Breyta þarf lög um opin­ber fjár­mál hér á landi til þess að auka sveigj­an­leika í rík­is­út­gjöldum og skulda­söfnun í krepp­um, sam­kvæmt sér­fræð­inga­hópi á vegum ASÍ og BSRB. Svo­kall­aðar „af­komu­bæt­andi ráð­staf­an­ir“ sem rík­is­stjórnin hyggst leggja í fælu aftur á móti í sér nið­ur­skurð í kreppu, sem gæti haft slæmar afleið­ingar á efna­hags­líf lands­ins. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu hóps­ins um efna­hags­leg áhrif COVID-19.

Sveigj­an­legri reglur nauð­syn­legar

Hóp­ur­inn, sem er leiddur af Höllu Gunn­ars­dótt­ur, fram­kvæmda­stjóra ASÍ, telur rík­is­skuldir ekki vera vanda­mál svo lengi sem vextir eru lægri en hag­vöxt­ur. Í þeim aðstæðum gæti hið opin­bera aukið efna­hags­um­svif með skuld­setn­ingu og vaxið svo út úr henni með sjálf­bærum hætti.

Meiri­háttar skulda­aukn­ing rík­is­ins hefði hins vegar ekki verið mögu­leg hér­lendis ef fjár­mála­regl­urn­ar, sem voru lög­festar í kjöl­far fjár­mála­hruns­ins árið 2008, væru enn við gildi. Regl­urn­ar, sem Alþingi ákvað tíma­bundið að afnema í des­em­ber síð­ast­liðn­um, kveða meðal ann­ars á um að árlegur halli í rekstri hins opin­bera fari ávallt undir 2,5 pró­sent af lands­fram­leiðslu og að skuldir megi ekki vera hærri en 30 pró­sent af lands­fram­leiðslu.

Skýrslu­höf­undar segja yfir­stand­andi kreppu gera það ómögu­legt að stand­ast skil­yrði þess­ara reglna. Hefði verið haldið fast í fjár­mála­regl­urnar hefðu afleið­ing­arnar orðið „skelfi­legar fyrir efna­hags­lífið og sam­fé­lagið í heild,” að mati sér­fræð­inga­hóps­ins.

Meiri nið­ur­skurður ef kreppan verður verri

Hóp­ur­inn gagn­rýnir einnig svo­kall­aðar afkomu­bæt­andi ráð­staf­an­ir, sem eru fyr­ir­hug­aðar á árunum 2023, 2024 og 2025, en þær fela annað hvort í sér nið­ur­skurð á útgjöldum rík­is­ins eða skatta­hækk­anir til að bæta afkomu rík­is­sjóðs og lækka skulda­hlut­fall hins opin­bera. Í skýrsl­unni segir að þessi áform séu ekki í sam­ræmi við þá sýn til COVID-krepp­unnar sem ráð­andi sé erlend­is, jafnt hjá ríkjum sem alþjóð­legum stofn­un­um.

Líkt og Kjarn­inn hefur fjallað um áður hyggst rík­is­stjórnin ráð­ast í allt að helm­ingi meiri nið­ur­skurð eða skatta­hækk­anir ef yfir­stand­andi kreppa reyn­ist þyngri en búist var við. Sam­kvæmt skýrslu­höf­undum eru þetta sömu aðferðir og voru beittar í ýmsum Evr­ópu­löndum í kjöl­far fjár­mála­hruns­ins og höfðu slæm og lang­vinn áhrif á fátækt og ójöfn­uð.