Allt frá stríðsárum hafa gilt óskráð lög, einskonar aðskilnaðarstefna á milli eigenda og leigjenda húsnæðis á Íslandi. Pólítísk mismunun þessa þjóðfélagshópa er eins og svart og hvítt í litrófinu.
Í pólítískum skilningi hafa leigjendur alltaf verið meðhöndlaðir eins og annars flokks þjóðfélagshópur á íslandi. Húsnæðispólítíkin hefur einvörðungu hverfst um séreignastefnuna. Lengi vel fengu t.d leigjendur engar húsaleigubætur til jafns við vaxtabætur eigenda í sambærilegum aðstæðum.
Hrunið var að einu leyti hápunktur og antiklimax ýktrar séreignastefnu á íslenskum húsnæðismarkaði. Þegar fasteignabólan sprakk opinberaði sig risavaxin kerfisvilla á íbúðamarkaði. Þá hafði fasteignaverð hækkað langt umfram kaupmátt á örfáum misserum.
Höfuðástæða rússíbanareiðar á íslenskum húsnæðismarkaði er einsleitni. Í nágrannalöndunum myndar stöðugur leigumarkaður kjölfestu og jafnar sveiflur á fasteignamarkaði. Í Svíþjóð er t.d. 52% húsnæði einbýli og 18 % búseturéttir. Afgangurinn, 30% er leiguhúsnæði. Þar af eiga sveitarfélög á viðkomandi svæði helminginn (15%) og einkaaðilar afganginn.
Í Svíþjóð er litið á húsnæði sem hverja aðra þjónustu sveitarfélaga, svo sem lífsnauðsynjar á borð við vatn, orku osfrv. Húsnæði er jú lífsnauðsyn. Annað sjónarmið er að fyrirbyggja eftir föngum braskvæðingu á almannaþörf. Fólk getur búið alla ævi í þessum íbúðum. Fyrirframgreiðsla er yfirleitt einn mánuður.
Í Kalmar léni er t.d. leiguverð um þessar mundir fyrir 2ja til 4ra herbergja 50 til 100 fermetra íbúðir frá ca. 70 til 140 þúsund íslenskar krónur á mánuði og upp úr eftir staðsetningu og stærð.
Sveitarfélögin í Svíþjóð reka leiguíbúðir með hóflegum tekjuafgangi og langtímasjónarmiðum í rekstri. Athuga ber að íbúðir sveitarfélaganna eru ekki „félagslegar" íbúðir, það eru engin efri tekjumörk skilyrt. Þar með fæst eðlileg íbúablöndun sem spannar þverskurð þjóðfélagsins.
Í Svíþjóð ráða sveitarfélögin leiguverðinu á viðkomandi svæði í krafti stærðarinnar. Við hlið þeirra þrífast svo einkarekin leigufélög í eigu stórra fagfjárfesta, lífeyrissjóða osfrv.
Þrátt fyrir allt sem á gekk syngja íslensk stjórnvöld enn sömu 75 ára séreignamöntruna í húsnæðismálum. Allar aðgerðir í húsnæðismálum eftir hrun hafa meira eða minna snúist um meingallað húsnæðismódel.
Ekkert bólar á uppbyggingu á almennum leigumarkaði á pari við sænsku útfærsluna, eða hliðstæður frá Danmörku eða Þýskalandi. Í Þýskalandi eru leigjendur í meirihluta eða um 61% af húsnæðismarkaði. Þar er húsnæðisbrask og ýkt fasteignaverð talið þjóðfélagslega óhagkvæmt. Á Íslandi er hlutfall sérbýlis yfir 70%. Þetta er með því hæsta sem þekkist á byggðu bóli. Þannig neyðist fólk út í áhættufjárfestingu sem snýst upp í andhverfu sína í ýktum sveiflum á húsnæðismarkaði.
Skuldaleiðreittingin er gott dæmi um ofangreinda aðskilnaðarstefnu á Íslandi. Þar fengu ólíklegustu húsnæðiseigendur sinn hlut af risastórri millifærslu af almannafé til einstaklinga. Leigjendur fá svo bakreikninginn í formi hækkun fasteignaverðs, sem þýðir í raun hækkun á leigu. Í kynningu leiðréttingarinnar kallaði forsætisráðherra þetta „nýja hugsun í húsnæðismálum". Í sömu kynningu afgreiddi forsætisráðherran leigjendur efnislega í einni setningu: Þeir geta safnað sér fyrir íbúð.
Nýframlagt húsnæðisfrumvarp er hnotskurnardæmi um hversu „ný" hugsun stjórnvalda er í húsnæðismálum. Frumvarpið staðfestir áratuga aðskilnaðarstefnu með óljósum og ófjármögnuðum loforðum um íbúðir fyrir „efnaminni leigjendur."
Frumvarpið lýsir hugsunarhætti sem flest Evrópulönd hafa yfirgefið. Það er „Kategoriboende" þar sem efnalítið fólk er dregið í dilka og safnað saman í „bæjarblokkum" eða hverfum með einsleitum íbúðum.
Samtök leigjenda á íslandi eru vonsvikin yfir metnaðarleysi og moðreyk stjórnvalda í húsnæðismálum. Húsnæðisvandinn á Íslandi er pólítískt vandamál, ekki tæknilegt.
Er fjórflokkurinn yfir höfuð fær um að leysa húsnæðisvandann á Íslandi?
