Við viljum búa í sam­fé­lagi þar sem allir hafa vinnu sem ekki eru í námi eða komnir á eft­ir­laun. En það er ekki raun­hæft að allir leiti eft­ir vinnu hjá öðrum og því þurfum við á nýsköpun og hug­rökkum frum­kvöðlum að halda. Það þarf að byrja strax í æsku að ala upp frum­kvöðla og nú þegar eru margir barna- og fram­halds­skólar sem ýta undir sköp­un­ar­kraft og frum­kvæði nem­enda með­ ­upp­finn­inga­smiðjum og upp­götv­un­ar­námi.

Tæki­færin eru mörg hér á landi. Við nýtum nú þegar auk­ið ­mennt­un­ar­stig lands­manna til að þróa sífellt betri tækni í fisk­vinnslu og mat­væla­fram­leiðslu. Hér er kjörið tæki­færi til að prófa nýjan búnað og síðan skapast tæki­færi á erlendum mörk­uð­um. Nýtum líka skraut­legt veð­ur­far og jarð­skjálfta­virkn­i til að hanna mann­virki sem þola öll veður og álag og flytjum þekk­ing­una út til­ ann­arra landa. Við getum nýtt álverin enn betur til að þróa tækni og leiðir til­ að álvers­fram­leiðsla verði örugg­ari, orku­spar­neytn­ari og minna meng­andi. Þró­um betri mæli­tæki til að mæla mengun eða öðru­vísi fram­leiðslu­að­ferðir til að minnka meng­un.  

Álver á Íslandi eru nútím­inn og fólk sem þar vinnur á virð­ingu skil­ið, sem og það end­ur­gjald sem álverin skila til sam­fé­lags­ins bæð­i í formi atvinnu, skatta og beins stuðn­ings við bæj­ar­fé­lög. Á meðan stjórn­end­ur ál­vera sýna sið­ferð­is­legan þroska og skila sköttum til sam­fé­lags­ins í hlut­fall­i við raun­veru­legan hagn­að, fara að lögum um meng­un­ar­varnir og tryggja örygg­i ­starfs­manna eru þau vel­komin við­bót við atvinnu­líf­ið. En fleiri álver eða ­meng­andi stór­verk­smiðjur eru að mínu mati ekki fram­tíðin og því eigum við að ­leggja rækt við nýsköpun og frum­kvöðla­starf.

Í stað þess að nýta fleiri virkj­un­ar­kosti gætum við frekar ­byggt upp fyr­ir­tæki sem þurfa litla orku. Vatns­afls­virkj­anir hafa miklu meiri af­leið­ingar á líf­ríki sjávar og áa heldur en við gerum okkur grein fyr­ir. Við vitum nú þegar um afleið­ingar þeirra á laxa­gengd í ám og það kæmi mér ekki á ó­vart að eftir nokkur ár verður sýnt fram á fylgni milli hruns sandsíla­stofns­ins og fjölgun vatns­afls­virkj­ana. Ár  sem renna óhindr­aðar til sjávar bera með sér­ ­mik­il­væg nær­ing­ar­efni. Þegar ár eru stíflaðar fyllist lónið smám saman af jarð­vegi svo nær­ing­ar­efnin ná ekki til sjáv­ar.  Þetta hefur ekki verið rann­sakað svo ég vit­i, en má auð­vitað kanna til hlítar eins og aðrar til­gát­ur.  

En nýsköpun getur verið margt fleira en tækninýj­ung­ar. ­Sam­fé­lags­leg nýsköpun er heiti yfir þau verk­efni sem upp­fylla sam­fé­lags­leg­ar þarfir af ýmsu tagi og leiða til vel­ferðar og bættra lífs­kjara í sam­fé­lag­inu. Sam­fé­lags­leg­ir frum­kvöðlar og fyr­ir­tæki setja hagn­að­ar­mark­mið í annað sæti, því sam­fé­lags­leg­ur á­vinn­ingur vegur þyngra.

Dæmi um slíka nýsköpun eru fjar­mennta­skólar þar sem margir litlir skólar standa saman að kennslu í gegnum fjar­funda­búnað eða hvala­skoðun og hvala­rann­sókn­ar­setur eins og á Húsa­vík og ýmis­legt fleira til að bæj­ar­fé­lög ­geti verið sjálf­bær.   

Slík nýsköpun kallar á heið­ar­leika, við­skiptasið­ferð­i, ­sjálf­bærni og rétt­læti. Einmitt grunn­gildin sem þjóðin valdi sér á þjóð­fund­in­um.

Síð­ustu ár hafa sprottið upp þekk­ing­ar­mið­stöðv­ar, ný­sköp­un­ar­kjarnar og rann­sókn­ar­setur víða um land þar sem háskóla­mennt­að ­starfs­fólk getur unnið að rann­sóknum og upp­götv­unum sem nýt­ast munu sam­fé­lag­in­u á ein­hvern hátt. Þótt fram­legðin sé ekki mæl­an­leg strax er starf þeirra ­mik­il­vægt fyrir fram­þróun sam­fé­lags­ins. Nýsköp­un­ar­mið­stöð Íslands er svo ­dýr­mætur stuðn­ingur við allt frum­kvöðla­starf í land­inu með þeirri þekk­ingu sem þar er saman komin og stuðn­ing­i.  

Það krefst hug­rekkis að vera frum­kvöð­ull og óbilandi trú á sjálfan sig og verk­efn­ið. Því skiptir svo miklu máli að sam­fé­lagið sýni skiln­ing og stuðn­ing. Frum­kvöðla­starf og nýsköpun tekur tíma og þarf fjár­magn. Ekki allar hug­myndir verða að full­burða fyr­ir­tækj­um, en eins og í öllu hug­ar­flugi er ­mik­il­vægt að skjóta engar hug­myndir í kaf, því fyrir hverja hug­mynd sem fæð­ist og fær að vaxa um stund, koma tíu aðrar í kjöl­far­ið.

Höf­undur er rit­höf­und­ur, ­þjóð­fræð­ingur og for­seta­fram­bjóð­andi.