Síðan í árs­byrjun 2021 hefur rík­is­sjóður nið­ur­greitt kaup bíla­leigu­fyr­ir­tækja á bens­ín­bílum fyrir hund­ruð millj­óna í nafni orku­skipta og aðgerða gegn lofts­lags­breyt­ing­um.

Þetta er gert á grund­velli vöru­gjaldsí­viln­unar sem var lög­fest í árs­lok 2020 og felur í sér að bíla­leigur fá allt að 400 þús­und króna afslátt af vöru­gjaldi vegna allra bíla sem þær kaupa, hvort sem bíl­arnir ganga fyrir jarð­efna­elds­neyti eða öðrum orku­gjöf­um, svo lengi sem hlut­fall bens­ín- og dísil­bíla af heild­ar­inn­kaupum er ekki hærra en 85% árið 2021 og 75% árið 2022. Þing­menn Vinstri grænna, Fram­sókn­ar­flokks­ins, Sjálf­stæð­is­flokks­ins og Mið­flokks­ins studdu laga­breyt­ing­una en Sam­fylk­ing­in, Pírat­ar, Við­reisn og Flokkur fólks­ins lögð­ust gegn henni.

Í vik­unni barst efna­hags- og við­skipta­nefnd Alþingis minn­is­blað frá fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neyt­inu þar sem umrætt laga­á­kvæði er gagn­rýnt harð­lega og ein­dregið varað við fram­leng­ingu þess. Fram kemur að vöru­gjalds­af­slátt­ur­inn hafi kostað rík­is­sjóð alls 839 millj­ónir króna síðan hann var inn­leidd­ur, en ætla verður að stærstur hluti kostn­að­ar­ins sé vegna kaupa á bens­ín- og dísil­bílum sem enn eru mik­ill meiri­hluti þeirra bíla sem bíla­leigu­fyr­ir­tæki kaupa. Ég hef lagt fram fyr­ir­spurn til skrif­legs svars þar sem óskað er eftir ítar­legri upp­lýs­ingum um kostn­að­inn og hve stór hluti hans rennur til kaupa á bílum sem ganga fyrir jarðefnaeldsneyti.

Fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neytið telur að vöru­gjalds­af­slátt­ur­inn hafi verið óskil­virk aðgerð. „Af­slátt­ur­inn gerir jarð­efna­elds­neyt­is­bíla ódýr­ari og vinnur því að hluta til gegn raf­væð­ingu bíla­l­eigna,“ segir í minn­is­blað­inu. Bent er á að hjá bíla­leigum sem náð hafa til­skil­inni hlut­deild vist­vænna bíla skapi kerfið hvata til að kaupa jarð­efn­iselds­neyt­is­bíla sem síðan fara í end­ur­sölu að 1-2 árum liðn­um. „Í ljósi mik­ils veltu­hraða í nýskrán­ingum og end­ur­sölu bíla­leigu­bíla er hætta á að slíkt fyr­ir­komu­lag geti verið til þess fallið að tefja orku­skipt­in, einkum sé tekið til­lit þess að tekju­tap rík­is­ins í formi eft­ir­gjafar af vöru­gjaldi er ígildi fórnaðra fram­laga til ann­arra aðgerða í þágu lofts­lags­mála.“

Það er ekki oft sem ráðu­neyti gagn­rýna ákvarð­anir lög­gjafans með svo afger­andi hætti, en þarna var full ástæða til. Orku­skiptin í sam­göngum mega ekki verða átylla fyrir ómark­vissar pen­inga­gjafir til stór­fyr­ir­tækja – og þeim verður svo sann­ar­lega ekki náð fram með hund­ruða millj­óna nið­ur­greiðslu rík­is­ins á bílum sem ganga fyrir jarð­efna­elds­neyti.

Höf­undur er þing­maður Sam­fylk­ing­ar­inn­ar.