Mann­eskjan hefur djúp­stæða and­lega þörf. Þetta sést best á því að í gegnum alla mann­kyns­sög­una hefur hún reist sér til­beiðslu­staði og stundað and­lega leit og trú­ar­lega rækt.

En það er líka orð­inn til stækk­andi hópur nútíma­fólks sem finnst að þeirra and­legu þörf sé ekki fylli­lega mætt af trú­ar­legum stofn­un­um, með til­heyr­andi and­legri br***stíflugremju. En ef það er rétt, að til sé orð­inn hópur afund­inna elsk­huga sem finna þorsta sínum ekki sval­að, hvað er þá til ráða?  

Aug­ljós­ast væri auð­vitað að hvetja fólk til að taka ábyrgð á sinni eigin and­legu leit og finna sín eigin svör í visku- og trú­ar­hefðum ver­ald­ar­inn­ar. Við berum enda ábyrgð á sjálfum okkur og and­leg­heit útheimta iðkun og ræktun rétt eins og hvað annað sem á að bera ávöxt. Það gerir þetta engin fyrir þig, hvorki mamma, pabbi né Þjóð­kirkj­an. En það er ekki fylli­lega sann­gjarnt að vísa fólki ein­göngu á eigin krafta og hyggju­vit. Ég held að mörg okkar séu, fyrst og fremst, eins og ung­lingur á kyn­þroska­skeiði, ringluð með hvað þau eigi að gera með þessa and­legu þörf sína og án hjálp­legra leið­ar­vísa. Trú­ar­legar stofn­an­ir, þar á meðal Þjóð­kirkj­an, hljóta því að sama skapi að spyrja hvernig þær geti vísað fólki áfram veg­inn. 

Við­brögð

Stofn­anir hefð­bund­inna trú­ar­bragða hafa ekki farið var­hluta af því að stækk­andi hópur finnur sig ekki full­kom­lega innan þess sem þær hafa upp á að bjóða.  Þjóð­kirkjan tekur til dæmis eftir því að margt fólk, líka margt ákaft Þjóð­kirkju­fólk, dregur litla nær­ingu úr því sem því er boðið upp á í kirkjum þeirra. Sumum finnst þannig leið­in­legt í messu og segja það hreint út. Prestar og annað starfs­fólk kirkj­unnar reyna að bregð­ast við en það eina sem þeim dettur í hug er að reyna að „létta stemn­ing­una“ og bjóða upp á „popp-­mess­ur.“  En þetta við­bragð til að þókn­ast leið­indum fólks er ekki endi­lega rétta við­bragð­ið. Stundum er það brjóst­um­kenn­an­legt. Við­brögð íhalds­manns­ins sem er orð­inn gramur út í höfnun sam­tím­ans og gerir því ekk­ert til að mæta honum og við­brögð frjáls­lynda prests­ins sem gerir hvað sem er fyrir við­tekt eru gölluð á sama hátt. Bæði íhalds­prest­ur­inn og hinn frjálslyndi eru í sjálf­virku við­bragði gagn­vart sam­tíma sínum sem lýsir skorti á sjálfs­trausti og vit­und um eigið erindi. Ástæðan er að ein­hvers staðar gleymdi fólk innan trú­ar­legra stofn­ana að spyrja: „Af hverjum byrj­uðum við á þessu?“ „Af hverju varð þessi gras­rót­ar­hreyf­ing og þessi stofnun til?“ „Hvert er okkar erind­i?“ Kannski gleymdi það jafn­vel sinni eigin and­legu leit og rækt. Og á meðan beðið er svara við þessum spurn­ingum þá bjóða trú­ar­stofn­anir og sam­tök upp á mis­-veiklu­leg andsvör við raun­veru­legri þörf fólks fyrir að rækta sinn and­lega mann og sinna sinni trú­ar­legu leit. 

Iðk­anir

Innst inni þá virð­ist góður hluti almenn­ings skilja þetta. Þess vegna er fólk núna komið út um allar koppa­grundir að iðka jóga, hug­leiðslu, gjör­hygli og núvit­und. Fólk er að leita innri göfg­unar og and­legrar og trú­ar­legrar teng­ing­ar. Ef það finnur það ekki hjá hefð­bundnum stofn­unum og sam­fé­lögum þá kýs það bara með fót­unum og fer ann­að.  Ekki þar fyrir að kirkjan á ara­grúa af svip­uðum iðk­unum á sínum lag­er. Þær eru bara alltof sjaldan dregnar fram í okkar lút­ersku Þjóð­kirkju.  Kristi­leg íhug­un, taize-­söngv­ar, kristi­legar mön­tr­ur, hin forna Jesú-bæn, kristi­leg hug­leiðsla, fyr­ir­bæn­ir, fagn­að­ar­bæn, þakk­læt­isiðk­anir og bibl­íu­leg íhug­un. Hin mystíska íhug­un­ar­hefð krist­in­dóms­ins stendur til­búin og vel stað­sett til að tappað sé af brunnum henn­ar.  Íhug­un­ar­hefðin er, líkt og sam­tím­inn, ekki upp­tekin af smá­muna­sömum formum og hún tapar sér aldrei í trú­ar­setn­inga­stagli og kenn­inga­blaðri.  Hún fer ekki í kringum hlut­ina heldur beint inn í trú­ar­legu reynsl­una, inn í kraft­miklar umbreyt­andi iðk­anir sem vís­indin eru byrjuð að sýna að hafa jákvæð áhrif á fólk í þeirra dag­legu störf­um. Það sem meira er: Hún gerir ráð fyrir að fólk taki ábyrgð á eigin trú­ar­iðkun og sýni sjálf­stæða innri virkni. Og það sama gildir um íhug­un­ar­hefðir allra ann­arra trú­ar­bragða.

Það sem ég er að segja er því þrennt:

Í fyrsta lagi þá þarf fólk að taka ábyrgð á sér sjálft og ger­ast virkir and­legir iðk­endur ef það á annað borð þráir and­lega svölun og innri göfg­un.

Í öðru lagi þá eru íhug­un­ar­hefðir trú­ar­bragð­anna og kirkj­unnar gull­náma iðk­ana sem ein­stak­ling­ar, trú­ar­sam­tök og Þjóð­kirkjan geta notað til þess að hjálpa fólki að fá þá and­legu nær­ingu sem við flest þrá­um. 

Í þriðja lagi þá vil ég bæta einu við. Orðið Þjóð­kirkja er orðið gam­alt orð. En það merkir í raun almanna­kirkja. Kirkja fyrir alla. Kirkja með lága þrösk­ulda, hátt til lofts og vítt til veggja. Kirkja þar sem allir eru vel­komnir hvort sem þeir hafa litla trú eða mikla; kirkja sem veitir hverjum og einum mögu­leika á að fikra sig áfram eftir sínu eigin reipi. Þjóð­kirkjan get­ur, ef hún vill, verið vett­vangur þar sem fólk getur komið með fjöl­breyttar aðferðir úr fjöl­breyttum hefð­um. Hún getur verið vett­vangur fyrir trú­ar­lega leit. Og þrátt fyrir að kristin trú­ar­hefð hljóti að vera í stafni hjá stofnun sem kall­ast kirkja þá getur hún auð­veld­lega búið til rými þar sem við öll getum fengið pláss til að vaxa and­lega á okkar eigin hraða og á okkar eigin for­send­um. Það væri Þjóð­kirkju­hug­sjón fyrir 21. öld­ina!

En þetta gildir auð­vitað bara ef Þjóð­kirkjan vill eiga alls­konar elsk­huga.