Það hefur verið skammt stórra högga á milli í íslenskri knatt­spyrnu und­an­farnar vik­ur. Kvenna­lands­liðið okkar hefur sýnt og sannað að það er inni­stæða fyrir þátt­töku þess í stór­mót­um, nú síð­ast með glæsi­legum sigri á sig­ur­sælasta lands­liði knatt­spyrnu­sög­unn­ar, því þýska, og með jafn­tefli við það tékk­neska. Rétt rúm­lega 340.000 manna eyland við heim­skauts­baug er á leið­inni með karla­lands­lið sitt á einn stærsta íþrótta­við­burð jarð­ar, HM í Rúss­landi næsta sum­ar, og sló tug­millj­óna­þjóðum með ríka knatt­spyrnu­hefð og marg­falt meiri burði til að halda úti öfl­ugu lands­liði ref fyrir rass. Hvernig getur þetta ger­st?  

Auð­velt er að grípa til þess að klappa þjóð­arsál­inni bara dug­lega á bak­ið, því við séum nú bara svona frá­bær.  Íslenska geð­veik­in, vík­inga­eðlið, sagan, menn­ingin og allur sá pakki.  Slíkar útskýr­ingar hrökkva þó skammt þar sem við vorum nákvæm­lega jafn geð­veik og nákvæm­lega jafn miklir vík­ingar í eðli okkar þegar við vorum ömur­leg í fót­bolta. Skýr­ing­anna verður að leita ann­ars stað­ar. 

Til­vilj­un, eða hvað?

Sann­leik­ur­inn er sá að þessi frá­bæri árangur er alls engin til­vilj­un, heldur afleið­ing ferlis sem hófst fyrir alvöru árið 2002, með með­vit­aðri stefnu­breyt­ingu innan KSÍ. Þjálf­ara­menntun var efld og alþjóð­lega vott­uð. Þjálfun yngri flokka fór úr því að vera unnin af lítt mennt­uðum áhuga­mönn­um, oft á tíðum for­eldrum eða öðrum aðstand­endum barn­anna í sjálf­boða­vinnu, yfir í að vera unnin af vel mennt­uðum knatt­spyrnu­þjálf­urum sem fengu greitt fyr­ir sína vinnu.

Veg­legum fjár­hæðum var veitt í upp­bygg­ingu inn­við­anna sem þarf til að iðka knatt­spyrnu allt árið um kring á 66. gráðu norð­ur. Fjöl­mörg knatt­spyrnu­hús, gervi­gras­vellir og meira en 130 minni sparkvellir voru reistir um land allt þar sem börn gátu leikið sér að vild.

Árangur KSÍ á sínu sviði á heims­vísu er eitt­hvað sem aðrar mennta­stofn­an­ir, hvort heldur sem er á grunn-, fram­halds- eða háskóla­stigi geta ekki einu sinni byrjað að láta sig dreyma um. Við erum ekki í heimsklassa í raun­vís­ind­um, lækn­is­fræði, félags­vís­ind­um, iðn- og tækni­fræði, list­námi, land­bún­að­ar­vís­indum né neinu öðru. Erlendar mennta­stofn­anir á þeim sviðum eru ekki á leið­inni í neinar píla­gríms­ferðir til Íslands til að yfir­heyra skóla­stjóra lands­ins um hvernig þeir geti breytt sínum skólum til að vera meira eins og við.  

En í okkar huga er þó stærsti kost­ur­inn við þetta knatt­spyrnu ævin­týri ekki árang­ur­inn sem slík­ur, knatt­spyrnu­legur eða þjóð­hag­fræði­leg­ur, heldur sú ein­falda stað­reynd að KSÍ hefur vísað þjóð­fé­lag­inu okkar veg­inn og sýnt okkur hverju er hægt að áorka þegar hlut­irnir eru gerðir vel, því aðferða­fræð­ina sem KSÍ hefur fylgt er hæg­lega hægt að yfir­færa á nokkurn veg­inn allt sem sam­fé­lag tekur sér fyrir hend­ur. 

Setjum okkur mark­mið

Hvað ef við ein­settum okkur að innan ein­hvers ákveð­ins tímara­mma muni Íslend­ing­ur, eða mann­eskja menntuð á Íslandi verða til­nefnd til Nóbels­verð­launa? Eða hljóta Fields-orð­una, æðstu við­ur­kenn­ingu stærð­fræð­inn­ar? Eða sam­bæri­leg verð­laun í öðrum geirum? Hversu langt getum við náð ef vilj­inn er fyrir hendi, og hversu æðis­legt væri það ef við myndum ná jafn­góðum árangri í ein­hverju sem sann­ar­lega skiptir máli? Fyrir marga er knatt­spyrna líf­ið, en í víð­ara sam­hengi hlut­anna er hún nú samt ekk­ert annað en leikur spil­aður fólki til dægra­stytt­ing­ar.

