Rík­is­sjóður verður rek­inn í jafn­vægi á næsta ári, árið 2020. Áætl­aðar tekjur eru 920 millj­arðar króna en áætluð gjöld, bæði frum­gjöld og vaxta­gjöld, eru áætluð 919 millj­arðar króna. Þar með er stað­fest að fallið hefur verið frá fyrri áformum um að reka rík­is­sjóð með afgangi, líkt og kort­lagt var í end­ur­skoð­aðri fjár­mála­á­ætlun sem kynnt var fyrr á þessu ári. Ástæðan er sá sam­dráttur í efna­hags­líf­inu sem hefur orðið í ár, mest megnis vegna gjald­þrots WOW air og loðnu­brests.

Þetta kemur fram í fjár­laga­frum­varpi árs­ins 2020 sem Bjarni Bene­dikts­son, fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra, kynnti í morg­un. Í frétt á vef stjórn­ar­ráðs­ins vegna frum­varps­ins segir að sam­dráttur í fyr­ir­hug­uðum afgangi á rekstri rík­is­sjóðs sé ákveð­inn „til þess að skapa skil­yrði fyrir hag­kerfið til að leita fyrr jafn­vægis og fá fót­festu fyrir nýtt hag­vaxt­ar­skeið, með það að leið­ar­ljósi að stuðla að stöð­ug­leika og bættum lífs­kjör­u­m.“

Fjár­laga­frum­varpið gerir ráð fyrir því að skuldir rík­is­ins fari niður í 22 pró­sent á næsta ári. Í áður­nefndri frétt segir að svig­rúm rík­is­sjóðs til þess að bregð­ast við hæg­ari gangi í hag­þró­un­inni megi „fyrst og fremst þakka agaðri fjár­mála­stjórn und­an­geng­inna ára. Jákvæð afkoma, stöð­ug­leika­fram­lög vegna los­unar fjár­magns­hafta og aðrar óreglu­legar tekjur á borð við arð­greiðslur hafa nýst til að lækka skuldir rík­is­ins veru­lega.“

Tekju­skattar og trygg­inga­gjald lækka

Á meðal helstu tíð­inda sem er að finna í frum­varp­inu er að áform um að lækka tekju­skatt ein­stak­linga hefur verið flýtt. Þar segir að breyt­ing­arnar muni alls fela í sér 21 millj­arða króna minni álögur þegar þær verða að fullu inn­leidd­ar, sem sam­svari um tíu pró­sent af tekjum rík­is­ins af tekju­skatti ein­stak­linga. „Lækk­unin kemur að fullu fram á tveimur árum en ekki þremur eins og áður hafði verið boð­að. Tekju­skatts­lækk­unin eyk­ur­ ráð­stöf­un­ar­tekjur og einka­neyslu heim­il­anna. Stuðlar hún þannig að efna­hags­leg­um ­stöð­ug­leika, bæði vegna tíma­setn­ing­ar­innar í hag­sveifl­unni og hás sparn­að­ar­hlut­falls heim­il­anna.“ 

Því mun lækk­unin koma að fullu til fram­kvæmda á árunum 2020 og 2021, en ekki frá 2020 til 2022 eins og áður hafði verið stefnt að. Áætlað er að þegar lækk­unin er að fullu komin til fram­kvæmda, árið 2021, muni ráð­stöf­un­ar­tekjur tækju­lægstu ein­stak­ling­anna hækka um 120 þús­und krón­ur, sam­kvæmt kynn­ingu á frum­varp­inu.

Þá kemur fram í frum­varp­inu að seinni hluti 0,5 pró­sentu­stiga lækk­unar á trygg­inga­gjaldi muni koma til fram­kvæmda á næsta ári. Trygg­inga­gjaldið verður því komið í 6,35 pró­sent um kom­andi ára­mót. 

