Á hverjum ein­asta degi árið um kring borga Danir að minnsta kosti sex millj­ónir króna (120 millj­ónir íslenskra króna) í sekt­ir. Stöðu­mæla­sekt­ir, hraðakst­urs­sekt­ir, van­skila­sektir á bóka­safn­inu, sektir fyrir að mæta ekki í lækn­is­skoðun á réttum tíma og svo fram­vegis og svo fram­veg­is. Tekjur danska rík­is­ins, og sveit­ar­fé­lag­anna af sekt­um, hafa stór­auk­ist á síð­ustu árum þótt yfir­lýstur til­gangur með inn­heimtu þeirra sé ekki tekju­öfl­un.

Frá árinu 2009 hefur upp­hæðin sem danskur almenn­ingur borgar í sektir af öllu mögu­legu tagi rúm­lega tvö­fald­ast og marg­fald­ast sé litið lengra til baka. Í fyrra nam upp­hæð sekt­anna sam­tals um það bil 2.2 millj­örðum króna, tæpum 44 millj­örðum íslensk­um. Ástæð­urnar fyrir þess­ari miklu aukn­ingu á síð­ustu árum eru einkum þær að sekt­ar­upp­hæðir hafa hækkað veru­lega og ekki síður að í dag eiga borg­ar­arnir að greiða fyrir ýmis­legt sem ekki tíðk­að­ist áður að inn­heimta sér­stakt gjald fyr­ir. Og ef ekki er greitt á réttum tíma kemur sekt.

Fyrir hvað er sektað

Kannski væri rétt­ara að snúa þess­ari spurn­ingu við og spyrja fyrir hvað er ekki sektað skrif­aði danskur blaða­maður fyrir nokkrum dögum í grein í dag­blað­inu Berl­ingske og full­yrti jafn­framt að Danir búi í sann­köll­uðu sekta­sam­fé­lagi. Ef bíl er lagt ólög­lega er sektað, ef tím­inn í stöðu­mæl­inum er útrunn­inn eða bíl­eig­andi hefur ekki borgað í stöðu­mæl­inn er sektað, ef ófatl­aður leggur í stæði merkt fötl­uðum má búast við sekt, hraðakstur varðar sekt­um, ef bókum er ekki skilað á réttum tíma á bóka­safnið fær lán­þeg­inn sekt. Ef komið er fram yfir þann tíma sem mæta á með bíl­inn í skoðun er sektað og eigi maður tíma á sjúkra­húsi í skoðun eða við­tal og lætur ekki sjá sig er sektað.

Sé maður stað­inn að því að fleygja frá sér sígar­ettu­stubbi á almanna­færi má búast við sekt og sá sem léttir á sér í húsa­sundi eða dimmu skoti fær sekt ef lag­anna verðir standa hann að verki. Fjöl­margt fleira mætti nefna. Nýjasti og mest umtal­aði sekt­ar­vald­ur­inn um þessar mundir er hið svo­nefnda Ferða­kort, Rej­sekor­tet. Þetta kort er fyr­ir­fram­greitt far­gjalda­kort og þegar lagt er af stað, með lest eða strætó, skal „stimpla sig inn“ og aftur út þegar komið er á leið­ar­enda. Far­gjaldið dregst þá frá inn­eign­inni. Sá sem ekki stimplar inn í upp­hafi ferðar fær sekt fyrir að reyna að ferð­ast ókeypis en ef far­þeg­inn gleymir að stimpla sig út í lok ferðar fær hann sekt. Það er þetta síð­ar­nefnda sem margir gleyma og þá er refsað með sekt. Vegna fjöl­mennra og háværra mót­mæla voru sektir fyrir „út­stimpl­un­ar­gleymsku“ lækk­aðar en vegna fjölda þeirra er um að ræða umtals­verðar upp­hæð­ir.

Ekki eru allir sáttir við að fá sekt og á síð­asta ári fékk til dæmis Kaup­manna­hafn­ar­borg um það bil 23 þús­und kvart­anir ein­göngu vegna sekta frá ósáttum bíl­eig­end­um.

Hvert renna sekt­ar­greiðsl­urnar

Í stuttu máli sagt renna sekt­ar­greiðsl­urnar í rík­is­sjóð og til sveit­ar­fé­lag­anna. Um með­ferð slíks fjár gilda til­tekn­ar, og strang­ar, regl­ur. Sama gildir um þær sektir sem fyr­ir­tæki sem ann­ast rekstur bíla­stæða inn­heimta, hluti þeirra rennur til rík­is­ins.

Fyrir nokkrum mán­uðum hringdi versl­un­ar­eig­andi í Kaup­manna­höfn í lög­regl­una og til­kynnti um inn­brot. Honum var sagt að lög­reglan hefði ekki mann­skap né tíma til að sinna þess­ari til­kynn­ingu. Á sama tíma voru tveir lög­reglu­þjón­ar, hinum megin við göt­una, beint á móti búð­inni, önnum kafnir við að stöðva hjól­reiða­menn og deila út sektum fyrir að virða ekki reglur um hámarks­hraða og fleira.

Versl­un­ar­eig­and­inn tók mynd af lög­reglu­þjón­unum og skrif­aði einu dag­blað­anna, sem birti bréf hans. Yfir­maður í lög­regl­unni vildi engu svara þegar blaða­maður bar málið undir hann, kvaðst ekki þekkja mála­vöxtu.

Hver er til­gang­ur­inn með sekt­um?

Þessa spurn­ingu bar blaða­maður Berl­ingske upp við áður­nefndan yfir­lög­reglu­þjón og sömu­leiðis nokkra þing­menn. Svörin voru öll á þá leið að sektir væru til þess gerðar að bæta hegð­an. Þá spurði blaða­maður hvort verið gæti að pen­inga­sjón­ar­mið skipti jafn­vel meira máli í þessum efn­um. Eng­inn vildi bein­línis fall­ast á það sjón­ar­mið en einn eða tveir þing­menn nefndu að auð­vitað skiptu pen­ing­arnir máli fyrir rík­is­kass­ann.

Þótt yfir­lýstur til­gangur sekta, eins og hegn­inga yfir­leitt, sé sá að bæta hegðan og auka öryggi borg­ar­anna er ekki þar með sagt að sú sé ætíð raun­in. Jakob Torf­ing pró­fessor við Árósa­há­skóla telur fátt benda til að sektir breyti miklu um hegðan fólks. Margir líti á sekt­irnar sem tekju­lind ríks­ins og í slíkri hugsun felist engin betr­un.

Bo Sandem­ann Rasmus­sen pró­fessor við Árósa­há­skóla tekur i sama streng og segir það umhugs­un­ar­efni að nú sé í fjár­lögum farið að reikna með tekjum vegna sekta. Það veki spurn­ingar um til­gang sekt­anna.