Ted Cruz varð hlut­skarpastur fram­bjóð­enda Repúblikana­flokks­ins á kjör­fundi í Iowa í gær, þvert á flestar spár. Hann fékk 28% atkvæða þeirra sem mættu á kjör­fundi. Nú flyst bar­áttan til New Hams­hire, þar sem kosið verður í næstu viku, og sumir eru á því að eftir úrslitin í Iowa sé komið í ljós hvaða þrír fram­bjóð­endur muni berj­ast um útnefn­ingu Repúblikana­flokks­ins: Cruz, Don­ald Trump og Marco Rubio, en Trump rétt hafði betur en Rubio og náði öðru sæti. Það litar þó alla umræðu og spár að hingað til hefur þró­unin verið nokkuð óút­reikn­an­leg. Fáir spáðu því til dæmis fyrir nokkrum mán­uðum að Don­ald Trump næði þeim árangri sem hann hefur náð. 

Hvað hafði áhrif?

Flestir eru sam­mála um það að Cruz hafði sigur með því að fá íhalds­sama og kristna, evang­elista, á kjör­stað. Allar skoð­ana­kann­anir van­mátu líka hversu margir voru óákveðnir þangað til á síð­asta degi, en það voru 35%. 

Tveir af hverjum þremur þeirra sem fóru á kjör­stað sögð­ust vera mjög íhalds­sam­ir, sam­kvæmt könnun Polit­ico, og Cruz fékk 44% atkvæða þeirra sem skil­greindu sig þannig. Don­ald Trump fékk bara 21% atkvæða þessa hóps og Marco Rubio 15%. Hins vegar fékk Cruz aðeins 19% atkvæða þeirra sem sögð­ust dálítið íhalds­sam­ir, en sá hópur taldi heil 45% af öllum þeim sem mætu á svæð­ið. Og á meðal þeirra sem telja sig hóf­sama eða frjáls­lynda, sem voru 15%, fékk Cruz bara níu pró­senta stuðn­ing. 

Cruz fékk 34% af atkvæðum þeirra sem eru evang­elist­ar, Trump 22% og Rubio 21%. Cruz hefur meðal ann­ars sagt á fundum að hann hafi beðið fyrir því að vinna í Iowa. 

Þetta skiptir auð­vitað máli vegna þess að það eru alls ekki öll ríki eins sam­sett. Hlut­fall krist­inna og íhalds­samra repúblik­ana er hátt í Iowa. Í Iowa er líka að stórum hluta hvítt og milli­stétt­ar­fólk, sem hafði líka áhrif á nið­ur­stöð­una hjá demókröt­um. Hill­ary Clinton á meiri vin­sælda að fagna meðal ann­arra hópa. 

Fyr­ir­komu­lagið í Iowa er líka öðru­vísi en víð­ast ann­ars stað­ar. Þar fara fram kjör­fund­ir, þar sem fólk þarf að mæta, hlusta á ræður og kjósa svo með fót­un­um. Það er ekki leyni­leg kosn­ing, og þetta hefur iðu­lega verið talið hafa þau áhrif að aðeins þeir hörð­ustu mæti á stað­inn. 

Engu að síður var met­þátt­taka í kjör­fund­unum hjá repúblikönum í Iowa, 185 þús­und manns mætt­u. 

Cruz sagði eftir sig­ur­inn að hann væri sigur gras­rót­ar­inn­ar. Það má alveg til sanns vegar færa, honum og hans kosn­inga­vél tókst að virkja mik­inn fjölda sjálf­boða­liða í bar­átt­unni og það skiptir ekki minna máli hvað hann varði miklum tíma þar. Eins og Krist­inn Haukur Gunn­ars­son sagn­fræð­ingur kom inn á í skýr­ingu um Iowa á Kjarn­anum um helg­ina eru kjós­endur í Iowa kröfu­harð­ir. Einn sjálf­boða­liði repúblík­ana í Des Moines seg­ir: „Iowa-­búar eru aldrei ánægð­ir. Það þarf meira en eina ræðu, eitt handa­band eða einn fund til að sann­færa kjós­endur í Iowa.“ 

Cruz fór í allar 99 sýslur rík­is­ins, og hélt fundi, líkt og Rick Santorum gerði fyrir fjórum árum. Það virk­aði fyrir Santorum þá og það virk­aði fyrir Cruz nún­a. 

