Þingsályktunartillaga hefur verið lögð fram á Alþingi í annað skiptið um stofnun embættis tæknistjóra ríkisins. Fyrsti flutningsmaður er Smári McCarthy þingmaður Pírata en ásamt honum leggja fram tillöguna þrír þingmenn úr sama flokki, þau Björn Leví Gunnarsson, Halldóra Mogensen og Helgi Hrafn Gunnarsson, sem og þingmaður Samfylkingarinnar Guðjón S. Brjánsson.
Embætti tæknistjóra ríkisins myndi hafa yfirumsjón með tæknilegum innviðum Stjórnarráðsins, samþættingu vefkerfa og forritunarviðmóta og stöðlun þróunarferla og gæðastýringar við hugbúnaðargerð.
Það myndi enn fremur hafa utanumhald um opin gögn, annast ráðgjöf um upplýsingaöryggismál og hafa umsjón með útboðum sem snúa að hugbúnaðarþróun og öðru sem snýr að því að tryggja gæði rafrænnar þjónustu hins opinbera gagnvart almenningi.
Hugbúnaður í misjöfnu ásigkomulagi
Í greinargerð með tillögunni kemur fram að ör tölvuvæðing stjórnkerfisins á undanförnum árum hafi leitt til þess að flestar ríkisstofnanir hafa þróað ýmiss konar sérhæfð hugbúnaðarkerfi til að geta sinnt hlutverki sínu betur en ella. Umræddur hugbúnaður sé í mjög mismunandi ásigkomulagi. Sumu hafi ekki verið haldið við, öðru viðhaldið í mýflugumynd og enn annað sé í stöðugri þróun. Hugbúnaðurinn sé þróaður á mismunandi tungumálum, í mismunandi aðgerðasöfnum, sumt sé verulega úrelt eða viðhaldi þess hafi verið hætt hjá framleiðanda.
„Mikill hluti hugbúnaðarins hefur öryggisgalla sem ekki hefur verið bætt úr og vafalaust eru margir óþekktir gallar. Nánast ekkert af hugbúnaðinum hefur gæðahandbók, sjálfvirka prófun eða áætlun fyrir lagfæringar á þekktum göllum. Ýmsar ríkisstofnanir hafa gert sér grein fyrir þessu vandamáli og hafa leitast við að laga það með ýmsu móti en umræddar stofnanir hafa litla burði til að sinna hugbúnaðarþróun, enda er það ekki hlutverk þeirra. Þá eru verkefni oft boðin út, en verktakar hafa þá gjarnan yfirburðasamningsstöðu gagnvart verkkaupum, því að þótt stofnanir ríkisins viti vel hvaða sérhæfðu vandamál þau leitast við að leysa er sjaldan þekking innan húss til að tryggja góða tæknilega framkvæmd,“ segir í greinargerðinni.
Jafnframt kemur fram að dæmi um tölvukerfi sem hafi á undanförnum misserum skapað vandamál vegna viðhaldsleysis, lélegs viðmóts eða skorts á gæðaprófun séu lyfjagagnagrunnur landlæknisembættisins og reikniverk Hagstofu Íslands fyrir útreikning á verðbólgu.
Hliðstæð stofnun við embætti landlæknis
Í greinargerðinni segir að með því að stofna embætti tæknistjóra ríkisins, sem hliðstæða stofnun við til að mynda ríkisskattstjóra og landlækni – þ.e. sértæka fagstofnun sem færi með yfirumsjón málaflokks fyrir hönd ríkisins – mætti byrja að laga ýmis þau vandamál sem eru talin upp hér að framan með samstilltum aðgerðum til að skipuleggja þróun hugbúnaðar hjá ríkisstofnunum. Slík stofnun myndi byggja til umhverfi þar sem stærðarhagkvæmni næðist. Þá myndi tækniþekking innan húss gera það að verkum að hægt væri að gera nákvæmari og betri samninga við verktaka, betra aðhald væri tryggt í samskiptum við verktaka og hægt væri að leysa tæknileg ágreiningsatriði hraðar og í meiri sátt.
Samkvæmt því sem kemur fram í tillögunni myndi slík stofnun ekki endilega sjá um hugbúnaðarþróunina sem slíka, heldur væri hægt ýmist að bjóða hana út eða vinna hana innan húss hjá viðkomandi stofnun eftir atvikum. Hins vegar gæti stofnunin aðstoðað við þarfagreiningu og gerð tæknilegrar kerfislýsingar, lagt til viðmótshönnunarviðmið, gagnasnið og fleiri tæknileg atriði, veitt aðstoð við að útbúa útboðsgögn og tryggt að í endanlegri lausn yrði hugað að þvernýtum kröfum á borð við öryggi, opin gögn, opin gagnasnið, opin forritunarviðmót, einingaprófun og þess háttar.
Þá gæti embættið rekið frjálsan hugbúnaðargrunn fyrir hugbúnaðarkerfi ríkisins og nýtt samlegðarkrafta við sambærileg embætti erlendis.
Helsti kosturinn talinn vera mikill sparnaður
Í greinargerðinni eru nefndar erlendar hliðstæður og eru þær sagðar hafa orðið algengari á undanförnum árum. Í Bandaríkjunum hafi verið sett á stofn tækniteymi undir nafninu 18F, og í Bretlandi hafi Government Digital Services (GDS) yfirumsjón með tækniþróun. Í báðum tilfellum hafi þessar stofnanir fyrst og fremst gegnt leiðsagnar- og stefnumótunarhlutverki en þó einnig þróað töluvert af hugbúnaði og sérlausnum innan húss.
Þá er helsti kostur stofnunar af þessu tagi talinn vera mikill sparnaður, vegna þess að kostnaður við hugbúnaðarþróun og viðhald hugbúnaðar myndi minnka og einnig vegna þess að hægt væri að draga verulega úr tvíverknaði. Til að mynda megi gera ráð fyrir því að hundruð klukkutíma í hverju hugbúnaðarþróunarverkefni fari í hönnun og útfærslu notandaviðmóts, að hluta til vegna þess að enginn samræmdur viðmótsstaðall er til fyrir ríkisstofnanir. Með staðli og viðeigandi gagnasöfnum og forsniðum mætti stytta tímann sem fer í viðmótshönnun niður í tugi klukkutíma að jafnaði.
