Einn stærsti óvissu­þátt­ur­inn varð­andi verð­bólgu­þróun á Ís­landi er þróun á olíu- og hrá­vöru­verði á heims­mark­aði, að sögn Þór­ar­ins G. Pét­urs­son­ar, að­al­hag­fræð­ings Seðla­banka Íslands. Hann ótt­ast að dragi úr þeirri miklu verð­lækk­un ­sem verið hefur á olíu und­an­farið „þótt ekki væri annað en að þetta fari að hætta að lækka, þá drag­ist tjöldin frá og við sitjum uppi með þennan vax­and­i inn­lenda verð­bólgu­þrýst­ing. Fari þetta í fyrra horf þá myndi það ger­ast enn­þá hrað­ar. Þetta er í mínum huga nokur áhættu­þátt­ur.“ Þetta kom fram í máli Þór­ar­ins á opnum fundi í efna­hags- og við­skipta­nefnd þar sem pen­inga­stefnu­nefnd ­Seðla­banka Íslands gaf skýrslu. 

Ásamt Þór­arni sátu Már Guð­munds­son ­seðla­banka­stjóri og Katrín Ólafs­dótt­ir, ­lektor í hag­fræði við Háskól­ann í Reykja­vík og pen­inga­stefnu­nefnd­ar­mað­ur.

Mikil inn­lend verð­bólga

Seðla­banki Íslands­ hækk­aði stýri­vexti sína um 0,25 pró­sent 4. nóv­em­ber síð­ast­lið­inn. Þeir eru nú 5,75 pró­sent og var um að ræða þriðju stýri­vaxta­hækkun bank­ans á þessu ári. Stýri­vextir eru helsta tæki Seðla­banka Ís­lands til þess að halda verð­bólgu í skefj­um. Ef þensla er í sam­fé­lag­inu og verð­bólgan há, þá hækkar Seðla­bank­inn stýr­ir­vext­ina.

Verð­bólga hef­ur hins vegar ekki verið há und­an­far­ið. Þvert á móti hefur verð­bólga verið und­ir­ 2,5 pró­sent mark­miði Seðla­bank­ans í næstum tvö ár. Ráð­andi þáttur í því er að inn­flutt verð­bólga hefur dreg­ist mjög skarp sam­an. Inn­lend verð­bólga er hins ­vegar á bil­inu fjögur til fimm pró­sent.

Í Pen­inga­málum Seðla­banka Íslands, sem birt voru sam­hliða ­síð­ustu vaxta­á­kvörð­un, er fjallað um hvað valdi því að vextir séu hækk­að­ir ­þrátt fyrir að verð­bólga sé lág. Þar segir m.a.: „Sam­setn­ing verð­bólg­unnar minnir þó tölu­vert á stöð­una á árunum 2003-2005 þegar mæld verð­bólga var lítil m.a. vegna þess að ­gengi krón­unnar hækk­aði og inn­flutt verð­bólga var lítil á sama tíma og inn­lendur verð­bólgu­þrýst­ing­ur, sem kom m.a. fram í miklum hækk­unum á hús­næð­is­verði, var tölu­verð­ur. Þegar gengi krón­unnar gaf eftir árið 2006 jókst verð­bólga hratt. Í ljósi mik­ils verð­bólgu­þrýst­ings frá vinnu­mark­aði núna og ­vax­andi fram­leiðslu­spennu í þjóð­ar­bú­skapnum eru því nokkrar líkur á að mæld verð­bólga end­ur­spegli ekki að fullu þann und­ir­liggj­andi verð­bólgu­þrýst­ing sem er fyrir hendi. Horfur eru því á að verð­bólga auk­ist á ný þegar áhrif lækk­un­ar al­þjóð­legs vöru­verðs fjara út.“

Heims­mark­aðs­verð hefur lækkað um 60 pró­sent

Heims­mark­aðs­verð á olíu hefur hríð­fallið frá því um mitt ár 2014. Í júní 2014 kost­aði tunna af Brent-olíu 115,9 dali. Í dag ­kostar hún um 47,3 dali, og hefur því lækkað um 60 pró­sent. 

Þór­ar­inn ­sagði á fundi efna­hags- og við­skipta­nefndar í morgun að olíu- og hrá­vöru­verð væri einn af stærstu óvissu­þátt­unum í verð­bólgu­þróun og lyk­il­at­riði í að skilja hana. „Ég ótt­ast að fari þetta að breytast, þótt ekki væri annað en að þetta fari að hætta að lækka, þá drag­ist tjöldin frá og við sitjum uppi með þenn­an ­vax­andi inn­lenda verð­bólgu­þrýst­ing. Fari þetta í fyrra horf þá myndi það ger­ast ennþá hrað­ar. Þetta er í mínum huga nokkur áhættu­þátt­ur.“ Hann sagði einnig að það væri ekki úti­lokað að verðið á olíu- og hrá­vöru­mörk­uðum haldi áfram að ­lækka, þótt það muni lík­lega ekki lækka jafn mikið og það hefur verið að ger­a. ­Þróun í Kína gæti leitt til þess.