Full­trúar banda­rísku sjóð­anna Eaton Vance Corp. og Autonomy Capi­tal LP á íslandi, sem sagðir eru eiga um 30 pró­sent af aflandskrónu­hengju upp á ríf­lega 300 millj­arða, telja boðað frum­varp um losun fjár­magns­hafta ganga gegn stjórn­ar­skrár­vörðum eigna­rétti sjóð­anna með „bóta­skyld­um“ hætt­i. 

Þetta kemur fram í umsögn sjóð­anna við frum­varpið, sem birt hefur verið á vef Alþing­is. Pétur Örn Sverr­is­son hrl. og Magnús Árni Skúla­son hag­fræð­ingur eru höf­undar umsagn­ar­inn­ar, fyrir hönd sjóð­anna. 

Frosti Sig­ur­jóns­son, for­maður efna­hags- og við­skipta­nefndar Alþing­is, segir að umsögnin hafi við verið við­bú­in, en hún barst nefnd­inni í dag. Stjórn­völd leggja áherslu á að klára með­ferð frum­varps­ins svo það geti orðið að lögum eins fljótt og auðið er. Loka­hnykkur í áætlun stjórn­valda um afnám hafta byggir á þeim.

Bjarni Bene­dikts­son, fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra, er flutn­ings­maður frum­varps­ins, en Davíð Þór Björg­vins­son laga­pró­fess­or, segir í umsögn sinni, að það stand­ist stjórn­ar­skrá og bann við mis­mun­un.

Fjór­þætt rök eru færð fyrir því í umsögn sjóð­anna, að frum­varpið gangi of langt, en sér­stak­lega er áhersla lögð á það, að engar neyð­ar­að­stæður séu uppi í hag­kerf­inu þessi miss­er­in, sem rétt­læti sér­staka eigna­upp­töku af sjóð­un­um. Staða efna­hags­mála sé góð, óskuld­settur gjald­eyr­is­forði Seðla­bank­ans nemi um 400 millj­örðum króna, eða sem nemur um 20 pró­sent af lands­fram­leiðslu. Kvik krónu­eign sé minni en sem þessu nemur og því ógni hröð útganga ekki hag­kerf­inu.

Orð­rétt segir í umsögn sjóð­anna, þar sem þessi fjór­þættu rök eru upp­tal­in:

„Í fyrsta lagi er bent á að sú eign­ar­skerð­ing sem í frum­varp­inu fellst getur á engan hátt talist al­menn í þeim skiln­ingi að hún nái til allra sem eins er ástatt um og flokk­ist þannig til þeirra skerð­inga sem leiði ekki til bóta­skyldu. Með frum­varp­inu er í fyrsta sinn sett fram skil­grein­ing á hug­tak­inu aflandskrón­ur. Í almennum athuga­semdum að baki frum­varp­inu segir svo um hug­tak­ið: Um er að rœða eignir í eigu eða vörslu erlendra aðila sem eru lík­legir til þess að ­leita útgöngu við losun fjár­magns­hafta með neikvœðum áhrifum á gengi íslensku krón­unn­ar. Af þessu til­efni er bent á að umbjóð­endur okkar hafa nú þegar lýst því yfir við stjórn­völd að þeir vilja halda áfram fjár­fest­ingum sínum á íslandi og hafa sýnt þann vilja í orðum og verk­um. Um­bjóð­endur okkar fá þannig ekki séð að þeir verði settir í sama flokk og aðr­ir „aflandskrónu­eig­end­ur“ sem óska útgöngu við losun fjár­magns­hafta. Með öðrum orðum telja um­bjóð­endur okkar að staða þeirra sé sú sama og inn­lendra fjár­festa í þessu sam­heng­i. 

