Það er mat for­manns úthlut­un­ar­nefndar Jöfn­un­ar­sjóðs sókna að það séu að minnsta kosti 30 söfn­uðir í land­inu sem geti talist vera ógjald­færir sakir skertra sókn­ar­gjalda. Því mætti segja að „ þeir væru tækni­lega gjald­þrota.“ Þetta kemur fram í sam­an­tekt sem Kirkju­þing þjóð­kirkj­unnar hefur skilað inn til fjár­laga­nefndar vegna umfjöll­unar um fyr­ir­liggj­andi fjár­laga­frum­varp og breyt­ingar á lögum sem ráð­ast þarf í vegna þess. 

Þar segir enn fremur að til­finn­ingin sé sú að miklu fleiri söfn­uðir séu í fjár­hags­vanda en að ein­hverju leyti sé vand­anum ýtt á undan með því að draga úr þjón­ustu og starfi og fresta við­haldi fast­eigna.„ Jöfn­un­ar­sjóður hefur í ákveðnum til­vikum haldið safn­að­ar­starfi á lífi með árlegum styrkjum en það er ekki hlut­verk sjóðs­ins til lengri tíma lit­ið. Það segir sig sjálft að eng­inn rekstur getur þolað tekju­fall á bil­inu 40 - 50 pró­sent árum saman án þess að það hafi alvar­leg áhrif. Því til við­bótar hefur verð­bólga und­an­farna mán­uði og miklar vaxta­hækk­anir gert stöð­una enn verri.“

Undir 60 pró­sent í þjóð­kirkj­unni

Alls voru 59,7 pró­­sent lands­­manna skráðir í þjóð­­kirkj­una 1. októ­ber síð­­ast­lið­inn. Það hlut­fall fór í fyrsta sinn undir 60 pró­­sent í sum­ar. 

Árið 1992 voru 92,2 pró­­­­­­­­­sent lands­­­­­­­­­manna skráðir í þjóð­­­­kirkj­una. Síð­­­ast­liðna ára­tugi hefur hlut­­­fall þeirra sem til­­­heyra henni dreg­ist saman og frá árinu 2009 hefur með­­­­­­limum þjóð­­­­­­kirkj­unnar fækkað á hverju ári. 

Trú- og lífs­­­skoð­un­­­ar­­­fé­lög hér á landi fá sókn­­­ar­­­gjöld greidd fyrir hvern skráðan ein­stak­l­ing, 16 ára og eldri. Á árinu 2022 greiðir ríkið 1.107 krónur á mán­uði á hvern ein­stak­l­ing í hverju félagi fyrir sig. Alls fara um átta millj­­arðar króna í mála­­­flokk­inn trú­­­mál á næsta ári sam­­­kvæmt fjár­­­lög­um þessa árs. Í sam­ræmi við nýjan við­­­bót­­­ar­­­samn­ing um end­­­­ur­­­­skoðun á kirkju­jarð­­­­ar­­­­sam­komu­lag­inu frá 1997 og samn­ingi um rekstr­­­­ar­­­­kostnað kirkj­unnar frá 1998 sem var und­ir­­­rit­aður fyrir tæpum þremur árum fær þjóð­­­kirkjan þorra þess­­­arar upp­­­hæð­­­ar. Árlega fær hún fram­lög frá rík­­­­inu á grund­velli kirkju­jarða­­­­sam­komu­lags­ins sem og fram­lög sem renna til Kirkju­­­­mála­­­­sjóðs og Jöfn­un­­­­ar­­­­sjóðs sókna, auk meg­in­þorra sókn­­ar­gjalda. Í kirkju­jarða­­­sam­komu­lag­inu fólst að ríkið yfir­­­tók hund­ruð jarða sem kirkjan átti upp­­­haf­­­lega, gegn því að greiða laun presta. 

