Kjaramálin eru í hnút. Þau eru í hnút þrátt fyrir að ríkið áformi skattalækkanir upp á 14,7 milljarða króna sem nýtist best þeim launalægstu auk hækkunar barnabóta upp á 3,3 milljarða króna og lengra fæðingarorlofs. Það rofaði hins vegar örlítið til þegar VR og Almenna leigufélagið komust að samkomulagi sín á milli um að beita sér sameiginlega fyrir aukinni aðkomu lífeyrissjóða að fjármögnun leigufélaga. Auk þess féll Almenna leigufélagið frá fyrirhuguðum hækkunum á leiguverði sem sennilega nýtist tekjulágum best. Það dæmi sýndi að jafnvel þegar allt virðist í óefni komið er mögulegt að ná sáttum og vinna sameiginlega að bættum lífskjörum. Vonandi dregur fólk lærdóm af því.
Í samstarfi launþegahreyfingarinnar, atvinnurekenda og annarra felst allra hagur þar sem staðreyndin er sú að til lengri tíma haldast lífsgæði og gott rekstrarumhverfi fyrirtækja hönd í hönd. Samtök atvinnulífsins telja það tilboð sem þau hafa sett fram til launþegahreyfingarinnar samræmast því svigrúmi sem til staðar er í hagkerfinu ef koma á í veg fyrir verðbólgu sem veldur verra rekstrarumhverfi fyrirtækja og skerðingu á lífsgæðum almennings. Að sama skapi virðist svigrúm ríkisins hafa verið teygt til hins ýtrasta þar sem forsendur fjármálaáætlunar eru við það að bresta og ekki útséð hver afkoma ríkisins verður á þessu ári og þeim næstu. Er þá allt strandað og málið verður ekki leyst án verðbólgu, atvinnuleysis, gengisfalls eða blöndu af þessu þrennu? Getur einhver annar komið að samningaborðinu og liðkað fyrir?
Mögulega. Nærtækast væri að líta til sveitarfélaganna. Tekjur þeirra árið 2017 námu 13% af landsframleiðslu sem þýðir að þau höfðu að meðaltali um 100 þúsund krónur í tekjur á mánuði af hverjum íbúa eldri en 16 ára líkt og Viðskiptaráð hefur bent á. Það má spyrja sig hvers vegna ekki sé litið til þeirra í meiri mæli en ljóst er að hingað til hafa þau verið kleinan í kjaraviðræðum.
Skrúfum fasteignaskatt aftur til ársins 2017
Síðastliðið vor áætlaði Viðskiptaráð að árlegar tekjur sveitarfélaga hefðu hækkað um 6 milljarða að raunvirði á mann vegna hækkunar fasteignaverðs milli áranna 2013-2017. Síðan þá hefur fasteignamat hækkað og nýjustu tölur gefa vísbendingar um að tekjuaukningin vegna fasteignaverðshækkana geti verið nálægt 7,5 milljörðum á milli áranna 2013-2019. Þar eru því töluverð tækifæri til lækkunar á gjaldhlutföllum.
Sér í lagi má þar líta til fasteignagjalda á atvinnuhúsnæði. Samkvæmt tölum frá Sambandi sveitarfélaga var álagningarstofn atvinnuhúsnæðis í sveitarfélögunum á höfuðborgarsvæðinu rúmlega 1.000 milljarðar árið 2018. Það þýðir að fyrir hvert 0,1 prósentustig sem fasteignagjöld á atvinnuhúsnæði lækka getur íslenskt atvinnulíf sparað 1 milljarð í rekstrarkostnað á ári. Á þessu ári gæti sá sparnaður verið enn meiri þar sem fasteignamat hækkaði töluvert fyrir árið 2019. Sá sparnaður getur að sjálfsögðu komið fyrirtækjum til góða, en ekki síst launþegum sem nú þegar njóta 2/3 af verðmætasköpun atvinnulífsins.
Svigrúm til þess að gera betur við láglaunafólk mætti því auðveldlega finna hjá sveitarfélögum væru þau viljug til að koma til móts við atvinnulífið um lækkaðar álögur í formi fasteignagjalda af atvinnuhúsnæði. Grófir útreikningar benda til þess að með því að skrúfa gjaldtöku af hækkunum fasteignaverðs aftur um tvö ár, til ársins 2017, gætu sveitarfélögin skapað um 4 milljarða svigrúm í kjarasamningum. Þetta þýðir að sveitarfélögin á höfuðborgarsvæðinu þyrftu að lækka fasteignaskatt um tæplega 0,4 prósentustig milli áranna 2018 og 2019, sem ætti vel að vera gerlegt.
Hingað til hafa flest sveitarfélög verið í hlutverki svínsins, kattarins og hundsins í Litlu gulu hænunni þegar kemur að skattalækkunum en þess í stað bent á ríkið og á það sérstaklega við um höfuðborgina. Það er vonandi að þau finni til ábyrgðar í kjarasamningum og aðstoði við að baka brauðið en bíði ekki eftir að aðrir geri það.
Höfundur er sérfræðingur á hagfræðisviði Viðskiptaráðs Íslands
