Þau þrjú orð sem flestum Íslendingum dettur í hug til að lýsa bankakerfinu á Íslandi eru háir vextir/dýrt/okur, glæpastarfsemi/spilling og græðgi. Þar á eftir koma orð eins og vantraust, hrun og há laun/bónusar/eiginhagsmunasemi. Öll voru þessi orð nefnd meira en nokkurt jákvætt var sagt um íslenska bankakerfið.
Þetta er meðal þess sem kom fram í rannsókn sem Gallup vann fyrir fjármála- og efnahagsráðuneytið og birtist með Hvítbók um framtíðarsýn fyrir fjármálakerfið sem kynnt var í síðasta mánuði. Markmið könnunarinnar var að skoða ítarlega traust til bankakerfisins á Íslandi, hverjar væru helstu ástæður fyrir vantrausti og hvað mætti betur fara. Úrtakið var 1.408 manns 18 ára og eldri af landinu öllu. Þátttökuhlutfall var 54,5 prósent.
Í rannsókninni kom einnig fram að flestir Íslendingar óskuðu þess að bankakerfi framtíðar yrði sanngjarnt og réttlátt, traust, með góða þjónustu, hagkvæmt, heiðarlegt, gagnsætt og fyrir almenning.
Ljóst er á niðurstöðu rannsóknarinnar að Íslendingar upplifa íslenska bankakerfið ekki eins og þeir myndu vilja hafa það. þvert á móti treysta 57,2 prósent landsmanna bankakerfinu lítið eða ekkert. Einungis 16,3 prósent treysta því mikið.
Aðspurð um hverjar séu helstu ástæður þess að viðkomandi beri lítið traust til bankakerfisins á Íslandi sögðu 18,1 prósent þeirra sem vantreysta því að sú ástæða væri hrunið. Alls sögðu 12,9 prósent að ástæðan væri græðgi og 10,7 sögðu það vera óheiðarleika eða spillingu.
26,4 prósent landsmanna sögðu að það væri hægt að auka traust almennings til bankakerfisins með því að lækka vexti eða bæta kjör. Rúmur fimmtungur, eða 20,8 prósent, sögðu að minni græðgi, bónusar og/eða ofurlaun myndu auka traustið og 14,4 prósent sögðu að þörf væri á meira gagnsæi. Þá sögðu tæplega tólf prósent aðspurðra að traustið myndi aukast ef bankar yrðu reknir í þágu fólksins.
Íslenska ríkið á sem stendur tvo banka, Íslandsbanka og Landsbankann. Heimild er fyrir því í fjárlögum að selja allt hlutafé ríkisins í Íslandsbanka og allt utan 34 prósenta í Landsbankanum. Samanlagt eigið fé bankanna tveggja í dag er um 411 milljarðar króna. Ríkisbankarnir greiddu eigendum sínum 207 milljarða króna í arð á árunum 2013-2018.
Í Hvítbók um framtíðarsýn fyrir fjármálakerfið er fjallað ítarlega um hvernig skuli standa að sölu á hlutafé í ríkisbönkunum, Landsbankanum og Íslandsbanka, og er horft til þess að nota skráðan markað til þess að endurskipuleggja eignarhald með þeim hætti, að dreift og traust eignarhald verði hluti af fjármálakerfinu til framtíðar.
Þá er einnig lagt til að það verði skoðað gaumgæfilega hvernig megi efla samstarf bankanna á sviði innviða í fjármálakerfinu, til að auka hagræðingu í bankakerfinu og bæta þannig kjör til neytenda.
Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra sagði við RÚV á fimmtudag að hún sæi ekki fyrir sér að ríkisbankarnir yrðu seldir á þessu ári. Hún sagði það þó ekki hafa verið sína sýn né ríkisstjórnarinnar að halda Íslandsbanka. Það sem skipti máli sé að ríkið verði áfram leiðandi fjárfestir í Landsbankanum.
