Vegna ört hækk­andi fast­eigna­verðs, sem vigtað hefur í vax­andi verð­bólgu, hefur fjár­mála­stöð­ug­leika­nefnd Seðla­banka Íslands ákveðið að setja reglur um hámark greiðslu­byrðar á fast­eigna­lán­um. 

Í yfir­lýs­ingu nefnd­ar­inn­ar, sem birt var í morg­un, segir að greiðslu­byrð­ar­hlut­fall – mán­að­ar­leg greiðslu­byrði fast­eigna­lána á móti mán­að­ar­legum ráð­stöf­un­ar­tekjum lán­taka – fast­eigna­lána skuli almennt tak­markast við 35 pró­sent en 40 pró­sent fyrir fyrstu kaup­end­ur. Lán­veit­endum er veitt und­an­þága frá regl­unum fyrir allt að fimm pró­sent heild­ar­fjár­hæðar nýrra fast­eigna­lána sem veitt er í hverjum árs­fjórð­ungi.

Þessar aðgerðir eru í takti við það sem Alþjóða­gjald­eyr­is­sjóð­ur­inn mælti með að yrði gert hér­lendis í áliti sem hann birti í apr­íl. Þar sagði hann að bregð­ast ætti við verð­hækk­unum á hús­næð­is­mark­aði og vax­andi hluta íbúða­lána hjá bönkum með beit­ingu þjóð­hags­var­úð­ar­tækja, til dæmis með reglum um hámark lána­greiðslna sem hlut­­fall af tekjum lán­tak­enda eða hámarks­­hlut lán­anna í eigna­safni bank­anna. 

Í júní var hámark veð­setn­ing­ar­hlut­falls fast­eigna­lána til neyt­enda lækkað úr 85 í 80 pró­sent en hámarks­hlut­fall fyrir fyrstu kaup­endur hélst óbreytt í 90 pró­sent.

Sveiflu­jöfn­un­ar­auk­inn snýr aftur

Þá hefur fjár­mála­stöð­ug­leika­nefndin ákveðið að end­ur­vekja hinn svo­kall­aða sveiflu­jöfn­un­ar­auka sem var afnum­inn í fyrra­vor til að auka þrótt kerf­is­lega mik­il­vægu bank­anna þriggja til að lána heim­ilum og fyr­ir­tækj­u­m. 

Nefndin telur ekki lengur þörf á því við­bót­ar­svig­rúmi. „Er það mat nefnd­ar­innar að hratt hækk­andi eigna­verð sam­hliða auk­inni skuld­setn­ingu heim­ila, hafi nú þegar fært sveiflu­tengda kerf­is­á­hættu að minnsta kosti á sama stig og hún var fyrir útbreiðslu far­sótt­ar­inn­ar. Nefndin hefur því ákveðið í ljósi auk­innar upp­söfn­unar sveiflu­tengdrar kerf­is­á­hættu að hækka sveiflu­jöfn­un­ar­auka á fjár­mála­fyr­ir­tæki úr 0 pró­sent í 2 pró­sent. Ákvörðun nefnd­ar­innar tekur gildi að 12 mán­uðum liðnum í sam­ræmi við þær reglur sem um sveiflu­jöfn­un­ar­auk­ann gilda. Sveiflu­jöfn­un­ar­auk­inn sann­aði gildi sitt í far­aldr­inum og hefur nefndin tekið til skoð­unar hvert hlut­laust gildi sveiflu­jöfn­un­ar­aukans eigi að vera til fram­tíð­ar.“

Sveiflu­­jöfn­un­­ar­­auki Seðla­­bank­ans eru við­­bót­­ar­­kröfur á eigið fé fjár­­­mála­­fyr­ir­tækja umfram lög­­bundnar eig­in­fjár­­­kröfur til að sporna gegn miklum sveiflum í fjár­­­mála­­kerf­inu. Ef mikil hætta er á þenslu getur Seðla­­bank­inn hækkað auk­ann til að koma í veg fyrir of mik­inn útlána­vöxt, en ef hætta er á sam­drætti getur bank­inn lækkað auk­ann til að efla útlána­­getu fjár­­­mála­­fyr­ir­tækj­anna. 

Þegar sveiflu­jöfn­un­ar­auk­inn var afnumin í mars í fyrra var það gert til að auka þrótt efna­hags­lífs­ins til að takast á við afleið­ingar kór­ónu­veiru­far­ald­urs­ins ­með því að skapa svig­­rúm til nýrra útlána sem átti að nema allt að 350 millj­­örðum króna. Þorri þessa svig­rúms hefur verið nýtt í að lána til hús­næð­is­kaupa.