Starfshópur fjögurra ráðuneyta hefur verið skipaður til að undirbúa viðbrögð við nýlegri ákvörðun Eftirlitsstofnunar EFTA, ESA, um nýtingu náttúruauðlinda í rafmagnsframleiðslu. ESA segir að íslensk stjórnvöld þurfi að setja lög sem krefjast þess að alltaf sé greitt markaðsverð þegar orkufyrirtækjum eru veitt réttindi til að nýta náttúruauðlindir í almannaeigu. ESA kveður einnig á um að íslensk stjórnvöld verði að endurskoða alla gildandi samninga um nýtingu náttúruauðlinda til að tryggja að orkufyrirtæki greiði markaðsverð það sem eftir lifir af gildistíma samninganna.
Íslensk stjórnvöld hafa verið að móta verklag við ákvörðun verðs vegna nýtingar náttúruauðlinda, meðal annars vegna raforkuframleiðslu, á undanförnum árum, segir í tilkynningu frá forsætisráðuneytinu. Breytingarnar sem ESA leggur til myndu festa í sessi þær meginreglur og aðferðafræði sem hefur verið að mótast, segir forsætisráðuneytið. Breytingarnar gætu tryggt „enn betur að verð sem orkufyrirtæki greiða fyrir aðgang að auðlindum í opinberri eigu sé ákveðið á markaðsforsendum.“
Starfshópurinn mun á næstu vikum ákveða hvort rétt sé að fallast á tilmæli eftirlitsstofnunarinnar og undirbúa viðbrögð. Þá verður leitað eftir viðræðum við orkufyrirtæki vegna áður gerðra samninga.
Nauðsynlegt til að tryggja samkeppni
ESA segir að ráðstafanirnar sem lagðar eru til séu nauðsynlegar til að tryggja megi sanngjarna og virka samkeppni á íslenska raforkumarkaðnum. ESA telur nauðsynlegt að til að tryggja samkeppni þurfi orkufyrirtæki að greiða markaðsverð fyrir nýtingu náttúruauðlinda. Íslensk stjórnvöld hafi hins vegar í fjölmörgum tilvikum veitt orkufyrirtækjum aðgang að náttúruauðlindum til að framleiða raforku úr vatnsafli eða jarðvarma án þess að nokkur löggjöf sé til um efni slíkra samninga. Það er hvorki skýr lagaskylda til að fara fram á greiðslu markaðsverðs né opinber mælikvarði á það hvernig ákvarða eigi endurgjald á Íslandi.
ESA vill að sett verði lög til að tryggja að öll tilfærsla náttúruauðlinda vegna raforkuframleiðslu fari fram á markaðsforsendum og að slík kvöð yrði bindandi fyrir bæði ríki og sveitarstjórnir.
„Setja þarf lög sem fela í sér að ávallt sé farið fram á greiðslu markaðsverðs þegar orkufyrirtækjum eru veitt réttindi til að nýta nátturauðlindir í almannaeigu. Til að ganga úr skugga um að aðilar njóti jafnræðis þurfa íslensk stjórnvöld auk þess að hafa skýra aðferðafræði um hvernig markaðsverð náttúruauðlinda verður ákvarðað,” sagði Sven Erik Svedman, forseti Eftirlitsstofnunar EFTA, í fréttatilkynningu frá stofnuninni.
