Bjarni Benediktsson, þáverandi fjármála- og efnahagsráðherra og núverandi forsætisráðherra, braut lög um jafna stöðu og jafnan rétt karla og kvenna þegar hann skipaði Björn Þór Hermannsson til að gegna embætti skrifstofustjóra á skrifstofu opinberra fjármála í ráðuneytinu í lok ágúst í fyrra. Þetta er niðurstaða kærunefndar jafnréttismála í málinu en úrskurður hennar var birtur í dag.
Kona sem sótti um starfið kærði skipun Björns Þórs til kærunefndarinnar þar sem hún taldi sig hafa verið hæfari en hann til að gegna starfinu. Hún væri með töluvert meiri og víðtækari reynslu en sá sem var skipaður. Í ljósi þess að fimm karlar og þrjár konur skipi embætti skrifstofustjóra hjá fjármála- og efnahagsráðuneytinu og ein kvennanna sé sett tímabundið í forföllum karlkyns skrifstofustjóra halli á konur hvað varðar skipan í embætti skrifstofustjóra hjá ráðuneytinu. Því taldi konan að henni hafi verið mismunað á grundvelli kynferðis og vísaði í lög um jafna stöðu og jafnan rétt karla og kvenna því til stuðnings. Samkvæmt þeim lögum ber að skipa umsækjanda af því kyni sem hallar á ef umsækjendur eru jafnhæfir. Kærunefnd jafnréttismála tók undir þetta og sagði fjármála- og efnahagsráðuneytið ekki hafa sýnt fram á að aðrar ástæður en mismunun á grundvelli kynferðis hafi legið til grundvallar því að konan var ekki skipuð í starfið. Því hafi þáverandi fjármála- og efnahagsráðherra, sem skipaði í starfið, brotið gegn ákvæðum laga með ákvörðun sinni.
Hallaði á konur
Alls bárust 13 umsóknir um starfið þegar það var auglýst til umsóknar. Ákveðið var að kalla fyrst fjóra umsækjendur í viðtöl og að þeim loknum voru þeir tveir umsækjendur sem skorað höfðu hæst samkvæmt mati hæfnisnefndar boðaðir í viðtal hjá fjármála- og efnahagsráðherra. Um var að ræða þann sem skipaður var í starfið og konuna sem kærði þá skipun. Þegar konunni var tilkynnt um skipan karlsins í starfið var sú niðurstaða sögð í samræmi við niðurstöðu hæfnisnefndar. Konan sem kærði skipunina taldi að hæfisnefndinni hefði mistekist að framkvæmda heildstætt mat á umsækjendum svo sem skylt sé að gera. í úrskurðinum segir: „Hafi kærða mátt vera það ljóst að skipun umsækjanda sem hafi jafn stutta starfsreynslu í samanburði við marga aðra umsækjendur gæti falið í sér brot á ákvæðum jafnréttislaga sem og óskráðum reglum stjórnsýsluréttarins. Einkum sé þetta mikilvægt í ljósi þess að sá sem skipaður var hafi verið innanhússmaður hjá kærða og að aðalatriðið í rökstuðningi hæfnisnefndar fyrir ráðningunni hafi verið frammistaða í viðtali ásamt hástemmdri umsögn yfirmanns hans hjá kærða. Þannig hafi þessi atriði rutt úr vegi öðrum veigameiri sjónarmiðum, svo sem meiri stjórnunarreynslu, reynslu af starfsmannaábyrgð, rekstri og starfsemi opinberra stofnana og félagasamtaka. Þá blasi við að skipunin sé í blóra við ákvæði laga nr. 10/2008 þar sem verulega hallar á konur í stjórnunarstöðum hjá kærða.“
Fjármála- og efnahagsráðuneytið sagði hins vegar að það væri almennt viðurkennt að stjórnvöld hefðu allmikið svigrúm til að ákveða við embættisveitingar hvaða sjónarmið séu lögð til grundvallar og til að leggja heildarmat á kosti og eiginleika umsækjenda sem og hæfni þeirra. „Þetta eigi ekki síst við í þessu tilviki þar sem um sé að ræða þá skrifstofu ráðuneytisins sem ætlað sé að leiða marga þætti innleiðingar nýrra laga um opinber fjármál en lögin feli í sér verulegar breytingar á því lagaumhverfi sem áður hafi gilt. Embætti skrifstofustjóra opinberra fjármála sé lykilstaða í því ferli. Megi hér vísa til þess sem fram hafi komið í auglýsingu að skrifstofan hafi yfirumsjón með gerð fjármálastefnu og árlegri fjármálaáætlun fyrir hið opinbera í heild og hafi forystu um undirbúning frumvarps til fjárlaga í samræmi við ný lög um opinber fjármál. Jafnframt hafi komið fram að skrifstofan samhæfi starf sem fram fari í öðrum ráðuneytum vegna undirbúnings fjármálastefnu, fjármálaáætlunar og fjárlagafrumvarps á grundvelli grunngilda sem séu skilgreind í lögum um opinber fjármál. Það er afstaða kærða að val ráðherra á framangreindu sjónarmiði hafi verið lögmætt og málefnalegt og hæfasti umsækjandinn hafi verið skipaður í embættið á grundvelli þess.“
Kærunefnd jafréttismála var ósammála þessum rökstuðningi og sagði að lög hefðu verið brotin þegar karl var skipaður í embættið í lok ágúst í fyrra.
