Sumar setn­ingar hafa orðið mér minn­is­stæð­ari en aðrar á lífs­leið­inni. Hér eru nokkur dæmi, sem snerta umfjöll­un­ar­efni mitt í dag. „Sjúk­ling­ur­inn í önd­vegi“ var yfir­skrift aðal­fundar Land­spít­ala í ár. „Hlust­aðu á sjúk­ling­inn. Hann segir þér, hvað sé að sér.“ „Lík­am­inn er þín und­ir­vit­und.“ „Fólk í fyr­ir­rúmi.“

Hvert og eitt okkar er hluti af þessu meist­ara­stykki, sköp­un­ar­verk­inu. Inn­byggð skynjun sér til þess, að sér­hver fruma manns­lík­am­ans veit nákvæm­lega, til hvers er ætl­ast af henni. Eft­ir­lits­kerfið ann­ast jafn­væg­ið. Umhverfið ræður mestu um, hvernig til tekst. 

Þegar lang­vinnir sjúk­dómar þró­ast innra með okk­ur, fram­kall­ar  und­ir­vit­undin ýmist lík­am­leg eða and­leg ein­kenn­i,. Oftar en ekki orsakast ójafn­væg­ið, ein­kennin og síðar sjúk­dóm­arnir af fjöl­mörgum sam­verk­andi þátt­um. Stundum leita ein­stak­lingar sér aðstoðar og fá lyf til þess að draga úr ein­kenn­um. Oft beita aðilar heild­rænum aðferð­um, grand­skoða mál­in, hlusta, beita gagn­rýnni hugsun og visku svo að þeim áskotn­ist sú yfir­sýn, sem nauð­syn­leg reyn­ist til lang­tíma bata.

Fyrir skömmu öðl­að­ist ég nýja sýn á orðið sam­viska. Áður fyrr var orðið í mínum huga eitt­hvað nei­kvætt, plag­andi sárs­auki, ef eitt­hvað var gert, sem stríddi gegn betri vit­und. Ég gerði mér grein fyrir því, að orðið gat líka þýtt sam­eig­in­leg viska.

Þjóð­ar­lík­am­inn hefur þjáðst und­an­farin ár. Í upp­hafi fengu ráða­menn ítar­lega skýrslu um sjúk­legt ástand lík­am­ans og hvernig mætti lina og lækna ástand­ið. Auk þess hitt­ist stór hópur ein­stak­linga víðs vegar úr sam­fé­lag­inu og kom sér saman um leið­bein­ing­ar, leið­ar­ljós til heil­brigðis þjóð­ar­lík­am­ans til fram­tíð­ar.

Þrátt fyrir fögur lof­orð hlusta ráða­menn ekki á sjúk­ling­inn. Vilji þjóð­ar­innar er van­virt­ur. Hvorki hægri né vinstri stjórnum hefur tek­ist að upp­ræta spill­ingu. Telja ráða­menn þjóð­ar­innar sig bera ábyrgð á ástandi þjóð­ar­lík­ama og sál­ar? Skortur er á lausn­a­mið­uðum aðgerðum í mik­il­væg­ustu mála­flokk­um. Umræðan fjallar meira um vanda­mál í stað lausna. Fjár­mála­geir­inn safnar enn frek­ari auði, á meðan órétt­læti ríkir meðal almenn­ings. Þjóð­arsálin kallar á sam­stöðu og sam­vinnu.

Hvaða aðferða­fræði hefur lík­ami og sál íslensku þjóð­ar­innar notað til þess að höfða til hinnar sam­eig­in­legu visku ráða­manna? Ég nefni hér nokkur dæmi: myndun nýrra stjórn­mála­flokka, félaga­sam­tök látið til sín taka, ver­ald­ar­vef­ur­inn með grein­ar, blogg og Fés­bók­ina, efnt hefur verið til hóp­funda og mót­mæla­að­gerða.

Svo virð­ist sem aðferð­irnar hafi ekki dugað fram að þessu til þess að knýja fram altækar breyt­ingar á okkar innra manni og sam­fé­lag­inu. Rotin innri sem ytri kerfi hafa hindrað nauð­syn­legar breyt­ing­ar; ýmsir lestir og breysk­leiki svo sem spill­ing, græðgi og óheið­ar­leiki, breytni gegn betri vit­und, heimska, von­leysi, eigin hags­munir umfram hag fjöld­ans, skortur á ábyrgð og gagn­rýnni hugs­un, áróð­ur fjár­mála­afla og fjöl­miðla, kredd­ur, inn­ræt­ing og þrýsti­hóp­ar.

Nú þegar líður að kosn­ing­um, duga hvorki plástrar né sára­bætur fyrir svikin lof­orð. Vit­und þjóð­ar­inn­ar, hennar lík­ami og sál, kallar til ykk­ar, þeirra, sem gefa kost á sér í leið­toga­hlut­verk hinna ýmsu flokka. Þjóð­ar­lík­am­inn er sár­þjáð­ur, ein­kennin eru óein­ing, bit­ur­yrði, ótti og reið­i. 

Skrif mín í dag eru ákall til ykk­ar, sem vilja leiða, lækna og líkna þjáðri sál og lang­veikum lík­ama þjóð­ar. Setj­ist nú fljót­lega niður saman í hóp eina helgi fyrir kosn­ing­ar.  ­Leggið flokka­drætti og titla­tog til hlið­ar, gefið egóinu og sund­ur­lynd­is­fjand­an­um  frí. Látið ekki sam­visku­bitið plaga ykk­ur. Beitið sam­eig­in­legri visku, þekk­ingu og reynslu.

Gerið með ykkur mál­efna­samn­ing, sátt­mála um lækn­ingu meina okkar sem þjóð­ar. Nátt­úran, öryrkjar, sjúkir og aldr­aðir gráta. Opnið hjörtu ykk­ar. Sýnið sam­kennd. Þegar þið takið þess­ari áskor­un, mun þjóð­arsál­in sýna þakk­læti sitt með auk­inni virð­ingu fyrir ykkur og vænt­an­legum vinnu­stað ykk­ar, Alþingi. Hlust­ið. Ykkur hefur þegar verið sagt, hvað hrjáir þjóð­ar­lík­ama og sál. Gefið þjóð­inni von um bata. Hún vill hvorki óör­yggi né ótta. Hún vill gjarnan treysta ykk­ur.

Fylgið for­dæmi Land­spít­ala og setjið sjúk­ling­inn í önd­vegi.