Mjólkurvörur voru innfluttar í meira magni árið 2017 en árin áður. Innflutningur helst nokkuð stöðugur á árunum 2004 til 2016 en eykst árið 2017. Ostar og ystingar eru nálægt 90 prósent af verðmæti innflutnings öll árin en það ber að hafa í huga að flokkar mjólkurvara eru fjölbreyttir. Draga má þá ályktun að kílóverð innfluttra osta sé að jafnaði hærra en innlendra osta.
Þetta kemur fram í svari Kristjáns Þórs Júlíussonar sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra við fyrirspurn frá Þorsteini Víglundssyni um samkeppni í mjólkuriðnaði og stuðning við hann.
Ólafur Stephensen, framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda, segir að innflutningsaukning á síðasta ári sé að öllum líkindum tilkomin vegna opnunar Costco. Fyrirtækið hefur ekki sótt um innflutningskvóta en flytur samt gríðarlega mikið inn til landsins og borgar þar af leiðandi fulla tolla. Ólafur telur að það sé reiðubúið að hafa lítið upp úr ákveðnum vörum til að höfða til neytenda.
Hann segir að samkeppnin á mjólkurmarkaði hafi í raun farið minnkandi undanfarin ár eftir að mjólkuriðnaðurinn fékk undanþágu frá samkeppnislögum til að sameina mjólkursamlög og skipta með sér verkum á markaðnum. Þrátt fyrir að innflutningur hafi aukist sé til dæmis innflutningur á mjólk og sýrðum mjólkurvörum innan við hálft prósent af innanlandsframleiðslu. „Við höfum sagt að tímabært sé að lækka eða afnema tolla á innflutningi til þess að samkeppnin aukist,“ segir Ólafur.
Á mynd 1 má sjá þróun á samanlögðu magni innfluttra mjólkurvara frá árinu 2004 til ársins 2017. Innflutningur ársins 2017 miðast við tímabilið desember 2016 til nóvember 2017, þar sem gögn fyrir desember 2017 eru enn ekki tiltæk.
Þegar litið er til innflutnings í kílóum er innflutningur ekki mikill á flestum mjólkurvörum í samanburði við innlenda framleiðslu, segir í svari ráðherra. Innflutningur osta sker sig helst úr en hann er á bilinu 3 til 5 prósent af innlendri framleiðslu í kílóum talið. Árið 2017 hækkar sama hlutfall í 8 prósent. Í svarinu segir að leiða megi að því líkum að hlutfall verðmæti innflutnings sé þó eitthvað hærra en í magni talið. Algengt sé að heild- og smásalar nýti tollkvóta eða flytji inn ýmsar tegundir mjólkurvara sem takmarkað framboð er af hér á landi, til dæmis ýmsir sérostar. Árið 2013 var nokkuð flutt inn af smjöri en lítið önnur ár.
Mynd 2 sýnir þróun á verðmæti samanlagðs innflutnings frá árinu 2004 til ársins 2017
Segir ennfremur í svarinu að rétt sé að hafa í huga að í tölum um framleiðslu eru vörur sem fluttar eru út. Nokkuð sé flutt út af smjöri, mjólkurdufti og öðrum mjólkurvörum, þannig að meira er framleitt hér á landi en það sem innlendir framleiðendur setja á íslenskan markað. Í framleiðslutölurnar vanti hins vegar tölur um mjólkurvörur sem unnar eru heima og seldar beint frá bónda.
Mjólkurvörur hafa hækkað mest
Samkvæmt gögnum frá Hagstofunni yfir vísitölu neysluverðs hefur verðlagsþróun á matvörum á síðustu tveimur árum, frá janúar 2016 til janúar 2018, verið með þeim hætti að verð á innfluttum vörum hefur lækkað og sama má segja um þær vörur sem eru í samkeppni við innfluttar vörur. Þetta kemur fram í frétt ASÍ frá því um miðjan febrúar.
Í fréttinni kemur ennfremur fram að verð á matvöru hafi því í heildina lækkað um 0,7 prósent á síðustu tveimur árum en ástæðuna fyrir verðlækkunum megi einkum rekja til gengisstyrkingar. Undantekningin á þessu sé verð á mjólkurvörum en sá undirflokkur matvörunnar skeri sig algjörlega úr og hafi hækkað langmest eða um 7,4 prósent.
Útskýring ASÍ liggur í því að lítil eða engin samkeppni er á Íslandi á mjólkurvörumarkaði og því svigrúm til hækkanna þrátt fyrir ytri aðstæður eins og gengisstyrkingu.
„Aðrir vöruflokkar sem hafa hækkað eru olíur og feitmeti en verð í þeim vöruflokki hefur hækkað um 2,8 prósent. Þess má geta að inni í þeim vöruflokki eru til dæmis smjör og smjörlíki sem tilheyrir að vissu marki mjólkuriðnaðinum hér á landi. Þá hefur verð á fiski hækkað lítillega eða um 1,2 prósent. Þeir matvöruflokkar sem hafa lækkað eru ávextir um 7 prósent, grænmeti um 4,6 prósent og verð á kaffi, te og kakói hefur lækkað um 8,3 prósent. Verð á súpum, sósum, blöndum og kryddi hefur lækkað um 3,5 prósent og verð á gosdrykkjum og söfum um 1,6 prósent. Þá hefur verð á kjöti lækkað um 0,6 prósent og verð á brauð- og kornvörum um 3,3 prósent.
Það má því segja að verðlagsþróun síðustu tveggja ára einkennist í heildina litið af meiri verðstöðugleika en Íslendingar eiga að venjast. Flestar vörur hafa lækkað í verði og njóta neytendur góðs af þeirri gengisstyrkingu sem hefur orðið hér á landi,“ segir í frétt ASÍ.