Í öðru lagi eru umbjóð­endur okkar þeirrar skoð­unar að með frum­varp­inu sé ekki leitt í ljós að ­sér­stakar aðstæður knýi á um þær aðgerðir sem frum­varpið boðar gagn­vart umbjóð­end­um okk­ar. Jafn­framt er ítrekað að umbjóð­endur okkar hafa lýst því yfir að þeir vilja halda fjár­fest­ingum sínum áfram hér á landi og m.a. óskað eftir und­an­þágu Seðla­bank­ans í þeim efnum og fá þ.a.l. ekki séð að hinar sér­stöku aðstæður eigi við í til­viki þeirra. Telja þeir þessa ­stað­reynd enn fremur leiða til þess að skil­yrði með­al­hófs­reglu telj­ist ekki upp­fyllt í þeirra til­vik­i. 

Í þriðja lagi er bent á að þrátt fyrir að frum­varpið feli ekki í sér beina yfir­færslu eigna­rétt, svo sem rakið er í athuga­semd­um, er það ekki skil­yrði bóta sam­kvæmt eign­ar­rétt­ar­á­kvæð­i ­stjórn­ar­skrár­innar að eign sé látin af hendi í orðs­ins fyllstu merk­ingu, heldur getur ákvæð­ið einnig komið til skoð­unar í þeim til­vikum þegar aðilum er með öllu fyr­ir­munuð venju­leg og eðli­leg umráð eigna sinna, svo sem á við í til­viki umbjóð­enda okk­ar. Eru þessi sjón­ar­mið sem beitt hefur verið fyrir inn­lendum dóm­stólum í sam­ræmi við dóma­fram­kvæmd ­Mann­rétt­inda­dóm­stóls Evr­ópu. 

Í fjórða lagi benda umbjóð­endur okkar á að það er ekki rétt sem fram kemur í athuga­semd­um að baki frum­varp­inu, þess efnis að breyt­ingar á vörslu krónu­eigna sé ekki fallnar til þess að rýra verð­gildi þeirra. Telja umbjóð­endur okkar að í því felist brot gegn jafn­ræð­is- og ­eign­ar­rétt­ar­á­kvæðum stjórn­ar­skrár­innar enda felur frum­varpið það í sér að umbjóð­endur okk­ar munu ekki hafa sama rétt til ávöxt­unar fjár­fest­inga sinna hér á landi og inn­lendir aðil­ar.“

Gjald­eyr­is­út­boð í næsta mán­uði

Verði frum­varpið að lögum er áformað að Seðla­­banki Íslands haldi gjald­eyr­is­út­­­boð í næsta mán­uði þar sem öllum aflandskrón­u­eig­endum verður gef­inn kostur á að skipta aflandskrón­u­­eignum sínum í evr­­­ur. Frum­varpið miðar í ein­földu máli að því, að stilla aflandskrónu­eig­endum upp við vegg og þvinga þá til þátt­töku í gjald­eyr­is­út­boð­inu, ella verði þeir fastir með fé sitt á nei­kvæðum vöxtum á sér­stökum reikn­ing­um.

Þær aflandskrón­u­­eignir sem ekki verða nýttar í útboði Seðla­­bank­ans munu því sæta tak­­mörk­un­um.

Í tæp átta ár hafa fjár­­­magns­höftin „tak­­markað áhætt­u­dreif­ingu í eigna­­söfnum inn­­­lendra aðila og heft mög­u­­leika fyr­ir­tækja til að nýta sam­­starfs­verk­efni við erlenda aðila og ávöxt­un­­ar­tæki­­færi erlend­is“ eins og það er orðað í til­kynn­ingu fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neyt­is­ins. Efna­hags­­legt óhag­ræði sem af þessu hlýst fer vax­andi með tím­an­­um.

Þessi liður í áætlun stjórn­­­valda um losun fjár­­­magns­hafta leggur grunn­inn að næstu skrefum í átt til los­unar gjald­eyr­is­hafta og munu þau snúa „að heim­ilum og fyr­ir­tækjum á Íslandi“ segir í til­­kynn­ing­unni.