Hægri íhalds­mað­ur­inn Cruz 

Cruz er gríð­ar­legur íhalds­maður sem hefur haldið úti harðri kosn­inga­bar­áttu í þá veru. Hann hefur gengið jafn­langt eða lengra en Trump þegar kemur að utan­rík­is­mál­um, og meðal ann­ars kallað eftir því að sprengjum verði látið rigna yfir Íslamska ríkið í Sýr­landi þangað til sand­ur­inn glóir. 

Hann hefur tjáð sig um breyt­ingar á Hæsta­rétti Banda­ríkj­anna, og sagt að þar þurfi að gera breyt­ingar og koma inn íhalds­mönn­um. Ann­ars muni Hæsti­réttur ákveða að eng­inn megi bera vopn, muni stöðva allar tak­mark­anir á fóst­ur­eyð­ingum þannig að hægt sé að eyða fóstri á öllum tímum með­göngu, og það verði gert með notkun skatt­fjár. Hann hefur talað fyrir því að stöðva fjár­veit­ingar til Planned Parent­hood og er mjög á móti fóst­ur­eyð­ing­um. Hann hefur við­haft mjög vafasöm ummæli sem mjög auð­velt er að segja rasísk. 

Hann er mjög fylgj­andi byssu­eign og NRA sam­tökin gefa honum sína bestu ein­kunn. Hann vill og hefur reynt að stöðva breyt­ingar á heil­brigð­is­trygg­ing­um. Og hann hefur ekki mikla trú á hætt­unni af lofts­lags­breyt­ingum af manna­völdum. Enda hafa fram­bjóð­endur Demókrata sagt að hann sé alveg jafn slæmur og Don­ald Trump. 

Þrátt fyrir að Marco Rubio hafi kom­ist á þing með hjálp Teboðs­hreyf­ing­ar­innar rétt eins og Cruz, þá er hann hóf­samur í sam­an­burð­in­um. Í Iowa kom Marco Rubio á óvart, steig upp sem þriðji fram­bjóð­and­inn og skildi alla hina hóf­sam­ari, kerf­is­fram­bjóð­end­urna eftir langt fyrir neð­an. Þeir hafa þó margir eytt miklu púðri í New Hamps­hire, ekki síst Jeb Bush, og það er ekk­ert hægt að úti­loka. Þar ætlar Rubio sér að ná öðru sæt­in­u. Hann er vin­sælli fram­bjóð­andi meðal flokks­hesta í Was­hington og vegna þess að hann er hóf­sam­ari en Cruz er hann líka tal­inn lík­legur til að geta frekar náð til almennra kjós­enda. 

Slag­ur­inn haf­inn - Póli­tísk bylt­ing?

Magnús Hall­dórs­son skrifar frá New York

„Þetta markar upp­hafið af póli­tískri umbreyt­ingu í Banda­ríkj­un­um,“ sagði Bernie Sand­ers, við dynj­andi lófa­klapp og fagn­að­aróp stuðn­ings­manna sinna í Iowa, þegar nið­ur­staðan lá fyrir í for­val­inu. Þrátt fyrir tap fyrir Hill­ary þá líta margir álits­gjafar hér í Banda­ríkj­unum á hann sem sig­ur­veg­ara kosn­ing­anna. Því nú hefur verið stað­fest með kosn­ingu að kraft­ur­inn í kosn­inga­bar­áttu hans er ósvik­inn. Hill­ary Clint­on, með alla sína reynslu og teng­ingar við helstu stofn­anir Banda­ríkj­anna - og Wall Street - getur ekki annað en tekið fram öll vopnin sem hún hefur í búri sínu til að kljást við Sand­ers, fram að útnefn­ingu flokks­ins.

