Form­legar verk­lags­reglur um hvernig stærri rann­sóknir skatt­rann­sókn­ar­stjóra ættu að flytj­ast yfir til emb­ættis hér­aðs­sak­sókn­ara eftir að fyrr­nefnda emb­ættið var lagt niður með lögum í maí, voru settar í gær, mið­viku­dag. 

Kjarn­inn greindi frá því í morgun að til­færsla stærri skatt­rann­sókna hafi setið föst, og ekki kom­ist yfir til hér­aðs­sak­sókn­ara frá því að lög um nið­ur­lagn­ingu skatt­rann­sókn­ar­stjóra tóku gildi. Ástæðan var sú að innan emb­ætt­anna var ótti við að rann­sókn mála gæti skemmst á tækni­legum for­sendum ef form­legar verk­lags­reglur lægju ekki fyr­ir. 

Því ættu málin sem hafa verið á bið mán­uðum saman nú að geta færst yfir til emb­ættis hér­aðs­sak­sókn­ara til áfram­hald­andi rann­sóknar og eftir atvikum farið í ákæru­ferli ef til­efni þykir til.

Vissu ekki að það væri ekki verið að fara eftir fyr­ir­mælum

Rík­is­sak­sókn­ara var falið það verk­efni að setja verk­lags­regl­urn­ar. Þær reglur lágu enn ekki fyrir í byrjun viku, rúmum fjórum mán­uðum eftir að lögin voru sam­þykkt.

Helgi Magnús Gunn­ars­son vara­rík­is­sak­sókn­ari stað­festir hins vegar í sam­tali við Kjarn­ann að form­legu verk­lags­regl­urnar hafi verið settar í gær og því geti málin loks færst yfir. 

Hann segir að bæði hér­aðs­sak­sókn­ari og skatt­rann­sókn­ar­stjóri hafi fengið fyr­ir­mæli um það í sumar að styðj­ast við drög að verk­lags­reglum og hefja með því yfir­færslu mála. Emb­ættið hafi ekki haft vit­neskju um að því hefði ekki verið hlýtt fyrr en í síð­ustu viku. „Þeir áttu að senda mál á milli á grund­velli þeirra draga að fyr­ir­mælum sem lágu fyr­ir. Það dróst hjá þeim að skila okkur upp­lýs­ingum svo við hefðum yfir­sýn yfir mála mengið og því var beðið með form­lega útgáfu þeirra. Allt tal um að það gæti skaðað með­ferð mála að hlíta fyr­ir­mælum rík­is­sak­sókn­ara er að okkar mati ekki rétt. Rík­is­sak­sókn­ari fer með þetta vald að gefa fyr­ir­mæli og skera úr ef ágrein­ingur kemur upp milli hér­aðs­sak­sókn­ara og skatts­ins.“

Sam­þykkt í lok apríl og tóku gildi í byrjun maí

Í nóv­em­ber í fyrra var lagt fram frum­varp Bjarna Bene­dikts­son­ar, fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra, um að leggja niður emb­ætti skatt­rann­sókn­ar­stjóra sem sjálf­stæða stjórn­sýslu­ein­ingu og færa verk­efni þess ann­ars vegar til emb­ættis hér­aðs­sak­sókn­ara og hins vegar til Skatts­ins.

­Rann­sóknir á stærri skattsvika­málum áttu með þessu að fær­ast yfir til hér­aðs­sak­sókn­ara en það emb­ætti sak­sótti áður slík mál sem rann­sökuð voru innan skatt­rann­sókn­ar­stjóra. Það sem eftir stóð af skatt­rann­sókn­ar­stjóra átti að verða ein­ing innan Skatts­ins. Sam­hliða átti að gera minni skatta­laga­brot refsi­laus og leysa þau með sekt­u­m. 

Emb­ætti skatt­rann­sókn­ar­stjóra gagn­rýndi frum­varpið í athuga­semd sem það skil­aði inn á meðan að það var til með­ferðar á Alþingi kom fram að það teldi frum­varpið ganga gegn til­gangi sín­um, sem var að koma í veg fyrir tvö­falda refs­ingu og tvö­falda máls­með­ferð í skatta­mál­u­m. 

Þá var bent á að hér­aðs­sak­sókn­ari hefði ekki aðgang að upp­lýs­inga­kerfum skatta­yf­ir­valda, sem væri ómissandi verk­færi við rann­sóknir á skatta­mál­um. Í umsögn­inni sagði: „Að­gangur að þessum kerfum er aðeins fyrir hendi hjá skatt­yf­ir­völd­um. Eigi frum­rann­sókn mála að fara ann­ars staðar en hjá skatt­yf­ir­völdum er óheftur aðgangur að þeim kerfum lyk­il­for­senda þess að slíkar rann­sóknir reyn­ist mögu­leg­ar.“

Aðgengi að þessum gagna­bönkum er bundið heim­ild í tekju­skattslög­um. Þeim þarf að breyta til að veita öðrum en Skatt­inum og skatt­rann­sókn­ar­stjóra aðgang. Í lög­unum sem lögðu niður skatt­rann­sókn­ar­stjóra er aðgengi hér­aðs­sak­sókn­ara að gagna­bönkum ekki tryggt.

Lögin tóku gildi nokkrum dögum eftir sam­þykkt

Meiri­hluti efna­hags- og við­skipta­nefndar tók ekki til­lit til þess­ara athuga­semda og fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neytið sagði þær byggðar á mis­skiln­ingi. Þann 20. apríl síð­ast­lið­inn varð frum­varpið sam­þykkt. Lögin tóku svo nokkrum dögum síð­ar, eða 1. maí 2021. Því gafst ekki langur tími til að skipta þeim verk­efnum sem emb­ætti skatt­rann­sókn­ar­stjóra var með á sinni könnu milli þeirra aðila sem áttu að taka við þeim. 

Fyrir lá að stærri rann­sóknir sem voru í gangi ættu að flytj­ast yfir til hér­aðs­sak­sókn­ara. Til þess að það yrði hægt, án þess að rann­sókn­irnar yrðu fyrir skaða, þá þurfti að setja verk­lags­reglur um hvaða skil væru á milli emb­ætt­anna tveggja. Í ljósi þess að ell­efu dagar liðu frá því að lögin voru sam­þykkt og þangað til að þau tóku gildi blasti við að ekki var mik­ill tími til aðlög­un­ar. 

Og það var, líkt og áður sagð­i,  fyrst í gær sem form­legar verk­lags­reglur voru settar um hvernig sá flutn­ingur á málum ætti að eiga sér stað þótt drög að þeim hafi legið fyrir frá því í júní.