslu Miramax á sjón­varps­þátt­unum Project Runway. Wein­stein er sak­aður um að hafa neytt hana til munn­maka í íbúð sinni á Man­hattan árið 2006.

Haleyi var kynnt fyrir Wein­stein í fyrsta sinn við frum­sýn­ingu kvik­mynd­ar­innar The Avi­ator árið 2004. Í kjöl­farið fékk hún vinn­u við fram­leiðslu sjón­varps­þátta úr smiðju Miramax. Er Haleyi greindi fyrst op­in­ber­lega frá ofbeld­inu árið 2017 sagði hún aðdrag­and­ann þann að Wein­stein hefði ákaft vilja hitta hana en hún lengi neit­að. Hún hafi að lokum sam­þykkt að koma til fundar í íbúð hans í Soho-hverf­inu í New York. „Það leið ekki á löng­u þar til hann var far­inn að sýna kyn­ferð­is­lega til­burði. Ég sagði „nei, nei, ­nei“ en hann gafst ekki upp,“ sagði Haleyi. „Hann var mjög ákveð­inn og beitt­i lík­am­legum yfir­burð­u­m.“ Hann hafi svo neytt hana til munn­maka.

Tveir liðir ákærunnar á hendur Wein­stein snúa að þessu. Hann er ákærður fyrir kyn­ferð­is­lega mis­neyt­ingu og alvar­legt kyn­ferð­is­brot.

Verj­endur Wein­steins hafa reynt að sýna fram á að kyn­ferð­is­leg sam­skipti þeirra hafi verið með vilja beggja. Þeir hafa til dæm­is­ ­sagt að í kjöl­far fundar þeirra hafi Haleyi sent aðstoð­ar­manni hans skila­boð ­sem „sýni aug­ljós­lega“ að hún vildi halda áfram að hitta hann.  

„Hæ! Var bara að velta fyrir mér hvort það væri komið í ljós hvort að Har­vey hefði tíma til að hitta mig áður en hann fer? X Miri­am.“

X-ið segja verj­end­urnir tákna koss.

Lög­fræð­ingar Haleyi segja hins vegar að verj­endur Wein­steins dragi allt of miklar álykt­anir út frá þessum stuttu skila­boð­um.

Úr smábæ til Los Ang­eles

Hin konan var nafn­greint í fyrsta sinn í síð­ustu viku. Hún­ heitir Jessica Mann og starfar sem hár­greiðslu­meist­ari. Sak­sókn­ar­inn Meg­han Hast sagði í opn­un­ar­ræðu sinni að Wein­stein hefði nauðgað Mann á hót­el­her­berg­i í New York árið 2013. Þá var hún ung og dreymdi um að verða leik­kona.

Mann ólst upp í smábæ í Was­hington-­ríki. Hún hitti Wein­stein í fyrsta sinn í veislu í Los Ang­eles er hún var 25 ára. Þangað hafði hún flutt til að freista gæf­unn­ar. Hann sagði hana eiga fram­tíð­ina fyrir sér í leik­list­inn­i og að hann gæti gefið henni stórt hlut­verk í kvik­mynd. Það var lygi, að sögn sak­sókn­ar­ans.

Mann segir að Wein­stein hafi beitt sig kyn­ferð­is­of­beld­i, ­meðal ann­ars nauðga henni, í þrí­gang á næstu árum.

Verj­endur Wein­steins hafa lýst sam­bandi þeirra sem „ást­rík­u“ og hafa birt skila­boð frá Mann máli sínu til stuðn­ings: „Ég elska þig, ég mun alltaf gera það,“ skrif­aði hún til Wein­steins í febr­úar árið 2017. Þá sagð­ist henni mis­líka að vera ekk­ert annað en hjá­svæfa (e. booty call) og lét broskall ­fylgja þeirri setn­ingu.

Verj­end­urnir gera mikið úr því að kon­urnar tvær, sem og aðrar sem lýst hafa kynnum sínum af Wein­stein, hafi ekki sagt frá ofbeld­in­u strax. Þær hafi jafn­vel ekki gert það fyrr en mörgum árum síð­ar. Þetta sanni að ­sam­skiptin hafi verið með vilja beggja.

Að mati sak­sóknar­anna er þetta einmitt alrangt. Eitt af því ­sem þeir ætla að sanna er að vegna valds síns í kvik­mynda­heim­inum og víðar í sam­fé­lag­inu hafi Wein­stein beint og óbeint haft í hót­unum við kon­urn­ar, haft ­starfs­frama þeirra í höndum sér. Því sé ekki að undra að þær hafi veigrað sér­ við að segja frá. Þeir ætla að sanna slíka mis­neyt­ingu og hvernig hann hafi komið vilja sínum fram við tugi kvenna með kerf­is­bundnum hætti á að minnsta ­kosti þriggja ára­tuga tíma­bili.