En á móti segja margir, að fyrst Sand­ers hafi ekki unnið Iowa, þá eigi hann ekki mik­inn séns. Staða Hill­ary sé það sterk í öðrum ríkj­um. Kosn­inga­þátt­taka mun lík­lega hafa mikið um það að segja, hvernig fer, því Sand­ers virð­ist vera að kveikja mik­inn áhuga á stjórn­málum hjá fólki sem ekki hefur áður gefið þeim mik­inn gaum. Ekki síst er það ungt fólk sem virð­ist tengja hugs­anir sínar sterk­lega við mál­flutn­ing Sand­ers, ekki síst tala hans um hnignun milli­stétt­ar­innar og að stjórn­málin séu hönnuð í kringum elít­una á Wall Street og í Was­hington DC. Hill­ary hefur sterka stöðu þar, en að auki sýna kann­anir að hún nær vel til minni­hluta­hópa og auð­vitað kvenna. Enda ætlar hún sér að verða fyrsti kven­for­seti Banda­ríkj­anna. Hvorki meira né minna.

Hjá Repúblikönum eru það talin helstu tíð­ind­in, að Don­ald Trump sé að missa vind­inn úr seglum á sínu skipi. Ted Cruz, sem hefur mik­inn stuðn­ing frá sér­trú­ar­söfn­uðum vítt og breitt um Banda­rík­in, sigr­aði nokkuð örugg­lega í Iowa. Trump hefur verið að mæl­ast hár í könn­unum að und­an­förnu, og þykja þessar nið­ur­stöður sína að "frasa­stjórn­mál" hans séu hugs­an­lega að sýna ýkt­ari mynd í skoð­ana­könn­un­um, heldur en þegar á hólm­inn er kom­ið. Nokkur óvissa er því í kort­unum með fram­haldið hjá þessum millj­arða­mær­ingi sem lætur allt flakka.

Á meðan getur Marco Rubio andað létt­ar, eftir að hafa tekið dýfu í könn­unum að und­an­förnu. Rubio, sem er sonur inn­flytj­enda frá Kúbu, var með einu pró­sentu­stigi lak­ari kosn­ingu en Trump, en er almennt álit­inn hafa mik­inn stuðn­ing innan Repúblikana­flokks­ins í öðrum ríkj­um. Hugs­an­lega er þessi nið­ur­staða upp­hafið af mik­illi sókn hans fram að útnefn­ing­unni sjálfri, hver veit. Raf­mögnuð spenna mun fylgja for­val­inu og bar­átt­unni fram að sjálfum kosn­ing­un­um, svo mikið er víst.

Fer allt í kunn­ug­legt far? 

Í næstu viku er svo komið að fyrstu eig­in­legu for­kosn­ing­un­um, próf­kjör­inu sem fer fram í New Hamps­hire 9. febr­ú­ar. Þar er staðan allt önnur en í Iowa, ekki eins trúað fólk og ekki eins harð­lín­u-í­halds­sinnað og Cruz. New Hamps­hire próf­kjörið hefur líka sjaldn­ast farið eins og kjör­fundur í Iowa. 

En ef hann fer með sigur af hólmi þar, sem er alls óvíst, gæti róð­ur­inn þyngst veru­lega fyrir Trump. Þá gæti bar­áttan farið á kunn­ug­legar slóðir, hægri íhalds­mað­ur­inn Cruz á móti hóf­sam­ari Rubio. Þá er ágætt að minna á að Repúblikanar hafa ekki valið þann fram­bjóð­anda sem er mesti hægri íhalds­mað­ur­inn í 35 ár, eða frá því að Ron­ald Reagan varð fyrir val­inu. Hins vegar er svo margt óvenju­legt í ferl­inu núna að það er erfitt að líta á slíkar sögu­skýr­ingar sem mjög mikla vís­bend­ingu um það sem koma skal.