Í fyrsta sinn síðan í lok árs 2012 og byrjun árs 2013 gerð­ist það í ár að kaup­máttur ráð­stöf­un­ar­tekna dróst saman tvo árs­fjórð­unga í röð. Á þriðja árs­fjórð­ungi dróst hann saman um 6,1 pró­sent, sem er mesti sam­dráttur sem hefur mælst á þremur mán­uðum frá lokum árs 2010.

Ráð­stöf­un­ar­tekjur eru þeir pen­ingar sem standa eftir þegar búið er að draga skatta og önnur gjöld frá launum við­kom­andi og kaup­máttur þeirra lýsir því hvað hver getur keypt fyrir þær tekj­ur. Þegar kaup­mátt­ur­inn dregst saman þá getur við­kom­andi keypt minna fyrir krón­urnar sem hann hefur til ráð­stöf­unar í hverjum mán­uð­i. 

Þetta var annar árs­fjórð­ung­ur­inn í röð sem kaup­máttur ráð­stöf­un­ar­tekna dróst sam­an, en hann var mínus 2,7 pró­sent á öðrum fjórð­ungi árs­ins 2022. Það er í fyrsta sinn síðan í lok árs 2012 og byrjun árs 2013 sem kaup­máttur dregst saman tvo árs­fjórð­unga í röð og sam­drátt­ur­inn í kaup­mætti á síð­ustu mán­uðum er sá mesti sem mælst hefur síðan í lok árs 2010, eða í næstum tólf ár. 

Þetta kemur fram í nýbirtum tölum Hag­stofu Íslands um tekju­skipt­ing­ar­upp­gjör heim­il­is­geirans. 

Að teknu til­liti til verð­lags­þró­unar er hins vegar áætlað að kaup­máttur ráð­stöf­un­ar­tekna á mann hafi dreg­ist saman um áður­nefnd 6,1 pró­sent á tíma­bil­inu en vísi­tala neyslu­verðs, sem mælir verð­bólgu, hækk­aði um 9,7 pró­sent á sama tíma­bili.

Vaxta­gjöld vigta inn í útgjöldin

Í töl­unum eru vaxta­gjöld heim­il­anna dregin frá tekjum við útreikn­ing ráð­stöf­un­ar­tekna. Þannig er í töl­unum tekið til­lit til áhrifa vaxta­hækk­ana á heim­il­in. Miklar stýri­vaxta­hækk­anir hafa hækkað vaxta­gjöld heim­ila grið­ar­lega á und­an­förnum mán­uð­um, en vext­irnir hafa farið úr 0,75 pró­sent í maí í fyrra í sex pró­sent nú.

Í frétt fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neyt­is­ins af birt­ingu taln­anna er ekki minnst á 6,1 pró­sent sam­drátt í kaup­mætti ráð­stöf­un­ar­tekna á síð­asta árs­fjórð­ungi heldur sagt að af þeim megi „ráða að ráð­stöf­un­ar­tekjur séu enn með mesta móti þrátt fyrir vaxta­hækk­anir og kaup­máttur mik­ill þrátt fyrir hækkun verð­bólg­u.“

Gera megi ráð fyrir að tekjur haldi áfram að vaxa í kjöl­far launa­hækk­ana sem taki gildi með nýjum kjara­samn­ingum á almennum vinnu­mark­aði og aðgerða stjórn­valda til stuðn­ings við­kvæmum hóp­um, hækk­unar hús­næð­is­bóta og styrk­ingar barna­bóta­kerf­is­ins. „Tölur Hag­stof­unnar benda til þess að þrátt fyrir hækkun vaxta und­an­farið séu vaxta­gjöld heim­il­anna enn lág í sögu­legu sam­hengi. Með breyt­ingum á vaxta­bóta­kerf­inu sem taka gildi á næsta ári munu fleiri heim­ili njóta vaxta­bóta en áður.“