Pírat­ar, þrátt fyrir að vera að mörgu leyti hreyf­ing ungs fólks, hafa á að skipa mörgum liðs­mönnum sem komnir eru yfir miðjan ald­ur, fólki sem hefur skiln­ing, þekk­ingu og áhuga á þeim málum sem helst brenna á fólki á síð­ari hluta ævi­skeiðs­ins.

Aug­ljóst er hverjum sem sjá vill, að mál­efni aldr­aðra og eft­ir­launa­þega hafa beðið skip­brot í með­förum hinna hefð­bundnu flokka á Alþingi, flokka sem almennt ganga undir nafn­inu Fjór­flokk­ur­inn, vegna sam­eig­in­legrar van­hæfni til að sinna mál­efnum almenn­ings af alvöru. Fyrir utan það að búa við alvar­legan skort á hjúkr­un­ar­heim­il­um, þar sem komið er fram við vist­menn af alúð og virð­ingu og þar sem makar geta dvalið sam­an, þá eru kjör þeirra sem komin eru á efri ár og hættir að vinna, orðin skammar­leg.

Píratar kalla eftir því að skerð­ingar á eft­ir­launum verði lagðar af þegar í stað, þannig að allir fái þá grunn­fram­færslu sem kveðið er á um í lögum um almanna­trygg­ing­ar, burt­séð frá því hvort við­kom­andi hefur greitt í líf­eyr­is­sjóð og fái greiðslur það­an. Þetta er rétt­læt­is­mál vegna þess að við núver­andi kerfi skerð­inga þá eru upp­söfnuð líf­eyr­is­rétt­indi ekk­ert annað en skatt­heimta á ská, því í fjöl­mörgum til­fellum fá þeir sem greitt hafa af launum sínum í líf­eyr­is­sjóð ekk­ert út úr almanna­trygg­ing­um, og eru  oft á sama báti og þeir sem aldrei hafa greitt í líf­eyr­is­sjóð.

Stóra vanda­málið er þó það að líf­eyr­is­sjóða­kerfið er hrunið og stendur ekki og hefur aldrei staðið undir þeim vænt­ingum sem til þess voru gerð­ar. Svona upp­söfn­un­ar­kerfi sem gerir ráð fyrir greiddum líf­eyri fjör­tíu ár fram í tím­ann, sam­hliða því að vera galopið í annan end­ann hvað tíma­lengd greiðslna varð­ar, getur ekki gengið upp. Nýjasta dæm­ið, 480 millj­arða tap líf­eyr­is­sjóð­anna i Hrun­inu, er stað­fest­ing á því.

Söfn­un­ar­sjóðs­kerfi sem þetta, með þeim for­merkjum sem við búum við hér á landi með krónu, verð­bólgu, óstöð­ug­leika og spill­ingu, er gagns­laust sem ein­hvers konar fyr­ir­komu­lag til að tryggja öldruðum áhyggju­laust ævi­kvöld. Sams­konar kerfum er oft lýst sem svo að þau gagn­ist fyrst og fremst sem púlía fyrir pen­inga­menn, risa­stór pottur fjár­muna fyrir fjár­m­gans­brask­ara til að leika sér að, enda hafa brask­ar­ar, í gegnum hina ýmsu fjár­fest­inga­sjóði verið dug­legir að fá líf­eyr­is­sjóð­ina til að leggja með sér í púkk­ið. Þetta tekst þeim vegna þess að stjórnir líf­eyr­is­sjóð­anna eru að meiri­hluta skip­aðar atvinnu­rek­endum sem jafn­framt eru þessi sömu fjár­festar eða tengdir þeim. Þessu kerfið þarf að gjör­breyta. Stjórnir líf­eyr­is­sjóða þarf að kjósa beint af félags­mönnum og til að gæta hags­muna sjóð­fé­laga ein­göngu. Einnig þarf að styrkja laga- og reglu­gerð­aum­hverfið svo að líf­eyr­is­sjóð­unum verði bannað að vera í sam­krulli við aðra í fjár­fest­ingum sín­um.

