Svan­dís Svav­ars­dóttir heil­brigð­is­ráð­herra hefur ákveðið að fresta um til­tek­inn tíma breyt­ingum á neðri mörkum ald­ur­svið­miða vegna lýð­grund­aðra skim­ana fyrir brjóstakrabba­mein­um. Það þýðir að brjósta­skimanir munu áfram hefj­ast við 40 ára aldur í stað 50 ára ald­ur. Ákvörðun um að hækka efri mörk ald­ur­svið­mið­anna úr 69 árum í 74 ár stendur þó óbreytt.

Í til­kynn­ingu frá heil­brig­is­ráðu­neyt­inu segir að kynna þurfi betur áform­aðar breyt­inga og að fag­leg rök standi að baki þeim. Skimun­ar­ráð sem starfi á vegum emb­ættis land­læknis fjalli um fyr­ir­komu­lag skim­ana fyrir krabba­meinum á fag­legum for­sendum og byggi á bestu þekk­ingu hverju sinni. „Það er mat skimun­ar­ráðs að breyta skuli ald­ur­svið­miðum brjósta­skim­ana þannig að skimanir hefj­ist ekki fyrr en við 50 ára aldur en að efri ald­urs­mörkin hækki úr 69 árum í 74. Til­laga um að hækka lægri ald­ur­svið­miðin var fyrst lögð fram árið 2016 af hálfu emb­ættis land­læknis og aftur á liðnu ári þar sem emb­ætti land­læknis byggði á nið­ur­stöðum skimun­ar­ráðs þess efn­is.“

Svandís seg­ist hvorki hafa for­sendur né ástæður til að draga í efa fag­legt mat sér­fræð­inga skimun­ar­ráðs eða emb­ættis land­læknis um ald­ur­svið­mið krabba­meins­skim­ana. „Aftur á móti sé þarna um nokkuð miklar breyt­ingar að ræða varð­andi neðri ald­ur­svið­miðin sem skilj­an­lega veki ýmsar spurn­ing­ar, ekki síst hjá þeim konum sem eiga í hlut: „Það er alveg ljóst af umræðum síð­ustu daga að þessa breyt­ingu þarf að kynna betur og því hef ég ákveðið að fresta gild­is­töku þess­arar breyt­ingar varð­andi skimun krabba­meina í brjóst­u­m“.

Það var emb­ætti land­læknis sem lagði til að farið yrði eftir evr­ópskum leið­bein­ingum við skipu­lag skim­ana fyrir krabba­mein­um, en þar er mælt með skimun 45-49 ára kvenna. Fagráð um brjóstakrabba­mein mælti einnig með því að hefja skimun við 45 ára ald­ur. Fyr­ir­komu­lag sem tók gildi um liðin ára­mót fól í sér að lægri ald­ur­svið­mið skim­ana voru færð úr 40 árum í 50.  Krabba­meins­fé­lagið sagði að með nýja fyr­ir­komu­lag­inu væri land­læknir og skimun­ar­ráð að víkja frá evr­ópsku leið­bein­ing­unum og áliti fagráðs um brjóstakrabba­mein án þess að það væri rök­stutt sér­stak­lega.

Í frétta­til­kynn­ingu sem Krabba­meins­fé­lagið sendi frá sér í fyrra­dag vegna máls­ins var bent á að brjóstakrabba­mein sé algeng­asta krabba­meinið hjá kon­um. Þótt lífslíkur hafi auk­ist mjög á und­an­förnum árum séu enn um 50 konur sem deyja vegna brjóstakrabba­meins á hverju ári á Íslandi. Það sé því til mik­ils að vinna að greina krabba­meinið sem fyrst, bæði til að auka lífs­horfur og tak­marka íþyngj­andi með­ferð­ar­úr­ræði.

Í til­kynn­ing­unni kom fram að á  tíma­bil­inu 2015-2019 greindust árlega að með­al­tali 31 brjóstakrabba­mein hjá konum á aldr­inum 40-49 ára. „Reikna má með því að um þriðj­ungur þeirra meina hafi greinst í skim­un. Mein sem grein­ast vegna ein­kenna eru að jafn­aði lengra gengin en þau sem finn­ast við skim­un. Af 40-49 ára konum með brjóstakrabba­mein bera senni­lega rúm­lega 14% með­fædda stökk­breyt­ingu í BRCA2-­geni og fara þær konur nú flestar annað hvort í sér­stakt eft­ir­lit sem felst í árlegum mynd­grein­ing­um, eða í brjóst­nám. Eftir standa hátt í 30 konur og reikna má með að hjá þriðj­ungi þeirra myndu meinin grein­ast í skimun ef hún væri til stað­ar.

Krabba­meins­fé­lagið leggur áherslu á að gerðar verði leið­bein­ingar um hvaða áhættu­hópum standi til boða skimun á aldr­inum 40-49 ára við þær breyt­ingar sem nú hafa tekið gild­i.“