Segja ein­ungis lið­lega helm­ing sókn­ar­gjalda skilað til safn­aða

Þjóð­kirkjan hefur hins vegar ekki verið ánægð með þau fram­lög sem hún fær úr rík­is­sjóði á und­an­förnum árum, og sér­stak­lega ekki það sem hún telur að sé skerð­ing á sókn­ar­gjöld­um. Sú skerð­ing hófst árið 2009. Í sam­an­tekt­inni segir að skerð­ingin hafi verið við­var­andi frá því ári og auk­ist ár frá ári. „Ein­ungis lið­lega helm­ingi sókn­ar­gjalda verður skilað til safn­að­anna á næsta ári m.v. fyr­ir­liggj­andi fjár­laga­frum­varp, eða um 52 pró­sent af því sem ætti að ver­a.“

Þar segir enn fremur að í fjár­laga­frum­varpi 2023 sé lögð til um það bil fimm pró­sent lækkun sókn­ar­gjalds­ins í um það bil tíu pró­sent verð­bólgu og að krónu­talan verði þar með nokkru lægri en var árið 2021, eða 1.060 krón­ur. Sam­kvæmt lögum ætti það að vera 2.010 krónur á næsta ári, eða 47,7 pró­sent hærra en lagt sé til. Því vanti 960 krónur á mán­uði í hvert greitt sókn­ar­gjald. 

Til sam­an­burðar þá var sókn­ar­gjaldið 975 krón­ur per gjald­anda á mán­uði árið 2020, 1080 krónur árið 2021 og 1.107 krónur í ár, að við­bættri tíma­bund­inni hækkun upp á 100 krónur per gjald­anda. Sú tíma­bundna hækkun skil­aði alls 272,4 millj­óna króna við­bót­ar­út­gjöldum hjá rík­is­sjóði í fyrra. Að óbreyttu munu sókn­ar­gjöld kosta rík­is­sjóð 2.961 millj­ónir króna á næsta ári.

Lítið traust og meiri­hluti vill aðskilnað

Þeim Íslend­ingum sem treysta þjóð­­­kirkj­unni hefur fækkað um helm­ing frá alda­­mót­um, en í könnun sem var birt snemma á þessu ári sögð­ust 29 pró­­sent lands­­­manna bera mikið traust til henn­­­ar. Af þeim stofn­unum sam­­fé­lags­ins sem spurt var um traust til mæld­ust ein­ungis tvær með minna traust en þjóð­­kirkj­an: banka­­kerfið (23 pró­­sent) og borg­­ar­­stjórn Reykja­víkur (21 pró­­sent).

Önnur ástæða fyrir fækkun í þjóð­­­kirkj­unni sem blasir við er sú að ára­tugum saman var skipu­lag mála hér­­­­­­­lendis þannig að nýfædd börn voru ætið skráð í trú­­­­­­­­­fé­lag móð­­­­­­­­­ur. Það þurfti því sér­­­­­­­­­stak­­­­­­­­­lega að skrá sig úr trú­­­­­­­­­fé­lagi í stað þess að skrá sig inn í það. 

Þessu var breytt árið 2013 og nú þurfa báðir for­eldrar að til­­­­­­­heyra sama trú- og lífs­­­­­­­skoð­un­­­­­­­ar­­­­­­­fé­lagi til að barnið sé skráð í félag, ann­­­­­­­ars skrá­ist barnið utan­ ­trú­­­­­­­fé­laga. Á sama tíma var ramm­inn utan um hvers kyns félög mættu skrá sig sem trú- og líf­­­­­skoð­un­­­­­ar­­­­­fé­lög og þiggja sókn­­­­­ar­­­­­gjöld rýmk­að­­­­­ur.

Kjarn­inn greindi frá því í nóv­­em­ber í fyrra að ein­ungis 15 pró­­­­sent lands­­­­manna eru ánægð með störf Agn­­­­esar M. Sig­­­­urð­­­­ar­dótt­­­­ur, bisk­­­­ups Íslands, sam­­­­kvæmt þjóð­­­­ar­púlsi Gallup.

Alls sögð­ust 51 pró­­­­sent lands­­­­manna að þeir vildu aðskilnað ríkis og kirkju. Hlut­­­­fallið hefur verið yfir 50 pró­­­­sent í næstum árlegum könn­unum Gallup frá árinu 2007. 

Í þjóð­­­­ar­púls­inum sást að fólk undir fer­tugu er helst hlynnt aðskiln­að­i.