En aðal­at­riðið er samt að aldrei verður hægt að koma hér á stöð­ugu, trú­verð­ugu kerfi fyrr en hægt er að gera raun­hæfar áætl­anir um fjár­þörf líf­eyr­is­sjóð­anna til útgreiðslu líf­eyris og það er ekki hægt öðru­vísi en með því að loka kerf­inu í annan endan hvað útgreiðslur varð­ar. Jafn­framt því tryggja að eft­ir­launa­þegar geti búið við örugg og góð kjör í ell­ini. Með því að tak­marka þann tíma sem fólk fær greitt úr líf­eyr­is­sjóði mætti hækka þær líf­eyr­is­greiðslur umtals­vert og tryggja að fyrsta ára­tug­inn eða svo, að lok­inn starfsævi, hefði fólk nægt fé á milli hand­anna til að njóta lífs­ins með sóma og gæti þannig varið þessum mik­il­væga áfanga í líf­inu í áhuga­mál­in, án þess að þurfa að velta fyrir sér hverri krónu. Að þessu tíma­bili loknu, og lengd þess er útfærslu­at­riði en tíu til fimmtán ár sýn­ist raun­hæft, héldi við­kom­andi áfram að fá greiðslur úr almanna­trygg­ingum en greiðslur úr líf­eryis­sjóði legð­ust af.

Eins og gengur er fólk  mis­jafn­lega vel á sig komið þegar ald­ur­inn fær­ist yfir. Þó má gefa sér að fyrstu tíu til fimtán árin að lok­inni starfsævi, sé fólk til­tölu­lega vel ról­fært til ferða­laga eða ann­ars sem hug­ur­inn stendur til. Síðan tekur við tíma­bil þar sem lúin bein og vöðvar þreyt­ast meir og stað­bundn­ari áhuga­mál taka við og þó heilsan sé mis­jöfn má í flestum til­fellum reikna með að þá sé fjár­þörfin ein­fald­lega umtals­vert minni. Þannig væri hægt að tryggja sæmi­lega góðar tekjur til aldr­aðra þann tíma eft­ir­launa­ár­anna sem heilsan er best.

Annar hluti af nýju kerfi fyrir aldr­aða væri svo að byggja nægi­lega mikið af leigu­í­búðum sem þeir hefðu aðgang að eins lengi og þörf krefur gegn hóf­legri leigu- og með ákveð­inni til­tek­inni þjón­ustu. Slíkt myndi gera fólki kleift að selja eigið hús­næði sé það fyrir hendi og njóta þeirra ávaxta líka, til hvers þess sem fólk vildi, án þess að vera fórn­ar­lömb okur­leigu í svo köll­uðum þjón­ustu­í­búðum sem reknar eru í dag.

Slík umbreyt­ing sem hér er talað fyrir er rót­tæk en skyn­söm. Hún þarf að vera vand­lega ígrunduð og kallar á vand­aða útreikn­inga hlut­lausra aðila, aðila sem bera fyrst og fremst hag almenn­ings fyrir brjósti en eru ekki leiksoppar fjár­magnsafla.

Helsta áherslu­mál Pírata er nýja stjórn­ar­skráin og sú áhersla er meðal ann­ars til komin vegna sífelldra lof­orða­svika stjórn­mála­manna. Með nýrri stjórn­ar­skrá getur allur almenn­ingur og þar með einnig eldri borg­ar­ar, kraf­ist þjóð­ar­at­kvæða­greiðslu um hags­muna­mál sín með und­ir­skifta­söfn­un. Þannig og þannig ein­göngu er hægt að veita sitj­andi stjórn­völdum hvers tíma aðhald og tryggja að almanna­hags­munir verði í fyr­ir­rúmi. Þess vegna eiga aldr­aðir sam­leið með Píröt­um.

Að lokum læt ég fylgja með fimm helstu mark­mið Pírata fyrir næsta kjör­tíma­bil en þau eru:

1. Upp­færa Ísland með nýrri stjórn­ar­skrá.
   
   
2. Tryggja rétt­láta dreif­ingu arðs af auð­lind­um.
   
   
3. End­ur­reisa gjald­frjálsa heil­brigð­is­þjón­ustu.
   
   
4. Efla aðkomu almenn­ings að ákvarð­ana­töku.
   
   
5. End­ur­vekja traust og tækla spill­ingu.
   
   

Kom­ist Píratar til valda mun ég tala fyrir þessum áhersl­um.

Höf­undur er hag­fræð­ing­ur, fyrr­ver­and­i al­þing­is­maður og í fram­boði fyrir Pírata.