Und­an­farna daga hafa birst fréttir af lyfja­skorti í land­inu. Nú um stundir virð­ist staðan vera sú að for­dæma­laus og alvar­legur lyfja­skortur er í land­inu, jafn­vel er skortur á lífs­nauð­syn­legum lyfj­um. Til að bjarga ein­stökum til­fellum þar sem fólk þarf nauð­syn­leg lyf er  bent á flókið ferli und­an­þágu­lyfja. Lyfja­mark­að­ur, stjórn­sýsla lyfja, inn­flutn­ingur og verð­lagn­ing lyfja lúta ákveðnum lög­mál­um, reglum og sjón­ar­mið­u­m. 

Margt af ákvörð­unum um lyfja­markað hefur verið tengt EES samn­ingn­um, en á það skal þó bent á að þó að lyfja­mark­aður sé frjáls hefur skipu­lag hans lítið með EES samn­ing­inn að gera. Á tíunda ára­tug síð­ustu aldar var lyfja­mark­að­ur­inn (þ.e. rekstur apó­teka) gef­inn frjáls. Áður ríkti skrýtið fyr­ir­komu­lag lyf­sölu­leyfa sem gerði marga apó­tek­ara að millj­óna­mær­ing­um. Sam­hliða því fyr­ir­komu­lagi, var hins vegar starf­andi Lyfja­verslun rík­is­ins. Það segja mér eldri og vitr­ari menn að þegar sú stofnun sá um fram­leiðslu og inn­flutn­ing lyfja, ríkti EKKI alvar­legur lyfja­skortur hér á land­i. 

Í dag hafa heildsalar sem nú ráða ferð­inni dregið lapp­irnar í að bjóða fram lyf sem eru algeng og með litla álagn­ingu þrátt fyrir að þessi lyf séu í mörgum til­fellum lífs­nauð­syn­leg. Frá því að lyfja­lögin tóku gildi 1996 hefur lög­gjaf­inn gefið mark­aðnum tugi ára að koma á jafn­vægi í fram­boð á lyfjum en mark­að­ur­inn hefur brugð­ist algjör­lega. Ekki er hægt að kenna neinum örðum um þennan lyfja­skort en þeim lyfja­heild­sölum sem flytja inn lyf. Ríkið hefur ekki verið að setja stein í götu þeirra hvað varðar inn­flutn­ing á lyfjum og læknar hafa ekki verið að skrifa út færri lyf­seðla en gengur og ger­ist.  

Aftur á móti verður rík­is­valdið að sýna ábyrgð á mál­inu. Þegar þessi nauð­syn­legi þáttur heil­brigð­is­kerf­is­ins brestur verða heil­brigð­is­yf­ir­völd að grípa inn í. Ef mark­að­ur­inn bregst í að flytja inn lyf og halda uppi eðli­legu fram­boði á lyfjum á Íslandi, verður ríkið að grípa til aðgerða til að tryggja eðli­legt fram­boð. Það er ekki í boði fyrir rík­is­valdið að sitja hjá og vona að hlut­irnir lag­ist af sjálfu sér. Rík­is­valdið getur gripið til nokk­urra aðgerða til að sporna við lyfja­skort­i: 

• Að við­halda öfl­ugri stjórn­sýslu lyfja á Íslandi til að tryggja að á Íslandi verði eðli­legt fram­boð af lyfj­u­m. 
• Ríkið getur end­ur­vakið Lyfja­verslun Rík­is­ins og tryggt fram­boð á lyfjum sem mark­að­ur­inn vill ekki flytja inn eða sinna. 
• Ríkið getur sektað lyfja­heild­sala um að sinna ekki sinni skyldu við að tryggja eðli­legt lyfja­fram­boð.
• Síð­ast en ekki síst getur ríkið lagt á hill­una hug­myndir um að draga úr skil­virkri stjórn­sýslu og lyfja­ör­yggi í land­inu með því að veikja þá stjórn­sýslu sem fyrir er í land­inu, sem m.a. birt­ist í hug­myndum um að leggja niður emb­ætti lyfja­mála­stjóra.

Fram­boð lyfja á Íslandi er ekki einka­mál lyfja­heild­sala. Lyf er einn veiga­mesti þáttur íslenskrar heil­brigð­is­þjón­ustu. Það er óboð­legt að á Íslandi ríki við­var­andi lyfja­skort­ur. Þetta er áskorun sem er leys­an­leg ef vilji er fyrir hendi.

Höf­undur er heilsu­hag­fræð­ing­ur.