Hluti lífs­kjara­samn­inga­lof­orðs­ins efndur

Þegar skrifað var undir hina svoköll­uðu lífs­kjara­samn­inga í apríl var ein meg­in­for­senda þess að verka­lýðs­fé­lög sem fara með samn­ings­um­boð fyrir um helm­ing íslensks vinnu­mark­aðar skrif­uðu undir sú að rík­is­stjórnin lagði fram langað lof­orða­lista um aðgerðir sem hún ætl­aði að grípa til svo hægt yrði að nást saman um hóf­legar launa­hækk­an­ir. Kostn­aður vegna aðgerð­anna var met­inn á um 80 millj­arða króna á samn­ings­tíma­bil­inu.

Í fjár­laga­frum­varp­inu er boðað að ráð­ast í aðgerðir sem muni fela í sér um 16 millj­arða króna kostnað á árinu 2020. „Auk breyt­inga á tekju­skatts­kerf­inu sem kynntar voru í aðdrag­anda kjara­samn­inga, fela aðgerðir rík­is­ins í sér lengra fæð­ing­ar­or­lof, hærri barna­bætur og fjöl­margar aðgerðir til að auð­velda íbúð­ar­kaup. Flestar þess­ara aðgerða koma til fram­kvæmda á árinu 2020 og birt­ast í auknum fram­lög­um, einkum til félags- og hús­næð­is­mála.“

Aukin opin­ber fjár­fest­ing

Til að takast á við nið­ur­sveifl­una í hag­kerf­inu eru boðuð umtals­verð aukn­ing í opin­berri fjár­fest­ingu. Sam­kvæmt fjár­lögum yfir­stand­andi árs er áætlað að fjár­fest­ing 2019 verði sam­tals 67,2 millj­arðar króna. Á næsta ári er áætlað að hún verði 78,4 millj­arðar króna og auk­ist því um 11,2 millj­arða króna milli ára. Frá 2017 hefur hún auk­ist um rúma 27 millj­arða króna að raun­gild­i. 

Á meðal stórra verk­efna sem standa yfir eða ráð­ist verður í eru fjár­fest­ingar í sam­göngum upp á 28 millj­arða króna, auk­inn kraftur í upp­bygg­ingu nýs Lands­spít­ala upp á 8,5 millj­arða króna, kaup á þyrlum fyrir Land­helg­is­gæsl­una, fram­lög vegna smíði nýs haf­rann­sókn­ar­skips og bygg­ing Húss íslensk­unn­ar. 

Ýmsar aðgerðir fjár­magn­aðar

Í frétt um frum­varpið á vef stjórn­ar­ráðs­ins segir að með því verði tryggður fram­gangur til margra góðra mála. „Þannig má nefna að breyt­ingar á LÍN eru fjár­magn­að­ar, ráð­ist verður í aðgerðir til auka nýliðun kenn­ara og efla starfs­nám og fram­lög til vís­inda- og rann­sókna­sam­starfs verða auk­in. 

Framundan er stór­sókn í vega­málum og stefnt er að kostn­að­ar­þátt­töku í flug­far­gjöldum inn­an­lands fyrir íbúa lands­byggð­ar­inn­ar. 

Orku­skipti verða styrkt með skattaí­viln­unum og styrkjum úr Orku­sjóði. Fram­lög til lofts­lagslags­mála hækka og renna meðal ann­ars til bind­ingar kolefnis með skóg­rækt, land­græðslu og end­ur­heimt vot­lend­is, en einnig aukast fram­lög til land­vörslu og mið­há­lend­is­þjóð­garðs. 

Und­ir­búnar verða aðgerðir sem miða að því að bæta mönnun í hjúkr­un, áfram verður unnið að efl­ingu heilsu­gæsl­unnar sem fyrsta við­komu­stað­ar, og upp­bygg­ingu hjúkr­un­ar­rýma. 

Unnið er að því að auka gæði í þjón­ustu við fötluð börn og for­eldra þeirra og fram­lög aukin í sam­ræmi við fyrri áform til að bæta kjör öryrkja. Stuðlað verður að atvinnu­þátt­töku aldr­aðra, réttur for­eldra til fæð­ing­ar­or­lofs lengdur og fram­lög til barna­bóta auk­in. 

Einnig verða fram­lög tryggð til hús­næð­is­mála í tengslum við nýlega lífs­kjara­samn­inga og boð­aðar eru aðgerðir til að bregð­ast við hús­næð­is­vanda á lands­byggð­inn­i.“