Til þess að gera það þurftu þeir að fá leyfi dóm­ar­ans fyr­ir­ því að aðrar konur sem sakað hafa Wein­stein um ofbeldi og áreitni mættu kom­a ­fyrir dóm­inn sem vitni. Leyfið fékkst, þrátt fyrir miklar mót­bár­ur verj­enda­teym­is­ins.

Mann og Haleyi verða því ekki þær einu sem munu tjá sig um ­gjörðir hans. 

Ein þess­ara kvenna er Sopranos-­leik­konan Anna­bella Sci­orra. Hún segir að Wein­stein hafi nauðgað sér árið 1993. Saga hennar var sú sem hleypti umræð­unni allri af stað er hún birt­ist í New Yor­ker í októ­ber árið 2017. Sci­orra kærði Wein­stein ekki og segir hann hafa haldið áfram að áreita ­sig í mörg ár.

Þessi meintu brot hans gegn henni eru fyrnd en sak­sókn­ar­arnir telja að vitn­is­burður hennar muni sýna brota­mynstrið sem hann ­stund­aði í ára­tugi. Einn verj­enda Wein­steins sagði hins vegar í opn­un­ar­ræð­u sinni í síð­ustu viku að vin­kona leikkon­unn­ar, sem einnig verður kölluð fyr­ir­ ­dóm­inn sem vitni, muni segja frá því að Sci­orra hafi á sínum tíma sagst hafa ­sam­þykkt kyn­mök­in.

Fórn­ar­lambið er Wein­stein

„Herra Wein­stein er hvorki nauð­gari né sér­fræð­ingur í blekk­ing­um,“ sagði einn verj­enda hans, Damon Cher­on­is, við upp­haf rétt­ar­hald­anna. Kon­urnar allar hafi átt í sam­böndum við hann með ýmsum hætt­i til að ná frama. Öll hafi þessi sam­skipti verið með sam­þykki þeirra. Því til­ ­sönn­unar verði lagðir fram tugir tölvu­pósta frá kon­unum sem sýni meðal ann­ars að ­sam­skipti þeirra hafi verið „vin­gjarn­leg“.

Með öðrum orð­um: Wein­stein hafi verið fórn­ar­lambið, ekki þær.

Margar kvenn­anna hafa lýst því að þær hafi ekk­ert aðhaf­st, ekki kært eða sagt frá, þar sem þær ótt­uð­ust afleið­ing­arn­ar. Ótt­uð­ust að verða út­skúf­að­ar, úthróp­að­ar, að þær myndu splundra fjöl­skyldum sín­um, missa vin­i sína og vinn­una.

Har­vey Wein­stein mun ekki eiga sjö dag­ana sæla í bráð. Er rétt­ar­höld­unum í New York lýkur mun hann þurfa að mæta í annan dóms­sal. Dag­inn ­sem rétt­ar­höldin hófust á Man­hattan til­kynntu sak­sókn­arar í Los Ang­eles að hann væri ákærður fyrir að nauðga einni konu og brjóta kyn­ferð­is­lega með öðrum hætti gegn annarri á tveggja daga tíma­bili í borg­inni árið 2013.

„Við teljum að sönn­un­ar­gögn muni sýna að sak­born­ing­ur­inn not­að­i völd sín og áhrif til að ná til fórn­ar­lamba sinna og beita þau svo ofbeld­i,“ ­sagði sak­sókn­ar­inn Jackie Lacey er hún til­kynnti um ákvörð­un­ina aðeins nokkrum ­klukku­stundum eftir að fyrsta degir rétt­ar­hald­anna í New York-­borg lauk.

Skoða fleiri mál valda­mik­illa manna

Lacey setti á fót aðgerða­hóp árið 2017 sem hafði það hlut­verk að fara ofan í saumana á meintum kyn­ferð­is­brotum þekktra og ­valda­mik­illa manna í Los Ang­el­es, mekka kvik­mynda­iðn­að­ar­ins í Banda­ríkj­un­um. Að­gerð­ar­hóp­ur­inn hefur skoðað fjöru­tíu slík mál en aðeins eitt þeirra hefur enn ­sem komið er leitt til ákæru. Mál Har­vey Wein­stein.

Ekki er búist við því að kvik­mynda­fram­leið­and­inn setj­ist sjálf­ur í vitna­stúk­una í rétt­ar­höld­unum í New York. Þau munu að öllum lík­indum standa yfir í tvo mán­uði.

Verði hann sak­felldur gæti hann átt lífs­tíð­ar­fang­els­is­dóm ­yfir höfði sér.