Tökum eitt dæmi frá meg­in­landi Evr­ópu. Á svip­uðum tíma og KSÍ lagði af stað í sína veg­ferð setti Hol­land sér það mark­mið að fram­leiða tvö­falt meira af mat­vælum með helm­ingi minna álagi á nátt­úru­auð­lind­ir. Og viti menn, með sam­stilltu átaki rík­is, sveit­ar­fé­laga, einka­geirans og mennta­stofn­ana hefur þetta pínu­litla land slegið öll met í mat­væla­fram­leiðslu per hekt­ara af rækt­ar­landi og á sama tíma snar­minnkað notkun á vatni, áburði, sýkla­lyfj­um, skor­dýra­eitri og eig­in­lega öllu sem þarf til að fram­leiða mat­væli. Hol­lenskt hug­vit og tækni í land­bún­aði er nú flutt út til meira en 140 landa, og fólk flykk­ist til lands­ins til að nema við hol­lenska land­bún­að­ar­há­skóla.  

Í þessu verk­efni er þunga­miðjan sú sama og í stefnu KSÍ - fjár­fest­ing í mennt­un, mannauði og innvið­um.

Spill­ing, sér­hags­muna­gæsla og póli­tísk inn­grip

Áhan­gendur króat­ísku og tyrk­nesku lands­lið­anna, sem fóru ham­förum á sam­fé­lags­miðl­um, voru á einu máli um hvers vegna liðin þeirra hefðu ekki staðið sig sem skyldi í und­ankeppn­inni: spill­ing, sér­hags­muna­gæsla og póli­tísk inn­grip.

Tyrkirnir kvört­uðu sáran undan því að liðið þeirra væri væng­brotið sökum þess að leik­menn sem ekki styddu Erdogan for­seta nægi­lega hávært opin­ber­lega hefðu verið settir út í kuld­ann, og Króat­arnir bölv­uðu knatt­spyrnu­sam­band­inu sínu í sand og ösku og töl­uðu ítrekað um spill­ingu innan knatt­spyrnu­sam­bands síns þar sem sér­hags­munir umboðs­manna, fjár­sterkra félags­liða og leik­mann­anna sjálfa væru tekin fram yfir hags­muni lands­liðs­ins og þar af leið­andi eyði­lagt liðs­heild­ina.  Í báðum til­fellum var morg­un­ljóst að þeim sem falið hafði verið það starf að berja saman besta mögu­lega lands­liðið fyr­ir sína þjóð höfðu ákveðið með­vitað að van­rækja það verk og í stað þess ákveðið að sinna ein­hverju allt öðru í stað­inn, sem þeir höfðu nákvæm­lega ekk­ert umboð til.    

Á Íslandi er allt gott

Hljómar þetta ekki óþægi­lega kunn­ug­lega þegar við hugsum um flest okkar kerfi hér á landi? Hvers vegna er öll stefnu­mörkun til fram­tíðar í skötu­líki. Hvers vegna hafa stjórn­völd ekki sett sér nein mark­mið fyrir fram­tíð­ina, og þá að sjálf­sögðu með sam­tali við þjóð­ina. Hvers vegna fel­ast aðgerðir stjórn­valda fyrst og fremst í því að bregð­ast við orðnum hlut?

Getur hugs­ast að hér séu að hluta til svip­aðar aðstæður og í ofan­greindum lönd­um? Rifjum upp nokkur mál sem benda til þess: Ógagn­sætt fjár­mála­vafstur Bjarna Bene­dikts­sonar og sein skýrslu­skil; skipan vina og vanda­manna í Lands­dóm; svokölluð leið­rétt­ing hús­næð­is­lána til þeirra sem þurftu ekki á henni að halda; ár­ang­urs­laus vinna sátta­nefndar um sjáv­ar­út­veg vegna þess að hags­muna­að­ilar hafa ákveðin stjórn­mála­öfl í vas­an­um, m.a. með veg­legum styrkj­um; til­burðir dóms­mála­ráð­herra við að reyna að koma í veg fyrir að nokkrar ungar stúlkur gætu fengið að vita hverjir hefðu skrifað upp á að mað­ur­inn sem mis­not­aði þær væri nú þegar öllu væri á botn­inn hvolft bara ágætis náungi. Með öðrum orð­um: spill­ing, sér­hags­muna­gæsla og póli­tísk inn­grip.

Er ekki kom­inn tími á rauða spjald­ið?

Höf­undar skipa 1. og 9. sæti á lista Pírata í Norð­aust­ur­kjör­dæmi.